आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस 

International Zero Waste Day 

Subject : GS - दिनविशेष, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' (International Zero Waste Day ) कधी साजरा केला जातो ?

1. 8 मार्च

2. 30 मार्च

3. 2 एप्रिल

4. 5 जून

उत्तर : 30 मार्च

जगभरात दरवर्षी 30 मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस (International Zero Waste Day) म्हणून साजरा करतात. 

'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' का साजरी करतात ? 

• दरवर्षी, जगात 2.1 अब्ज ते 2.3 अब्ज टन घनकचरा निर्माण होतो.

• यात कापड आणि पॅकेजिंगपासून ते इलेक्ट्रॉनिक्स, प्लास्टिक आणि अन्नापर्यंत कचऱ्याचा समावेश आहे. 

• जागतिक कचरा व्यवस्थापन सेवा या प्रचंड कचऱ्याचे व्यवस्थापन करण्यासाठी अपुरी आहेत. 

• जगभरात 2.7 अब्ज लोकांना घनकचरा संकलनाची सुविधा उपलब्ध नाही आणि ते विल्हेवाटीसाठी खुल्या डंपसाईट्सवर अवलंबून आहेत.

• कचरा कमी करण्यासाठी आणि पर्यावरणाची काळजी घेण्यासाठी

कचरा व्यवस्थापनाचे महत्त्व आणि त्याबद्दल जनजागृती करण्यासाठी 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' साजरा करतात. 

• जागतिक स्तरावर कचरा व्यवस्थापनाला चालना देण्याचे महत्त्व आणि शाश्वत उपभोग आणि उत्पादन पद्धतींना प्रोत्साहन देण्याची आवश्यकता या दोन्ही गोष्टींवर हा दिवस प्रकाश टाकतो.

• प्लास्टिक आणि इतर हानिकारक कचरा कमी करण्यासाठी उपाययोजनांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे, वस्तूंच्या पुनर्वापराला प्रोत्साहन देणे हे या दिवसाचे उद्दिष्ट आहे. 

• शून्य-कचरा उपक्रम 2030 च्या शाश्वत विकासाच्या (Sustainable Development Goals) अजेंडाशी सुसंगत आहेत.

आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवसाचा ठराव कोणत्या देशाच्या पुढाकाराने मांडण्यात आला ?  

• जगभरात शून्य-कचरा उपक्रमांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवसाचा ठराव तुर्की या देशाच्या पुढाकाराने 105 देशांच्या पाठिंब्याने संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेत मांडला गेला. 

• संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने 14 डिसेंबर 2022 रोजी हा ठराव मंजूर केला, ज्यामध्ये 30 मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस म्हणून घोषित करण्यात आला.

पहिला 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

30 मार्च 2023 रोजी पहिला 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' साजरी करण्यात आला. 

'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' 2025 ची संकल्पना थीम काय आहे ? 

 "फॅशन आणि कापडांमध्ये कचरामुक्तीच्या दिशेने" ही 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' 2025 ची संकल्पना आहे. 

(Towards Zero Waste in Fashion and Textiles)

• या वर्षीचा आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस फॅशन आणि कापड क्षेत्रातील कचरा कमी करणे आणि त्यांचे व्यवस्थापन करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो, या थीम अंतर्गत वर्तुळाकार उपायांना प्रोत्साहन देतो.

राजस्थान स्थापना दिन | Rajasthan Day

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र, भूगोल - पर्यटन

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राजस्थान राज्य स्थापना दिन केव्हा असतो ?  

1. 21 जानेवारी

2. 30 मार्च

3. 1 एप्रिल

4. 1 मे 

उत्तर : 30 मार्च

राजस्थान राज्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• दरवर्षी 30 मार्च रोजी राजस्थान राज्य स्थापना दिन साजरा केला जातो.  

• राजस्थानची अधिकृत स्थापना 30 मार्च 1949 रोजी झाली.

• देशात आणि जगात राजस्थानला वीरांची भूमी म्हणूनही ओळखले जाते.

• राजस्थानला राजांची भूमी (Land of Kings) म्हणूनही ओळखले जाते. 

