चालू घडामोडी 07, जुलै 2025 | सुकन्या सोनोवाल यांची नियुक्ती

Important Affairs

05-07-2025

चालू घडामोडी 05, जुलै 2025 | अल्लुरी सीताराम राजू यांची जयंती | Birth Anniversary of Alluri Sitarama Raju

अल्लुरी सीताराम राजू यांची जयंती

Birth Anniversary of Alluri Sitarama Raju

Subject : GS - इतिहास : क्रांतिकारक

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अल्लुरी सीताराम राजू हे भारतातील कोणत्या राज्यातील आदिवासी स्वातंत्र्यसैनिक होते ?

(SSC MTS 2022)

1. गुजरात

2. महाराष्ट्र

3. आंध्र प्रदेश

4. बिहार

उत्तर : आंध्र प्रदेश

जन्म, शिक्षण आणि सन्यास :

• अल्लुरी सीताराम राजू हे एक भारतीय क्रांतिकारक होते त्यांनी भारतातील ब्रिटिश वसाहतवादी राजवटीविरुद्ध लढा दिला.

• अल्लुरी सीताराम राजू यांचा जन्म 4 जुलै 1897 (काही ठिकाणी 4 जुलै 1898) रोजी सध्याच्या आंध्र प्रदेशातील भीमावरम जवळील मोगल्लू गावात झाला.

• अल्लुरी राजू यांचे सुरुवातीचे शिक्षण त्यांच्या गावी झाले आणि नंतर ते पुढील शिक्षणासाठी विशाखापट्टणमला गेले.

• 18 व्या वर्षी त्यांनी भौतिक सुखांचा त्याग केला आणि संन्यासी जीवन स्वीकारले .

आदिवासी समाजाचे संघटन आणि उपदेश :

• तरुण संन्यासी म्हणून पूर्व घाटाच्या जंगली टेकड्यांमधून प्रवास करताना त्यांचे आदिवासी लोकांशी असलेले खोल नाते अधिकच वाढले.

• त्यांनी जंगलात राहणाऱ्या आदिवासींना दारू सोडण्यासाठी उपदेश केला.

• त्यांनी आदिवासींमध्ये देशभक्तीची भावना जागृत करण्याचा प्रयत्न केला.

• ब्रिटिश शासन अशिक्षित व गरीब आदिवासींचे शोषण करीत होते.

• अल्लुरी सीताराम राजूंनी ब्रिटिशांच्या विरोधात आदिवासींमध्ये जागृती निर्माण करून ब्रिटिशांपासून भारताला स्वतंत्र करण्यासाठी आदिवासी समाजाला संघटित केले आणि ब्रिटिशांच्या विरोधात रम्पा उठाव केला.

• स्थानिक आदिवासी समुदाय त्यांचा आदर करत होते, त्यांना एक नेता म्हणून पाहत होते जो ब्रिटिश अधिकाऱ्यांनी लागू केलेल्या दडपशाही धोरणांपासून त्यांना मुक्त करेल.

• त्याच्या शौर्यपूर्ण कामगिरीमुळे स्थानिक गावकऱ्यांनी अल्लुरी सीताराम राजू यांना "मन्यम वीरडू" (जंगलाचा नायक) ही उपाधी दिली.

रम्पा उठाव (Rampa Rebellion) : 1922 ते 1924

रम्पा उठावाचे प्रमुख कारण कोणते ?

• रम्पा प्रशासकीय क्षेत्रात बहुतेक आदिवासी लोकसंख्या होती.

• येथील आदिवासी लोक पोडू शेती करत असत.

• पोडू शेतीला झुम किंवा स्थलांतरित शेती असेही म्हणतात

• ज्यामध्ये शेतीसाठी वनजमिनीचा काही भाग साफ करणे आणि काही वर्षांनी इतर भागात स्थलांतर करणे समाविष्ट होते.

• ही त्यांची पारंपारिक आणि शाश्वत जीवनशैली होती.

• रेल्वे आणि जहाजे बांधण्यासाठी तसेच अन्य कारणांसाठी ब्रिटिशांना जंगलाच्या जमिनीचा ताबा घ्यायचा होता.

• ब्रिटिशांकडून 1882 च्या मद्रास वन कायद्याने ही पारंपरिक शेती करण्यास बंदी घालण्यात आली.

• या व्यावसायिक शोषणाचा स्थानिक आदिवासी लोकांवर मोठा परिणाम झाला.

