ओडिशा राज्य स्थापना दिन

Odisha Foundation Day

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र, इतिहास - कला आणि संस्कृती, भूगोल - पर्यटन

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 1 एप्रिल रोजी कोणते राज्य उत्कल दिवस साजरा करते ? 

1. ओडिशा

2. केरळ

3. कर्नाटक

4. आंध्र प्रदेश

उत्तर : ओडिशा (Odisha)

बातमी काय आहे ? 

• दरवर्षी 1 एप्रिल हा दिवस ओडिशा राज्य स्थापना दिन किंवा उत्कल दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

कोणत्या राज्याला प्राचीन काळी उत्कल म्हणून ओळखले जात असे ? 

• प्राचीन काळी ओडिशाला "उत्कल" असे म्हटले जात असे, ज्याचा अर्थ "कुशल कारागिरांची भूमी" असा होतो.

• 1 एप्रिल हा दिवस ओडिशा राज्य स्थापना दिन किंवा उत्कल दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

ओडिशा राज्याची स्थापना केव्हा झाली ? 

• 1 एप्रिल 1936 रोजी ओडिशा राज्याची स्थापना करण्यात आली. 

• 1936 मध्ये ब्रिटीश राजवटीतील बिहार, ओडिशा आणि मद्रास प्रांतांमधून काही भाग वेगळे करून ओडिशा हे स्वतंत्र राज्य (एक स्वतंत्र प्रांत) म्हणून स्थापन करण्यात आले.

• राज्याचे पूवीचे नाव "ओरिसा" (Orissa)असे होते. 

• 2011 या मध्ये "ओरिसा" (Orissa) चे अधिकृतपणे "ओडिशा" (Odisha) असे नामकरण करण्यात आले.

कोणत्या युद्धानंतर सम्राट अशोका बौद्ध धर्माचे समर्थक बनले ? 

कलिंग युद्ध कोठे लढले गेले ? 

• इ.स.पूर्व तिसऱ्या शतकातील कलिंग युद्ध ओडिशामध्ये लढले गेले.

• सम्राट अशोकाने इ.स.पू. 261 मध्ये कलिंग जिंकले, ज्यामुळे प्रसिद्ध कलिंग युद्ध झाले, कलिंगच्या युद्धानंतर सम्राट अशोक यांनी बुद्धांच्या शिकवणींचा स्वीकार करून ते बौद्ध धर्माचे समर्थक बनले.

कोणार्क येथील उल्लेखनीय सूर्यमंदिर कोणी बांधले ? 

• कोणार्क येथील सूर्य मंदिर हे तेराव्या शतकात बांधलेले हिंदू मंदिर असून या मंदिराची निर्मिती राजा नरसिंहदेव (इ.स. 1238-1264) यांनी करविली.

• हे मंदिर ओडिशा राज्याच्या कोणार्क गावामध्ये आहे.

• कोणार्क मंदिराला "ब्लॅक पॅगोडा" (Black Pagoda) नावानेही ओळखले जाते. 

• कोणार्क येथील सूर्य मंदिर हे युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ (UNESCO World Heritage Site) म्हणून प्रसिद्ध आहे.  

भारतातील सर्वात मोठे खाऱ्या पाण्याचे सरोवर असलेले चिल्का सरोवर कोणत्या राज्यात आहे ? 

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC GD 2021)

उत्तर : ओडिशा

भगवान जगन्नाथांची रथयात्रा कोणत्या राज्यातील प्रसिद्ध उत्सव आहे ? 

(सरळसेवा भरती, SSC MTS 2017, 2022)

उत्तर : ओडिशा

ओडिशा राज्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• ओडिशाची राजधानी : भुवनेश्वर (Bhubaneswar) 

• प्रमुख वारसा स्थळे : कोणार्क सूर्य मंदिर, भगवान जगन्नाथ मंदिर, लिंगराज मंदिर

• प्रमुख स्मारके : उदयगिरी आणि खंडगिरी लेणी, धौली शांती स्तूप, 

• प्रमुख नद्या : महानदी, ब्राह्मणी, सुवर्णरेखा, बैतरणी

• राष्ट्रीय उद्याने : सिमलीपाल राष्ट्रीय उद्यान, भितरकणिका राष्ट्रीय उद्यान

• वन्यजीव अभयारण्य : चिल्का वन्यजीव अभयारण्य, नंदनकानन वन्यजीव अभयारण्य

• प्रसिद्ध सण आणि उत्सव : रथयात्रा, दुर्गा पूजा, कोणार्क उत्सव

‘ऑपरेशन ब्रह्मा’ म्हणजे काय ? 