• पृथ्वीराज चौहान, महाराणा प्रताप, राणा सांगा, राणा कुंभ यांसारख्या योद्ध्यांचा आणि वीरांचा इतिहास राजस्थानने जतन केला आहे.  

• हळदी खोऱ्यातील लढाया, चित्तोड, खानवा, तराईन आणि रणथंभोरच्या लढाया राजस्थानच्या भूमीवर लढल्या गेल्या.  

• राजस्थान आपल्या ऐतिहासिक किल्ले, राजवाडे, कला आणि संस्कृतीसाठी पर्यटकांना आकर्षित करते.

• लोकप्रिय पर्यटन स्थळ असलेले जयपूर या शहराला गुलाबी शहर म्हणूनही ओळखले जाते.

राजस्थानचे जुने नाव काय आहे ? 

• राजपुताना हे राजस्थान राज्याचे जुने नाव आहे. 

• स्वातंत्र्यापूर्वी, ब्रिटिश राजवटीत हा प्रदेश राजपुताना म्हणून ओळखला जात असे.

क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने भारतातील सर्वात मोठे राज्य कोणते ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, वनरक्षक भरती, रेल्वे, MPSC, NTPC 2016)

• क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने राजस्थान हे भारतातील सर्वात मोठे राज्य आहे.

राजस्थानची राजधानी कोणती ? 

• जयपूर ही राजस्थानची राजधानी आहे. 

• जयपूर या शहराला गुलाबी शहर (Pink City) म्हणूनही ओळखले जाते.

• महाराजा सवाई जयसिंग द्वितीय (Maharaja Sawai Jai Singh II) यांनी 18 नोव्हेंबर 1727 रोजी जयपूर शहराची स्थापना केली.

भारतातील कोणत्या शहराला सुवर्णनगरी (Golden City) म्हणतात ?

• राजस्थानातील जैसलमेर या शहराला भारतातील सुवर्णनगरी म्हणतात.  

सिंधू संस्कृतीचे प्राचीन कालीबंगा (Kalibangan) स्थळ भारतातील कोणत्या राज्यात आहे ? 

• कालीबंगा हे राजस्थानच्या हनुमानगड जिल्ह्यात घग्गर नदीच्या काठावर आहे. 

• कालीबंगा हे नाव काली आणि बांगन या दोन शब्दांपासून बनले आहे. 

• कालीबंगा (काळी बांगडी) : काली म्हणजे काळा आणि बंगा म्हणजे बांगडी.

घुमर कोणत्या राज्यातील लोकनृत्य आहे ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, वनरक्षक भरती, रेल्वे) 

• घुमर नृत्य हे राजस्थानातील एक प्रसिद्ध लोकनृत्य आहे, जे विशेषतः महिला सादर करतात.

केवलादेव घाना राष्ट्रीय उद्यान कोणत्या राज्यात आहे ? 

(सरळसेवा भरती, वनरक्षक भरती, रेल्वे, MPSC, NTPC 2021)

• केवलादेव घाना राष्ट्रीय उद्यान राजस्थान राज्यात आहे.

• केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान हे राजस्थानमधील भरतपूर येथे स्थित एक पाणथळ जागा आणि पक्षी अभयारण्य आहे.

• केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान हे आंतरराष्ट्रीय महत्त्वाचे रामसर स्थळ (पाणथळ क्षेत्र) आहे. 

• केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान पक्ष्यांच्या प्रजातींसाठी युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ म्हणून प्रसिद्ध आहे. 

एबेल पुरस्कार

Abel Prize

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जपानच्या मसाकी काशीवारा यांना 2025 चा एबेल पुरस्कार देण्यात आला. हा एबेल पुरस्कार कोणत्या क्षेत्रातील उत्कृष्ट वैज्ञानिक कार्यासाठी दिला जातो ? 

1. रसायनशास्त्र

2. भौतिकशास्त्रज्ञ 

3. अर्थशास्त्र

4. गणित

उत्तर : गणित

बातमी काय ? 

