चालू घडामोडी 04, एप्रिल 2025 | किनारी नौवहन विधेयक 2024

Important Affairs

03-04-2025

चालू घडामोडी 03, एप्रिल 2025 | प्रधानमंत्री अजय योजना | PM-AJAY Scheme

प्रधानमंत्री अजय योजना

PM-AJAY Scheme

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेली प्रधानमंत्री अजय योजना कशाशी संबंधित आहे ?

1. सूक्ष्म आणि लघु उद्योगांसाठी

2. बचत गटांना कर्ज मिळविण्यासाठी

3. शेतकऱ्यांच्या जमिन मालकी प्रमाणपत्रासाठी

4. अनुसूचित जाती समुदायांची सामाजिक-आर्थिक स्थिती सुधारण्यासाठी

उत्तर : अनुसूचित जाती समुदायांची सामाजिक-आर्थिक स्थिती सुधारण्यासाठी

बातमी काय आहे ?

• प्रधानमंत्री अनुसूचित जाती अभ्युदय योजने संदर्भात माहिती केंद्रीय सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण राज्यमंत्री श्री रामदास आठवले यांनी लोकसभेत एका प्रश्नाच्या लेखी उत्तरात दिली.

राज्यमंत्री श्री रामदास आठवले यांनी प्रधानमंत्री-अजय योजने बद्दल दिलेली माहिती पुढीलप्रमाणे :

आदर्श ग्राम (Adarsh Gram) :

• आतापर्यंत 29,847 गावे निवडली, त्यांपैकी 11,076 गावे आदर्श ग्राम म्हणून घोषित केली.

• 2024-25 वर्षात आतापर्यंत 4,991 गावे आदर्श ग्राम म्हणून घोषित केली.

वसतीगृह (Hostel) :

• आतापर्यंत, पंतप्रधान-अजय योजनेअंतर्गत 891 वसतिगृहांना मंजुरी देण्यात आली आहे,

• त्यापैकी 2024-25 दरम्यान 27 वसतिगृहांना मंजुरी देण्यात आली आहे.

अनुदान (Grants-in-Aid) :

• अनुदान सहाय्य घटकांतर्गत 8146 प्रकल्पांसाठी 457.82 कोटी रुपये जारी करण्यात आले आहेत.

• या प्रकल्पांपैकी 987 प्रकल्प कौशल्य विकासा संदर्भात आहे.

प्रधानमंत्री अजय योजना कोणत्या वर्षी सुरू करण्यात आली ?

• प्रधानमंत्री अनुसूचित जाती अभ्युदय योजना (प्रधानमंत्री-अजय योजना) 2021-22 मध्ये सुरू करण्यात आली.

प्रधानमंत्री-अजय योजना म्हणजे काय ?

• प्रधानमंत्री-अजय योजनेचे पूर्ण नाव प्रधानमंत्री अनुसूचित जाती अभ्युदय योजना (Pradhan Mantri Anusuchit Jaati Abhyuday Yojana) असे आहे.

• अनुसूचित जाती समुदायांची सामाजिक-आर्थिक स्थिती सुधारण्यासाठी सरकारने सुरू केलेली ही योजना आहे.

• प्रधानमंत्री-अजय योजना ही केंद्र पुरस्कृत योजना (Centrally Sponsored Scheme) आहे.

• आदर्श ग्राम, अनुदान आणि वसतीगृह हे या योजनेचे तीन घटक आहेत.

प्रधानमंत्री-अजय योजनेतील तीन घटकांबद्दल माहिती :

आदर्श ग्राम (Adarsh Gram) :

• अनुसूचित जाती लोकसंख्या जास्त असलेल्या गावांमध्ये पुरेशा पायाभूत सुविधा निर्माण करणे आणि

• आवश्यक सेवा सुनिश्चित करून सामाजिक-आर्थिक विकास निर्देशकांमध्ये सुधारणा करणे.

• पात्रता : आदर्श ग्राम साठी गावात अनुसूचित जातींची लोकसंख्या 40% पेक्षा जास्त असावी आणि एकूण लोकसंख्या 500 पेक्षा जास्त असावी.

अनुदान (Grants-in-Aid) :

• 'अनुसूचित जाती (SC) समुदायांच्या सामाजिक-आर्थिक उन्नतीसाठी जिल्हा/राज्यस्तरीय प्रकल्पांसाठी अनुदान' देणे आणि

• कौशल्य विकास, उत्पन्न निर्मिती योजना आणि इतर उपक्रमांद्वारे अतिरिक्त रोजगार संधी निर्माण करून अनुसूचित जाती समुदायांची गरिबी कमी करणे.

वसतीगृह (Hostel) :

• अनुसूचित जाती (SC) समुदायांमध्ये साक्षरता वाढवणे आणि शाळा आणि उच्च शैक्षणिक संस्थांमध्ये अनुसूचित जातींच्या प्रवेशास प्रोत्साहन देणे,

• दर्जेदार संस्थांमध्ये तसेच आवश्यकतेनुसार निवासी शाळांमध्ये पुरेशा निवासी सुविधा (Residential Facilities) प्रदान करणे, विशेषतः मागणी असलेल्या जिल्ह्यांमध्ये, अनुसूचित जाती लोकसंख्या जास्त असलेल्या तालूका ठिकाणी (ब्लॉक) आणि भारतातील इतरत्र ठिकाणी वसतीगृह / होस्टेल सुविधा उपलब्ध करून देणे.