OPERATION BRAHMA

Subject : GS 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच भारतीय लष्कराने ‘ऑपरेशन ब्रह्मा’ मोहीम हाती घेतली. ही मोहीम खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ? 

1. नक्षलवाद विरोधी मोहीम

2. सायबर गुन्ह्यांविरोधी मोहीम

3. मानवतावादी मदत आणि आपत्ती निवारण मोहीम

4. युद्ध सराव

उत्तर : मानवतावादी मदत आणि आपत्ती निवारण मोहीम

‘ऑपरेशन ब्रह्मा’ बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• म्यानमारमध्ये 28 मार्च 2025 रोजी आलेल्या विनाशकारी भूकंपाच्या आपत्तीत म्यानमारला तातडीची मदत पुरवण्यासाठी, भारतीय लष्कराने ‘ऑपरेशन ब्रह्मा’ मोहीम हाती घेतली आहे. 

• परराष्ट्र मंत्रालयाच्या (Ministry of External Affairs) निर्देशांनुसार, एकात्मिक संरक्षण स्टाफ मुख्यालय, भारतीय लष्कर, भारतीय वायुसेना आणि राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (एनडीआरएफ) यांच्या सहकार्याने मानवतावादी मदत आणि आपत्ती निवारण (Humanitarian Assistance and Disaster Relief ) प्रयत्न सुरू आहेत.

• या अंतर्गत तातडीची मानवतावादी मदत पुरवण्यासाठी विशेष वैद्यकीय कृती दल तैनात करण्यात आले.

• ही मानवतावादी मदत भारताच्या ‘शेजारी प्रथम' (‘Neighbourhood First’ Policy) या धोरणाच्या कटिबद्धतेचे प्रतीक आहे.

• तसेच ‘वसुधैव कुटुंबकम्’ – संपूर्ण विश्व हेच एक कुटुंब या भारतीय तत्त्वज्ञानाचा प्रत्यक्ष प्रत्यय देते. 

• भारतीय नौदलाची जहाजे यंगून कडे मदतकार्यासाठी रवाना होतील.

• या जहाजांवर सुमारे 52 टन मदत सामग्री चढवण्यात आली

• ज्यामध्ये आवश्यक कपडे, पिण्याचे पाणी, अन्न, औषधे आणि आपत्कालीन वस्तूंचा समावेश आहे. 

• भारतीय नौदल हा या प्रदेशातील "पहिला प्रतिसादकर्ता" (फर्स्ट रिस्पॉन्डर) म्हणून कार्य करण्याच्या भारताच्या संकल्पनेप्रति पूर्णतः कटिबद्ध आहे.

म्यानमार भूकंप 

Myanmar Earthquake

Subject : GS - भूगोल - भूकंप

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मार्च 2025 रोजी आलेल्या म्यानमार भूकंपाची तीव्रता किती होती ? 

1. 3.8

2. 4.6

3. 5.8

4. 7.7

उत्तर : 7.7 (रिश्टर स्केल) 

बातमी काय आहे ? 

• म्यानमार आणि थायलंडमध्ये 28 मार्च 2025 भूकंपाचे तीव्र धक्के बसले.

म्यानमार भूकंपा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• 28 मार्च 2025 रोजी म्यानमारमध्ये एका शक्तिशाली भूकंपात अनेक लोक मृत्युमुखी पडले आणि मोठ्या संख्येने लोक जखमी झाले.

• म्यानमार आणि थायलंडमध्ये दुपारी 12:50 वाजता 7.7 तीव्रतेचा भूकंप झाला, त्यानंतर केवळ 12 मिनिटांत 6.4 तीव्रतेचा भूकंपाचा दुसरा धक्का लागला.