• जपानी गणितज्ञ मसाकी काशीवारा (Masaki Kashiwara) यांना यावर्षीचा एबेल पुरस्कार देण्यात आला.

मसाकी काशीवारा यांना एबेल पुरस्कार का देण्यात आला ? 

• मसाकी काशीवरा यांना बीजगणितीय विश्लेषण (Algebraic Analysis) आणि प्रतिनिधित्व सिद्धांतातील (Representation Theory) त्यांच्या मूलभूत योगदानाबद्दल, विशेषतः डी-मॉड्यूलच्या (D-modules) सिद्धांताचा विकास आणि क्रिस्टल बेसच्या (Crystal Bases) शोधासाठी सन्मानित करण्यात आले.

• मसाकी काशीवरा यांच्या कार्यामुळे बऱ्याच काळापासून असलेल्या काही गणितातील कठीण समस्या सोडवण्यास मदत झाली. त्याचबरोबर संशोधनासाठी नवीन मार्गही उघडले आहेत. 

एबेल पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

एबेल पुरस्कार कोणत्या देशाकडून दिला जातो ? 

• नॉर्वे देशाचे गणितज्ञ नील्स हेन्रिक एबेल (Niels Henrik Abel) यांच्या नावावरून एबेल पुरस्कार नॉर्वे देशाकडून दिला जातो.   

• हा पुरस्कार पहिल्यांदा 2003 मध्ये देण्यात आला. 

• एबेल पुरस्काराला गणितातील नोबेल पुरस्कार म्हणूनही ओळखले जाते. 

एबेल पुरस्कार कोणत्या क्षेत्राशी संबंधित आहे ? 

एबेल पुरस्कार कोणाला दिला जातो ? 

• एबेल पुरस्कार हा गणितातील उत्कृष्ट कामगिरीसाठी दरवर्षी दिला जाणारा आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार आहे. 

• गणित क्षेत्राच्या प्रगतीत महत्त्वपूर्ण योगदान देणाऱ्या असाधारण गणितज्ञांना आणि त्यांच्या कार्याचा सन्मान करणे हे या पुरस्काराचे प्राथमिक उद्दिष्ट आहे. 

एबेल पुरस्कार मिळवणारे एकमेव भारतीय कोण ? 

• एस. आर. श्रीनिवास वर्धन (SR Srinivasa Varadhan) हे एबेल पुरस्कार मिळालेले एकमेव भारतीय आहेत.  

• एस. आर. श्रीनिवास वर्धन यांना 2007 मध्ये एबेल पुरस्कार मिळाला. 

नीति आयोग

NITI Aayog

Subject : GS - नियुक्ती, आयोग

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच नीति (NITI) आयोगाचे पूर्णवेळ सदस्य म्हणून कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ? 

1. अंजू राठी राणा

2. राजीव गौबा

3. तुहिन कांता पांडे 

4. अरविंद पनगढिया

उत्तर : राजीव गौबा (Rajiv Gauba) 

बातमी काय आहे ? 

माजी कॅबिनेट सचिव श्री. राजीव गौबा यांची नीति आयोगाचे पूर्णवेळ सदस्य म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे.

श्री राजीव गौबा यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• श्री राजीव गौबा हे एक अनुभवी अधिकारी आहेत. त्यांना धोरणनिर्मिती आणि प्रशासनाचा मोठा अनुभव आहे. 

• त्यांनी भारत सरकारमध्ये अनेक उच्च पदांवर काम केले आहे.

• धोरण तयार करणे आणि अंमलबजावणीमध्ये त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.

• श्री. राजीव गौबा 1982 च्या बॅचचे झारखंड केडरचे IAS अधिकारी आहेत.

• ऑगस्ट 2019 ते ऑगस्ट 2024 पर्यंत भारत सरकारचे कॅबिनेट सचिव (Cabinet Secretary, Government of India) म्हणून काम पाहिले.

• झारखंड राज्याचे मुख्य सचिव म्हणूनही त्यांनी काम पाहिले आहे. 

नीति आयोगा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

NITI Aayog National Institution for Transforming India

नीति आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• 1 जानेवारी 2015 रोजी नीति आयोगाची स्थापना करण्यात आली.