Important Affairs

01-04-2025

चालू घडामोडी 01, एप्रिल 2025 | ओडिशा राज्य स्थापना दिन | Odisha Foundation Day

ओडिशा राज्य स्थापना दिन

Odisha Foundation Day

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र, इतिहास - कला आणि संस्कृती, भूगोल - पर्यटन

प्रश्न) 1 एप्रिल रोजी कोणते राज्य उत्कल दिवस साजरा करते ?

1. ओडिशा

2. केरळ

3. कर्नाटक

4. आंध्र प्रदेश

उत्तर : ओडिशा (Odisha)

बातमी काय आहे ?

• दरवर्षी 1 एप्रिल हा दिवस ओडिशा राज्य स्थापना दिन किंवा उत्कल दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

कोणत्या राज्याला प्राचीन काळी उत्कल म्हणून ओळखले जात असे ?

• प्राचीन काळी ओडिशाला "उत्कल" असे म्हटले जात असे, ज्याचा अर्थ "कुशल कारागिरांची भूमी" असा होतो.

• 1 एप्रिल हा दिवस ओडिशा राज्य स्थापना दिन किंवा उत्कल दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

ओडिशा राज्याची स्थापना केव्हा झाली ?

• 1 एप्रिल 1936 रोजी ओडिशा राज्याची स्थापना करण्यात आली.

• 1936 मध्ये ब्रिटीश राजवटीतील बिहार, ओडिशा आणि मद्रास प्रांतांमधून काही भाग वेगळे करून ओडिशा हे स्वतंत्र राज्य (एक स्वतंत्र प्रांत) म्हणून स्थापन करण्यात आले.

• राज्याचे पूवीचे नाव "ओरिसा" (Orissa)असे होते.

• 2011 या मध्ये "ओरिसा" (Orissa) चे अधिकृतपणे "ओडिशा" (Odisha) असे नामकरण करण्यात आले.

कोणत्या युद्धानंतर सम्राट अशोका बौद्ध धर्माचे समर्थक बनले ?

कलिंग युद्ध कोठे लढले गेले ?

• इ.स.पूर्व तिसऱ्या शतकातील कलिंग युद्ध ओडिशामध्ये लढले गेले.

• सम्राट अशोकाने इ.स.पू. 261 मध्ये कलिंग जिंकले, ज्यामुळे प्रसिद्ध कलिंग युद्ध झाले, कलिंगच्या युद्धानंतर सम्राट अशोक यांनी बुद्धांच्या शिकवणींचा स्वीकार करून ते बौद्ध धर्माचे समर्थक बनले.

कोणार्क येथील उल्लेखनीय सूर्यमंदिर कोणी बांधले ?

• कोणार्क येथील सूर्य मंदिर हे तेराव्या शतकात बांधलेले हिंदू मंदिर असून या मंदिराची निर्मिती राजा नरसिंहदेव (इ.स. 1238-1264) यांनी करविली.

• हे मंदिर ओडिशा राज्याच्या कोणार्क गावामध्ये आहे.

• कोणार्क मंदिराला "ब्लॅक पॅगोडा" (Black Pagoda) नावानेही ओळखले जाते.

• कोणार्क येथील सूर्य मंदिर हे युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ (UNESCO World Heritage Site) म्हणून प्रसिद्ध आहे.

कोणार्क येथील उल्लेखनीय सूर्यमंदिर कोणी बांधले ?

• कोणार्क येथील सूर्य मंदिर हे तेराव्या शतकात बांधलेले हिंदू मंदिर असून या मंदिराची निर्मिती राजा नरसिंहदेव (इ.स. 1238-1264) यांनी करविली.
• हे मंदिर ओडिशा राज्याच्या कोणार्क गावामध्ये आहे.
• कोणार्क मंदिराला "ब्लॅक पॅगोडा" (Black Pagoda) नावानेही ओळखले जाते.
• कोणार्क येथील सूर्य मंदिर हे युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ (UNESCO world heritage site ) म्हणून प्रसिद्ध आहे.

भारतातील सर्वात मोठे खाऱ्या पाण्याचे सरोवर असलेले चिल्का सरोवर कोणत्या राज्यात आहे ?

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC GD 2021)

उत्तर : ओडिशा

भगवान जगन्नाथांची रथयात्रा कोणत्या राज्यातील प्रसिद्ध उत्सव आहे ?

(सरळसेवा भरती, SSC MTS 2017, 2022)

उत्तर : ओडिशा

ओडिशा राज्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• ओडिशाची राजधानी : भुवनेश्वर (Bhubaneswar)

• प्रमुख वारसा स्थळे : कोणार्क सूर्य मंदिर, भगवान जगन्नाथ मंदिर, लिंगराज मंदिर

• प्रमुख स्मारके : उदयगिरी आणि खंडगिरी लेणी, धौली शांती स्तूप,

• प्रमुख नद्या : महानदी, ब्राह्मणी, सुवर्णरेखा, बैतरणी

• राष्ट्रीय उद्याने : सिमलीपाल राष्ट्रीय उद्यान, भितरकणिका राष्ट्रीय उद्यान

• वन्यजीव अभयारण्य : चिल्का वन्यजीव अभयारण्य, नंदनकानन वन्यजीव अभयारण्य

• प्रसिद्ध सण आणि उत्सव : रथयात्रा, दुर्गा पूजा, कोणार्क उत्सव