• भूकंपाचं केंद्र पृथ्वीच्या 10 किलोमीटर खाली म्यानमारच्या मांडले शहराजवळ असल्याचं अमेरिकन जियोलॉजिकल सर्व्हेने म्हटलंय.

• हा भूकंप गेल्या दोन वर्षांत जगात आलेला हा सर्वात शक्तिशाली भूकंप होता.

म्यानमारमधील भूकंपाचे मुख्य कारण कोणते ? 

• म्यानमारमधील भूकंप सागाईंग फॉल्ट या ठिकाणी "स्ट्राइक-स्लिप फॉल्टिंग" म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या एका प्रकारच्या फॉल्टिंगमुळे झाला. 

सागाईंग फॉल्ट (Sagaing Fault) म्हणजे काय ? 

• सागाईंग फॉल्ट ही म्यानमारमधून उत्तरेकडून दक्षिणेकडे जाणारी एक प्रमुख सक्रिय टेक्टोनिक सीमा (Tectonic Boundary) आहे, जी भारतीय आणि युरेशियन प्लेट्सना वेगळे करते.

• सागाईंग फॉल्ट म्यानमारमधून 1500 किमी लांब पसरलेला आहे.  

भ्रंश किंवा प्रस्तरभंग ( Fault) म्हणजे काय ? 

• भूकंपाच्या ताणामुळे खडक हलतात तेव्हा पृथ्वीच्या कवचात होणारे फ्रॅक्चर (Fracture) म्हणजे भ्रंश. 

• भूकवचावर भूगर्भीय हालचालीमुळे एका ठिकाणी दाब पडतो तर दुसऱ्या ठिकाणी तणाव निर्माण होतो.

• त्यामुळे खडकावर तडे पडतात या क्रियामुळे काही भ्रंश पातळीच्या खाली खचले जातात तर काही भाग वर उचलले जातात यालाच भ्रंश किंवा प्रस्तरभंग ( Fault) असे म्हणतात. 

भ्रंशाचे प्रमुख 3 प्रकार कोणते ? 

सामान्य भ्रंश, व्युत्क्रम भ्रंश आणि अपक्षय भ्रंश हे भ्रंशाचे प्रमुख 3 प्रकार आहेत. 

1) सामान्य भ्रंश (Normal Fault) : 

• सामान्य भ्रंश मध्ये फॉल्टच्या वरील ब्लॉक खालील ब्लॉकच्या सापेक्ष खाली सरकतो. 

• गुरुत्वाकर्षणाच्या सिद्धांतानुसार खडकांचे स्थानांतर होते.

• उदाहरणार्थ : पूर्व आफ्रिकन खचदरी (East African Rift Valley)

2) व्युत्क्रम भ्रंश (Reverse Fault) : 

• भ्रंश पातळीवर खडकाचे भाग एकमेकांकडे सरकतात अशी क्रिया गुरुत्वाकर्षणाच्या विरुद्ध दिशेने होते म्हणून यास व्युत्क्रम भ्रंश म्हणतात.

• व्युत्क्रम भ्रंश मध्ये वरचा ब्लॉक खालच्या ब्लॉकवर सरकतो.

• या प्रकारची फॉल्टिंग दाब पडल्यामुळे होते.  

• उदाहरणार्थ : हिमालय पर्वतरांगा, रॉकी पर्वतरांगा

3) अपक्षय भ्रंश (Strike-Slip Fault) : 

• खडकाच्या भागांचे स्थानांतर वर-खाली न होता क्षितिजसमांतर दिशेने होते यास अपक्षय भ्रंश किंवा विदारण भ्रंश असे म्हणतात.

• उदाहरणार्थ : म्यानमारमधील सागाईंग फॉल्ट, तुर्कीमधील अनाटोलियन फॉल्ट 

जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती

Hurun Global Rich List 2025

Subject : GS - रिपोर्ट

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) हुरुन ग्लोबल रिच लिस्ट 2025 नुसार जगातील पहिल्या 10 श्रीमंत महिलांमध्ये स्थान मिळवणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला कोण ? 