• नीति आयोग ही संस्था भारत सरकारची थिंक टॅंक (Think -Tank) म्हणून स्थापन झाली.

• नीति आयोगाची स्थापना एक असंवैधानिक आणि अवैधानिक संस्था म्हणून करण्यात आली.

नीति आयोगाचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

नीति आयोगाचे मुख्यालय नवी दिल्ली येथे आहे. 

नीति आयोगाचे प्रमुख कार्य : 

• देशाच्या सर्वांगीण विकासाची दिशा ठरवणे आणि त्यासाठी धोरणे आखणे.

• नीति आयोग ही भारत सरकारची विकास धोरण ठरवणारी सर्वोच्च संस्था आहे.

• नीति आयोग केंद्र आणि राज्य सरकारांना धोरणात्मक बाबींवर सल्ला देते.

• 1 जानेवारी 2015 पासून नियोजन आयोगाची (Planning commission) जागा नीति आयोग या नवीन संस्थेने घेतली.

नीति आयोगाचे विस्तारित रूप काय ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती : भंडारा चालक 2021)

उत्तर : नॅशनल इन्स्टिट्यूशन फॉर ट्रान्सफॉर्मरमिंग इंडिया (National Institution for Transforming India) 

भारताच्या नीति आयोगाचे अध्यक्ष कोण आहेत ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती : मुंबई 2018)

• पंतप्रधान हे नीति आयोगाचे पदसिद्ध अध्यक्ष असतात. 

• नीति आयोगाचे वर्तमान अध्यक्ष पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी आहेत.

इंदिरा गांधी मेमोरियल ट्यूलिप गार्डन 

Indira Gandhi Memorial Tulip Garden

Subject : GS - पर्यटन, सण आणि उत्सव 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) आशियातील सर्वात मोठे ट्यूलिप गार्डन असलेले इंदिरा गांधी मेमोरियल ट्यूलिप गार्डन कोणत्या ठिकाणी आहे ?

(सरळसेवा भरती, रेल्वे भरती, SC GD 2021, SSC CHSL 2021)

1. धर्मशाळा

2. शिमला

3. देहरादून

4. श्रीनगर

उत्तर : श्रीनगर (Srinagar) 

बातमी काय आहे ? 

• जम्मू आणि काश्मीरच्या मुख्यमंत्र्यांनी इंदिरा गांधी मेमोरियल ट्यूलिप गार्डनचे अधिकृत उद्घाटन केले. 

इंदिरा गांधी मेमोरियल ट्युलिप गार्डन बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• श्रीनगर मधील इंदिरा गांधी मेमोरियल ट्युलिप गार्डन आशियातील सर्वात मोठे ट्यूलिप उद्यान म्हणून लंडनच्या वर्ल्ड बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये दाखल झाले.

• हे झाबरवान पर्वतरांगेच्या पायथ्याशी तसेच दल सरोवरच्या (Dal Lake) किनाऱ्यावर वसलेले आहे.

• गार्डन 30 हेक्टर क्षेत्रात पसरलेले असून या गार्डनमध्ये 48 प्रकारची ट्युलिप फुलं आहेत.

• काश्मीरमधील फुलशेती आणि पर्यटनाला चालना देण्यासाठी हे गार्डन 2007 मध्ये उघडण्यात आले होते.

•  इंदिरा गांधी मेमोरियल ट्युलिप गार्डन पूर्वी " सिराज बाग " या नावाने ओळखले जात असे.

ट्यूलिप महोत्सव (Tulip Festival) कोणत्या शहरात प्रसिद्ध आहे ? 

(SSC CHSL 2023) 

• ट्यूलिप महोत्सव हा भारतातील जम्मू आणि काश्मीर केंद्र शासित प्रदेशााची राजधानी श्रीनगर येथे आयोजित केला जाणारा वार्षिक कार्यक्रम आहे.

• काश्मीर खोऱ्यात वसंत ऋतू सुरू होण्याच्या काळात हा उत्सव आयोजित केला जातो.