• जंगली टेकड्यांवरील या आदिवासी लोकांना उपासमारीचा सामना करावा लागला.

• अशाप्रकारे, रम्पा उठाव प्रामुख्याने मद्रास वन कायदा, 1882 च्या संमत होण्याच्या विरोधात होता.

रम्पा उठावाचे नेतृत्व कोणी केले ?

Who led the Rampa Revolt ?

• 1922 चा रंपा उठाव, ज्याला मन्यम उठाव (Manyam Rebellion) असेही म्हणतात.

• हा ब्रिटिशांविरूद्ध अल्लुरी सीताराम राजू यांच्या नेतृत्वाखालील एक आदिवासी उठाव होता.

• अल्लुरी सीताराम राजूंनी संपूर्ण रम्पा क्षेत्राला क्रांतिकारी आंदोलनाचे केंद्र बनविले होते.

• पारंपरिक शस्त्रांनी ब्रिटिशांचा सामना करणे कठीण होते; त्यामुळे आधुनिक शस्त्रे प्राप्त करण्यासाठी त्यांनी दरोडे घालणे सुरू केले, त्यांतून मिळणाऱ्या पैशाने शस्त्रखरेदी केली.

• अल्लुरी सीताराम राजूंनी त्यांच्या सहकाऱ्यां सोबत पोलीस ठाण्यावर हल्ला करून शस्त्रे लुटली.

• मृत्यू : 7 मे 1924 रोजी ब्रिटिश सैन्याविरोधात झालेल्या चकमकीमध्ये अल्लुरी सीताराम राजू यांचा मृत्यू झाला.

• ऑगस्ट 1922 मध्ये सुरू झालेला हा उठाव मे 1924 मध्ये अल्लुरी सीताराम राजू यांच्या मृत्यूनंतर संपला.

Important Affairs

04-07-2025

चालू घडामोडी 04, जुलै 2025 | कोल्हापुरी चप्पल | Kolhapuri Chappals

कोल्हापुरी चप्पल | Kolhapuri Chappals

Subject : GS - अर्थशास्त्र - GI Tag

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेली कोल्हापुरी चप्पलचे डिझाइन कोणत्या कंपनीने चोरल्याने ती कंपनी वादात सापडली आहे ?

1. पुमा (PUMA)

2. प्राडा (Prada)

3. गुची (Gucci)

4. लुई व्हिटॉन (Louis Vuitton)

उत्तर : प्राडा (Prada)

बातमी काय ?

• इटलीची प्रसिद्ध कंपनी प्राडा (Prada) ने कोल्हापुरी चप्पलचे डिझाइन चोरल्याने एका नव्या वादात सापडली.

प्राडा आणि कोल्हापुरी चप्पलचा वाद काय ?

• मिलान फॅशन वीकमध्ये, इटालियन लक्झरी ब्रँड प्राडाने शतकानुशतके जुन्या कोल्हापुरी चप्पलसारखे दिसणारे लेदर सँडल सादर केले.

• मिलानमधील मेन्स 2026 स्प्रिंग समर शोमध्ये भारतीय चप्पलपासून प्रेरणा घेतलेल्या सँडल (Sandals) होत्या.

• सुरुवातीला, प्राडाने त्यांच्या भारतीय उत्पत्तीचा उल्लेख न करता "लेदर सँडल" असे या चपलेचे वर्णन केले होते.

• असे म्हटले जात होते की इटालियन लक्झरी ब्रँड प्राडा ही चप्पल 1 लाख रुपयांपेक्षा जास्त किमतीत विकण्याची योजना आखत होती.

• ही किंमत मूळ कोल्हापुरी चपलेच्या किमतीपेक्षा कितीतरी पट जास्त आहे.

प्राडावर जोरदार टीका :

• या गोष्टीमुळे भारतात खूप नाराजी पसरली.

• याला सांस्कृतिक चोरी मानले जात आहे.

• कारण कोल्हापुरी चप्पलची उत्पत्ती 12 व्या शतकात झाली.

• कोल्हापुरी चप्पलची निर्मिती पारंपारिक चांभार समुदायाच्या लोकांकडून झाली असे मानले जाते.

• कोल्हापुरी चप्पलाला GI टॅग देखील देण्यात आला आहे.

• असे असुनही प्राडाने ही डिझाइन वापरली.