1. नीता अंबानी

2. रोशनी नादर

3. सुधा मूर्ती

4. वंदना लूथरा

उत्तर : रोशनी नादर (Roshni Nadar)

बातमी काय आहे ? 

• अलिकडेच हुरुन ग्लोबल रिच लिस्ट 2025 (Hurun Global Rich List 2025) ही यादी प्रसिद्ध करण्यात आली. 

हुरुन ग्लोबल रिच लिस्ट 2025 बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

हुरुन ग्लोबल रिच लिस्ट 2025 नुसार जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती कोण ? 

1. एलोन मस्क (Elon Musk) जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती आहे. 

2. दुसऱ्या क्रमांकावर अमेझॉन कंपनीचे जेफ बेझोस (Jeff Bezos) 

3. तिसऱ्या क्रमांकावर मेटा कंपनीचे मार्क झुकरबर्ग (Mark Zuckerberg) हे आहे. 

हुरुन ग्लोबल रिच लिस्ट 2025 नुसार भारतातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती कोण ? 

1. मुकेश अंबानी हे भारतातील तसेच आशियातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती आहे. 

2. दुसऱ्या क्रमांकावर गौतम अदानी 

3. तिसऱ्या क्रमांकावर रोशनी नादर या आहेत. 

जगातील टॉप 10 श्रीमंत महिलांमध्ये स्थान मिळवणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला कोण ? 

• HCL Technologies’ च्या अध्यक्षा रोशनी नादर यांनी हुरुन ग्लोबल रिच लिस्ट 2025 मध्ये जगातील टॉप 10 श्रीमंत महिलांमध्ये स्थान मिळवणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला होण्याचा मान मिळवला आहे.

• या यादीत समाविष्ट होणाऱ्या त्या पहिल्या भारतीय महिला आहेत.

• रोशनी नादर या जगातील पाचव्या क्रमांकाच्या श्रीमंत महिला आहेत. 

• रोशनी नादर या भारतातील सर्वात श्रीमंत महिला

• रोशनी नादर या भारतातील तिसऱ्या क्रमांकाची श्रीमंत व्यक्ती बनली आहे.

• रोशनी नादर यांची एकूण संपत्ती 3.5 लाख कोटी रुपये (40 अब्ज डॅालर ) इतकी आहे.

आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस 

International Zero Waste Day 

Subject : GS - दिनविशेष, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' (International Zero Waste Day ) कधी साजरा केला जातो ?

1. 8 मार्च

2. 30 मार्च

3. 2 एप्रिल

4. 5 जून

उत्तर : 30 मार्च

जगभरात दरवर्षी 30 मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस (International Zero Waste Day) म्हणून साजरा करतात. 

'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' का साजरी करतात ? 

• दरवर्षी, जगात 2.1 अब्ज ते 2.3 अब्ज टन घनकचरा निर्माण होतो.

• यात कापड आणि पॅकेजिंगपासून ते इलेक्ट्रॉनिक्स, प्लास्टिक आणि अन्नापर्यंत कचऱ्याचा समावेश आहे. 

• जागतिक कचरा व्यवस्थापन सेवा या प्रचंड कचऱ्याचे व्यवस्थापन करण्यासाठी अपुरी आहेत. 

• जगभरात 2.7 अब्ज लोकांना घनकचरा संकलनाची सुविधा उपलब्ध नाही आणि ते विल्हेवाटीसाठी खुल्या डंपसाईट्सवर अवलंबून आहेत.

• कचरा कमी करण्यासाठी आणि पर्यावरणाची काळजी घेण्यासाठी

कचरा व्यवस्थापनाचे महत्त्व आणि त्याबद्दल जनजागृती करण्यासाठी 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' साजरा करतात. 

• जागतिक स्तरावर कचरा व्यवस्थापनाला चालना देण्याचे महत्त्व आणि शाश्वत उपभोग आणि उत्पादन पद्धतींना प्रोत्साहन देण्याची आवश्यकता या दोन्ही गोष्टींवर हा दिवस प्रकाश टाकतो.