• साधारणपणे मार्च आणि एप्रिल महिन्यात जेव्हा श्रीनगरमधील ट्यूलिप बाग पूर्णपणे बहरलेली असते, तेव्हा ट्यूलिप महोत्सव आयोजित केला जातो. 

• बागेतील विविध प्रकारच्या फुलांच्या श्रेणींचे प्रदर्शन पर्यटकांसाठी खास मेजवानी आहे.

• त्याचबरोबर या महोत्सवात जम्मू आणि काश्मीरच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारशाचे दर्शन घडवण्यासाठी सांस्कृतिक कार्यक्रम, हस्तकला प्रदर्शने आणि इतर उपक्रमांचा समावेश आहे.

• या महोत्सवात जगभरातून मोठ्या संख्येने पर्यटक येतात.

• हा उत्सव जम्मू आणि काश्मीर सरकारच्या पर्यटन प्रयत्नांचा एक भाग आहे.

BHIM 3.0 ॲप | BHIM 3.0 app

Subject : GS - सरकारी योजना - उपक्रम, अर्थशास्त्र

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ------ रोजी भीम (BHIM) अ‍ॅप लाँच केले.

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC 2019) 

1. 15 ऑगस्ट 2016

2. 31 ऑक्टोबर 2016

3. 26 जानेवारी 2016

4. 30 डिसेंबर 2016

उत्तर : 30 डिसेंबर 2016

बातमी काय आहे ? 

• नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ची उपकंपनी NPCI BHIM सर्व्हिसेस लिमिटेड (NBSL) ने भारत इंटरफेस फॉर मनी (BHIM) 3.0 ॲप लाँच केले आहे.

BHIM युनिफाइड पेमेंट इंटरफेस केव्हा आणि का सुरू करण्यात आला ? 

• BHIM चा फूल फॅार्म Bharat Interface for Money असा आहे. 

• UPI तंत्रज्ञानाचा वापर करून कॅशलेस पेमेंटसाठी एक सोपा, जलद आणि सुरक्षित मार्ग प्रदान करण्यासाठी BHIM युनिफाइड पेमेंट इंटरफेस (BHIM Unified Payment Interface (UPI)) 2016 मध्ये सुरू करण्यात आला.

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 30 डिसेंबर 2016 रोजी भीम (BHIM) अ‍ॅप लाँच केले.

• यामुळे वापरकर्त्यांना बँक खात्याच्या तपशीलांची आवश्यकता नसतानाही मोबाइल फोनद्वारे त्वरित पैसे पाठवणे आणि प्राप्त करणे (send and receive money) शक्य झाले. 

BHIM 3.0 च्या प्रमुख वैशिष्ट्ये कोणती ? 

• BHIM 3.0 मध्ये 15 पेक्षा जास्त भाषांमध्ये उपलब्ध करून देण्यात आले आहे

• कमी इंटरनेट स्पीड असलेल्या भागात पेमेंट करण्यास मदत करेल.

• व्यवहारांसाठी सुधारित सुरक्षा वैशिष्ट्यांसह सुरक्षितता वाढवली आहे.

• BHIM 3.0 सह वापरकर्त्याचा UPI कुटुंबातील इतर सदस्यांना देखील खात्यात जोडता येते. 

• वापरकर्ते त्यांच्या मासिक खर्चाचा मागोवा त्याच्या डॅशबोर्डवर घेऊ शकतात आणि केलेले सर्व खर्च वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये विभाजित करू शकता. 

• BHIM Vega व्यापाऱ्यांसाठी लाँच करण्यात आले आहे.

• BHIM Vega हे एक इन-ॲप पेमेंट सोल्यूशन आहे. 

• BHIM Vega हे ॲप वापरकर्त्यांना कोणत्याही थर्ड पार्टी ॲपवर स्विच न करता ऑनलाइन व्यापारी प्लॅटफॉर्मवर थेट पेमेंट करण्याची परवानगी देते. 

NPCI बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• NPCI चा फूल फॅार्म National Payments Corporation of India असा आहे. 

• NPCI ला भारतीय राष्ट्रीय भुगतान निगम असेही म्हणतात. 