• त्यामुळे सोशल मीडियावर लोक प्राडावर जोरदार टीका करत आहेत.

• कोल्हापूरकरांसोबतच देशभरातूनही प्राडाचा जोरदार विरोध करण्यात आला.

टीकेनंतर प्राडा कंपनीने यावर स्पष्टीकरण :

• माहितीनुसार, सर्व बाजूंनी विरोध झाल्यावर प्राडाने आता मान्य केले आहे की, त्यांच्या स्प्रिंग समर 2026 च्या कलेक्शनमध्ये भारतीय चप्पलपासून प्रेरणा घेतलेल्या सँडल (Sandals) होत्या.

• प्राडाने हे ही सांगितले की सध्या हे कलेक्शन डिझाइनच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात आहे आणि ते बनवायचे की नाही, हे अजून ठरलेले नाही.

• प्राडाने आता भारतीय कारागिरांसोबत मिळून काम करण्याची तयारी दर्शवली आहे.

• प्राडाने म्हटले आहे की, जर त्यांनी कोल्हापुरी चप्पलसारखी सँडल बनवण्याचा आणि विकण्याचा निर्णय घेतला, तर ते भारतीय कारागिरांसोबत काम करू शकतात.

कोल्हापुरी चप्पल कशा बनवल्या जातात ?

• कोल्हापुरी चप्पल एका खास प्रकारच्या अस्सल लेदरपासून बनवली जाते जे अत्यंत टिकाऊ आणि आरामदायी असते.

• यासाठी लेदर प्रथम पाण्यात आणि नैसर्गिक तेलात तासंतास भिजवून मऊ केले जाते.

• नंतर ते हाताने डिझाइन करून नंतर शिवणकाम त्यावर केले जाते.

• त्यात कोणतेही कृत्रिम किंवा रासायनिक घटक वापरलेले नाहीत.

कोल्हापुरी चप्पलची वैशिष्ट्ये कोणती ?

• महाराष्ट्रातील या हस्तनिर्मित चामड्याच्या चपलीला त्याच्या अद्वितीय डिझाइन, टिकाऊपणा आणि आरामासाठी जागतिक स्तरावर मान्यता मिळाली आहे.

• कोल्हापूरचे छत्रपती शाहू महाराज यांच्या कारकिर्दीत या उद्योगाला महत्त्वपूर्ण शाही संरक्षण मिळाले, ज्यांनी कारागिरांना आधार देण्यासाठी 29 टॅनिंग सेंटर्स स्थापन करण्यास मदत केली.

• पूर्वी ही चप्पल मराठा योद्धे आणि ग्रामीण समुदाय वापरत असत.

• त्यांची रचना अशी होती की त्यामुळे उन्हाळ्यात पाय थंड राहत असत आणि पावसात टिकाऊ राहत असत.

• त्यांच्या मजबूत बांधणीमुळे ते विविध भूप्रदेश आणि हवामान परिस्थितीसाठी योग्य बनतात.

• कोल्हापुरी चप्पलमध्ये वापरले जाणारे लेदर कालांतराने तुमच्या पायांच्या आकारात साचेबद्ध होते, ज्यामुळे चप्पल आरामदायी बनते.

कोल्हापुरी चप्पलाला GI टॅग कोणत्या वर्षी मिळाला ?

• 2019 मध्ये, कोल्हापुरी चप्पलाला भौगोलिक संकेत (Geographical Indication- GI) टॅग देण्यात आला.

• हा GI टॅग महाराष्ट्र आणि कर्नाटक या दोन्ही राज्यातील कारागिरांना संयुक्तपणे देण्यात आला.

भौगोलिक संकेतांक (GI) म्हणजे काय ?

GI टॅग कोणाला देण्यात येतो ?

• GI Tag चा फूल फॅार्म Geographical Indication असा आहे.

• एखाद्या भागातील वस्तू किंवा पदार्थ ही त्या भागाचं वैशिष्ट्य असल्यास त्यास भौगोलिक संकेतांक म्हणजेच GI टॅग देण्यात येतो.

• GI Tag मुळे त्या उत्पादनाची गुणवत्ता आणि ओळख जगभर टिकून राहते.

• Geographical Indication of Goods (Registration and Protection) Act, 1999 हा कायदा भारतातील वस्तूंची संबंधित भौगोलिक संकेतांची नोंदणी आणि उत्तम संरक्षण करण्यास प्रयत्न करतो.