• प्लास्टिक आणि इतर हानिकारक कचरा कमी करण्यासाठी उपाययोजनांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे, वस्तूंच्या पुनर्वापराला प्रोत्साहन देणे हे या दिवसाचे उद्दिष्ट आहे. 

• शून्य-कचरा उपक्रम 2030 च्या शाश्वत विकासाच्या (Sustainable Development Goals) अजेंडाशी सुसंगत आहेत.

आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवसाचा ठराव कोणत्या देशाच्या पुढाकाराने मांडण्यात आला ?  

• जगभरात शून्य-कचरा उपक्रमांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवसाचा ठराव तुर्की या देशाच्या पुढाकाराने 105 देशांच्या पाठिंब्याने संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेत मांडला गेला. 

• संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने 14 डिसेंबर 2022 रोजी हा ठराव मंजूर केला, ज्यामध्ये 30 मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस म्हणून घोषित करण्यात आला.

पहिला 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

30 मार्च 2023 रोजी पहिला 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' साजरी करण्यात आला. 

'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' 2025 ची संकल्पना थीम काय आहे ? 

 "फॅशन आणि कापडांमध्ये कचरामुक्तीच्या दिशेने" ही 'आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस' 2025 ची संकल्पना आहे. 

(Towards Zero Waste in Fashion and Textiles)

• या वर्षीचा आंतरराष्ट्रीय शून्य कचरा दिवस फॅशन आणि कापड क्षेत्रातील कचरा कमी करणे आणि त्यांचे व्यवस्थापन करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो, या थीम अंतर्गत वर्तुळाकार उपायांना प्रोत्साहन देतो.

राजस्थान स्थापना दिन | Rajasthan Day

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र, भूगोल - पर्यटन

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राजस्थान राज्य स्थापना दिन केव्हा असतो ?  

1. 21 जानेवारी

2. 30 मार्च

3. 1 एप्रिल

4. 1 मे 

उत्तर : 30 मार्च

राजस्थान राज्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• दरवर्षी 30 मार्च रोजी राजस्थान राज्य स्थापना दिन साजरा केला जातो.  

• राजस्थानची अधिकृत स्थापना 30 मार्च 1949 रोजी झाली.

• देशात आणि जगात राजस्थानला वीरांची भूमी म्हणूनही ओळखले जाते.

• राजस्थानला राजांची भूमी (Land of Kings) म्हणूनही ओळखले जाते. 

• पृथ्वीराज चौहान, महाराणा प्रताप, राणा सांगा, राणा कुंभ यांसारख्या योद्ध्यांचा आणि वीरांचा इतिहास राजस्थानने जतन केला आहे.  

• हळदी खोऱ्यातील लढाया, चित्तोड, खानवा, तराईन आणि रणथंभोरच्या लढाया राजस्थानच्या भूमीवर लढल्या गेल्या.  

• राजस्थान आपल्या ऐतिहासिक किल्ले, राजवाडे, कला आणि संस्कृतीसाठी पर्यटकांना आकर्षित करते.

• लोकप्रिय पर्यटन स्थळ असलेले जयपूर या शहराला गुलाबी शहर म्हणूनही ओळखले जाते.

राजस्थानचे जुने नाव काय आहे ? 

• राजपुताना हे राजस्थान राज्याचे जुने नाव आहे. 

• स्वातंत्र्यापूर्वी, ब्रिटिश राजवटीत हा प्रदेश राजपुताना म्हणून ओळखला जात असे.

क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने भारतातील सर्वात मोठे राज्य कोणते ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, वनरक्षक भरती, रेल्वे, MPSC, NTPC 2016)

• क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने राजस्थान हे भारतातील सर्वात मोठे राज्य आहे.

राजस्थानची राजधानी कोणती ? 

• जयपूर ही राजस्थानची राजधानी आहे. 

• जयपूर या शहराला गुलाबी शहर (Pink City) म्हणूनही ओळखले जाते.