भारतीय राष्ट्रीय भुगतान निगम (NPCI) ची स्थापना केव्हा आणि कोणी केली ? 

• पेमेंट अँड सेटलमेंट सिस्टम कायदा, 2007 (Payment and Settlement Systems Act, 2007) अंतर्गत, RBI आणि इंडियन बँक्स असोसिएशनने 2008 मध्ये NPCI ची स्थापना केली. 

• भारतातील किरकोळ पेमेंट आणि सेटलमेंट सिस्टमचे निरीक्षण आणि व्यवस्थापन करण्यासाठी NPCI ची स्थापना करण्यात आली. 

‘तवस्या’ युद्धनौका 

INS Tavasya

Subject : GS - संरक्षण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) तवस्या युद्धनौकेची निर्मिती कोणी केली ? 

1. गोवा शिपयार्ड लिमिटेड

2. कोचीन शिपयार्ड

3. लार्सन अँड टुब्रो (L&T) शिपयार्ड

4. माझगाव डॉकयार्ड लिमिटेड

उत्तर : गोवा शिपयार्ड लिमिटेड (Goa Shipyard Limited)

बातमी काय आहे ? 

• भारतीय नौदलाने गोवा शिपयार्ड लिमिटेड (GSL) येथे स्टेल्थ फ्रिगेट ‘तवस्या’ लाँच केले. 

काय आहे तवस्या ? 

• ‘तवस्या’ ही आधुनिक युद्धनौका असून पृष्ठभागावरील, पाणबुडी आणि हवाई युद्ध मोहिमांसाठी डिझाइन केलेली आहे.

• तवस्या युद्धनौका हे "प्रोजेक्ट 1135.6 फॉलो-ऑन फ्रिगेट" (Project 1135.6 Additional Follow-on Frigate) अंतर्गत तयार करण्यात आले आहे. 

• आत्मनिर्भर भारत उपक्रमांतर्गत स्वदेशी युद्धनौका बांधणीतील हे एक मोठे पाऊल मानले जाते.

• 'महाभारत' मधील महान योद्धा 'भीम' यांच्या गदावरून या जहाजाला ‘तवस्या’' असे नाव देण्यात आले आहे. 

• जे भारतीय नौदलाच्या अदम्य अदम्य उत्साहाचे आणि वाढत्या सामर्थ्याचे प्रतिनिधित्व करते.

तवस्या युद्धनौकेची निर्मिती कोणी केली ? 

• गोवा शिपयार्ड लिमिटेड (Goa Shipyard Limited (GSL)) ने तवस्या युद्धनौकेची निर्मिती केली आहे. 

• 25 जानेवारी 2019 रोजी संरक्षण मंत्रालय आणि गोवा शिपयार्ड लिमिटेड यांच्यात दोन प्रोजेक्ट 1135.6 फॉलो-ऑन फ्रिगेट्सच्या बांधकामाचा करार झाला. 

• पहिले जहाज 'ट्रिपुट' (Triput) जुलै 2024 मध्ये लाँच करण्यात आले.

• दुसरे जहाज ‘तवस्या’ (Tavasya) मार्च 2025 मध्ये लाँच करण्यात आले.

प्रोजेक्ट 1135.6 म्हणजे काय ?

What is Project 1135.6 ? 

• प्रोजेक्ट 1135.6 हा स्टेल्थ फ्रिगेट (युद्ध नौका) बांधकामासाठी भारत-रशिया द्विपक्षीय नौदल प्रकल्प आहे. 

• भारत आणि रशियाने 4 अतिरिक्त स्टेल्थ फ्रिगेटसाठी करार केला.

• तंत्रज्ञान हस्तांतरण (Technology Transfer) अंतर्गत 2 जहाजे रशियामध्ये आणि 2 भारतात (गोवा शिपयार्ड लिमिटेडमध्ये) बांधली जाणार होती.

• रशियामध्ये बांधलेले दोन फ्रिगेट्स : INS तुशील (डिसेंबर २०२४ मध्ये कार्यान्वित), तमल (जून २०२५ मध्ये कार्यान्वित).