• महाराजा सवाई जयसिंग द्वितीय (Maharaja Sawai Jai Singh II) यांनी 18 नोव्हेंबर 1727 रोजी जयपूर शहराची स्थापना केली.

भारतातील कोणत्या शहराला सुवर्णनगरी (Golden City) म्हणतात ?

• राजस्थानातील जैसलमेर या शहराला भारतातील सुवर्णनगरी म्हणतात.  

सिंधू संस्कृतीचे प्राचीन कालीबंगा (Kalibangan) स्थळ भारतातील कोणत्या राज्यात आहे ? 

• कालीबंगा हे राजस्थानच्या हनुमानगड जिल्ह्यात घग्गर नदीच्या काठावर आहे. 

• कालीबंगा हे नाव काली आणि बांगन या दोन शब्दांपासून बनले आहे. 

• कालीबंगा (काळी बांगडी) : काली म्हणजे काळा आणि बंगा म्हणजे बांगडी.

घुमर कोणत्या राज्यातील लोकनृत्य आहे ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, वनरक्षक भरती, रेल्वे) 

• घुमर नृत्य हे राजस्थानातील एक प्रसिद्ध लोकनृत्य आहे, जे विशेषतः महिला सादर करतात.

केवलादेव घाना राष्ट्रीय उद्यान कोणत्या राज्यात आहे ? 

(सरळसेवा भरती, वनरक्षक भरती, रेल्वे, MPSC, NTPC 2021)

• केवलादेव घाना राष्ट्रीय उद्यान राजस्थान राज्यात आहे.

• केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान हे राजस्थानमधील भरतपूर येथे स्थित एक पाणथळ जागा आणि पक्षी अभयारण्य आहे.

• केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान हे आंतरराष्ट्रीय महत्त्वाचे रामसर स्थळ (पाणथळ क्षेत्र) आहे. 

• केवलादेव राष्ट्रीय उद्यान पक्ष्यांच्या प्रजातींसाठी युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळ म्हणून प्रसिद्ध आहे. 

एबेल पुरस्कार

Abel Prize

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जपानच्या मसाकी काशीवारा यांना 2025 चा एबेल पुरस्कार देण्यात आला. हा एबेल पुरस्कार कोणत्या क्षेत्रातील उत्कृष्ट वैज्ञानिक कार्यासाठी दिला जातो ? 

1. रसायनशास्त्र

2. भौतिकशास्त्रज्ञ 

3. अर्थशास्त्र

4. गणित

उत्तर : गणित

बातमी काय ? 

• जपानी गणितज्ञ मसाकी काशीवारा (Masaki Kashiwara) यांना यावर्षीचा एबेल पुरस्कार देण्यात आला.

मसाकी काशीवारा यांना एबेल पुरस्कार का देण्यात आला ? 

• मसाकी काशीवरा यांना बीजगणितीय विश्लेषण (Algebraic Analysis) आणि प्रतिनिधित्व सिद्धांतातील (Representation Theory) त्यांच्या मूलभूत योगदानाबद्दल, विशेषतः डी-मॉड्यूलच्या (D-modules) सिद्धांताचा विकास आणि क्रिस्टल बेसच्या (Crystal Bases) शोधासाठी सन्मानित करण्यात आले.

• मसाकी काशीवरा यांच्या कार्यामुळे बऱ्याच काळापासून असलेल्या काही गणितातील कठीण समस्या सोडवण्यास मदत झाली. त्याचबरोबर संशोधनासाठी नवीन मार्गही उघडले आहेत. 

एबेल पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

एबेल पुरस्कार कोणत्या देशाकडून दिला जातो ? 

• नॉर्वे देशाचे गणितज्ञ नील्स हेन्रिक एबेल (Niels Henrik Abel) यांच्या नावावरून एबेल पुरस्कार नॉर्वे देशाकडून दिला जातो.   

• हा पुरस्कार पहिल्यांदा 2003 मध्ये देण्यात आला. 

• एबेल पुरस्काराला गणितातील नोबेल पुरस्कार म्हणूनही ओळखले जाते. 

एबेल पुरस्कार कोणत्या क्षेत्राशी संबंधित आहे ? 