• भारतात बांधले जाणारे दोन फ्रिगेट्स : त्रिपुट (जुलै 2024 मध्ये लाँच), तवस्य (मार्च 2025 मध्ये लाँच).

• या प्रगत स्टेल्थ युद्धनौकांसह भारतीय नौदलाच्या लढाऊ ताफ्याला बळकटी देणे. हा या मागील उद्देश होता. 

सुवर्ण मुद्रीकरण योजना

Gold Monetisation Scheme

Subject : GS - सरकारी योजना, अर्थशास्त्र 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारत सरकारने 26 मार्च 2025 पासून कोणत्या प्रकारच्या ठेवींसाठी सुवर्ण मुद्रीकरण योजना (Gold Monetisation Scheme) बंद करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

अ) अल्पकालीन बँक ठेव

ब) मध्यमकालीन सरकारी ठेव

क) दीर्घकालीन सरकारी ठेव

पर्याय : 

1. फक्त अ आणि ब

2. फक्त ब आणि क

3. फक्त अ आणि क

4. अ, ब आणि क

उत्तर : फक्त ब आणि क

बातमी काय आहे ? 

• भारत सरकारने 26 मार्च 2025 पासून मध्यम आणि दीर्घकालीन ठेवींसाठी सुवर्ण मुद्रीकरण योजना (Gold Monetisation Scheme) बंद करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

सुवर्ण मुद्रीकरण योजना म्हणजे काय ? 

सुवर्ण मुद्रीकरण योजनेचे फायदे कोणते ? 

• सुवर्णमुद्रीकरण योजनेअंतर्गत, लोक, ट्रस्ट किंवा एखादी संस्था त्यांच्याकडे असलेले सोने बँकांमध्ये जमा करू शकत होते आणि त्यावर व्याज मिळवू शकत होते. 

• ही योजना लोकांना सोन्याच्या गुंतवणुकीतून उत्पन्न मिळवण्याची संधी देते.

• सोने बँकेत सुरक्षित ठेवल्यास चोरी किंवा नुकसानीचा धोका कमी होतो.

• या योजनेद्वारे सोन्याचे व्यवस्थापन व्यवस्थित करता येते, ज्यामुळे सोन्याचा गैरवापर टाळता येतो. 

• तुम्ही मुदतपूर्तीनंतर तुमचे सोने परत घेऊ शकता किंवा ते रोख स्वरूपात देखील प्राप्त करू शकता. 

सुवर्ण मुद्रीकरण योजनेचे 3 प्रकारच्या ठेवी (Deposit) पुढीलप्रमाणे :

1. अल्पकालीन बँक ठेव : Short Term Bank Deposit (1-3 वर्षे) 

2. मध्यमकालीन सरकारी ठेव : Medium Term Government Deposit (5-7 वर्षे)

3. दीर्घकालीन सरकारी ठेव : Long-Term Government Deposit (12-15 वर्षे)

सुवर्ण मुद्रीकरण योजना केव्हा आणि का सुरू करण्यात आली ? 

• भारताची सोन्याची आयात (India’s Gold Imports) कमी करण्यासाठी.  

• तसेच चालू खात्यातील तूट (Current Account Deficit) कमी करण्याच्या उद्देशाने 15 सप्टेंबर 2015 रोजी सुवर्ण मुद्रीकरण योजना सुरू करण्यात आली होती.  

भारत सरकारच्या नवीन नियमानुसार कोणत्या प्रकारच्या ठेवी चालू राहिल ? 

सुवर्ण मुद्रीकरण योजने अंतर्गत बँकांनी देऊ केलेल्या अल्पकालीन बँक ठेवी (1-3 वर्षे) चालू राहतील. 

भारत सरकारच्या नवीन नियमानुसार कोणत्या प्रकारच्या ठेवी बंद होईल ? 

मध्यमकालीन सरकारी ठेव (5-7 वर्षे) आणि दीर्घकालीन सरकारी ठेव (12-15 वर्षे) हे दोन घटक भारत सरकारने 26 मार्च 2025 पासून बंद करण्याचा निर्णय घेतला.