एबेल पुरस्कार कोणाला दिला जातो ? 

• एबेल पुरस्कार हा गणितातील उत्कृष्ट कामगिरीसाठी दरवर्षी दिला जाणारा आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार आहे. 

• गणित क्षेत्राच्या प्रगतीत महत्त्वपूर्ण योगदान देणाऱ्या असाधारण गणितज्ञांना आणि त्यांच्या कार्याचा सन्मान करणे हे या पुरस्काराचे प्राथमिक उद्दिष्ट आहे. 

एबेल पुरस्कार मिळवणारे एकमेव भारतीय कोण ? 

• एस. आर. श्रीनिवास वर्धन (SR Srinivasa Varadhan) हे एबेल पुरस्कार मिळालेले एकमेव भारतीय आहेत.  

• एस. आर. श्रीनिवास वर्धन यांना 2007 मध्ये एबेल पुरस्कार मिळाला. 

नीति आयोग

NITI Aayog

Subject : GS - नियुक्ती, आयोग

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच नीति (NITI) आयोगाचे पूर्णवेळ सदस्य म्हणून कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ? 

1. अंजू राठी राणा

2. राजीव गौबा

3. तुहिन कांता पांडे 

4. अरविंद पनगढिया

उत्तर : राजीव गौबा (Rajiv Gauba) 

बातमी काय आहे ? 

माजी कॅबिनेट सचिव श्री. राजीव गौबा यांची नीति आयोगाचे पूर्णवेळ सदस्य म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे.

श्री राजीव गौबा यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• श्री राजीव गौबा हे एक अनुभवी अधिकारी आहेत. त्यांना धोरणनिर्मिती आणि प्रशासनाचा मोठा अनुभव आहे. 

• त्यांनी भारत सरकारमध्ये अनेक उच्च पदांवर काम केले आहे.

• धोरण तयार करणे आणि अंमलबजावणीमध्ये त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.

• श्री. राजीव गौबा 1982 च्या बॅचचे झारखंड केडरचे IAS अधिकारी आहेत.

• ऑगस्ट 2019 ते ऑगस्ट 2024 पर्यंत भारत सरकारचे कॅबिनेट सचिव (Cabinet Secretary, Government of India) म्हणून काम पाहिले.

• झारखंड राज्याचे मुख्य सचिव म्हणूनही त्यांनी काम पाहिले आहे. 

नीति आयोगा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

NITI Aayog National Institution for Transforming India

नीति आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• 1 जानेवारी 2015 रोजी नीति आयोगाची स्थापना करण्यात आली.

• नीति आयोग ही संस्था भारत सरकारची थिंक टॅंक (Think -Tank) म्हणून स्थापन झाली.

• नीति आयोगाची स्थापना एक असंवैधानिक आणि अवैधानिक संस्था म्हणून करण्यात आली.

नीति आयोगाचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

नीति आयोगाचे मुख्यालय नवी दिल्ली येथे आहे. 

नीति आयोगाचे प्रमुख कार्य : 

• देशाच्या सर्वांगीण विकासाची दिशा ठरवणे आणि त्यासाठी धोरणे आखणे.

• नीति आयोग ही भारत सरकारची विकास धोरण ठरवणारी सर्वोच्च संस्था आहे.

• नीति आयोग केंद्र आणि राज्य सरकारांना धोरणात्मक बाबींवर सल्ला देते.

• 1 जानेवारी 2015 पासून नियोजन आयोगाची (Planning commission) जागा नीति आयोग या नवीन संस्थेने घेतली.

नीति आयोगाचे विस्तारित रूप काय ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती : भंडारा चालक 2021)

उत्तर : नॅशनल इन्स्टिट्यूशन फॉर ट्रान्सफॉर्मरमिंग इंडिया (National Institution for Transforming India) 

भारताच्या नीति आयोगाचे अध्यक्ष कोण आहेत ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती : मुंबई 2018)

• पंतप्रधान हे नीति आयोगाचे पदसिद्ध अध्यक्ष असतात. 

• नीति आयोगाचे वर्तमान अध्यक्ष पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी आहेत.