'समुद्र प्रदक्षिणा' मोहिम ? 

Samudra Pradakshina

Subject : GS - संरक्षण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच 'समुद्र प्रदक्षिणा' मोहिम सुरू झाली. त्याबद्दल योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा.

अ) ही मुंबई-सेशेल्स-मुंबई अशी सागरी परिक्रमा आहे.

ब) ही फक्त महिलांची सागरी मोहिम आहे. 

पर्याय : 

1. फक्त अ विधान योग्य

2. फक्त ब विधान योग्य

3. अ आणि ब दोन्ही विधाने योग्य

4. अ आणि ब दोन्ही विधाने अयोग्य 

उत्तर : अ आणि ब दोन्ही विधाने योग्य

बातमी काय ? 

• 'अलिकडेच महिलांच्या 'समुद्र प्रदक्षिणा' या मुंबई-सेशेल्स-मुंबई अशा सागरी परिक्रमा मोहिमेचा प्रारंभ झाला.

'समुद्र प्रदक्षिणा' मोहिम काय ? 

• 'समुद्र प्रदक्षिणा' मोहिम ही भारतीय सैन्य दलांतील महिलांची सागरी परिक्रमा आहे.

• या मोहिमेअंतर्गत आयएएसव्ही त्रिवेणी (IASV Triveni) जहाज मुंबई ते सेशेल्स आणि पुन्हा मुंबईला परत असा 4000 सागरी मैलांचा 55 दिवसांचा आव्हानात्मक प्रवास करणार आहे.

• 'समुद्र प्रदक्षिणा' मोहिमेत भारतीय सैन्य दल, भारतीय नौदल आणि भारतीय हवाई दलातल्या 12 महिला सदस्यांचा समावेश आहे. 

• या सर्व जणींनी सागरी जलपर्यटनाचे दोन वर्षे कठोर प्रशिक्षण घेतले आहे. 

• या सर्व महिला अधिकारी, समुद्रातील धोकादायक जलप्रवास करून त्यांच्यातील लवचिकपणा, धैर्य आणि निर्धाराने दर्शन घडवतील. 

'समुद्र प्रदक्षिणा' मोहिमेचे उद्दिष्ट कोणते ? 

• सागरी उपक्रमांमध्ये लिंगभाव समानतेला (स्त्री- पुरूष समानतेला) चालना देणे आणि सागरी कौशल्ये सुधारणे हे या मोहिमेचा उद्दिष्ट आहे.

'समुद्र प्रदक्षिणा' मोहिम महत्त्वाची का आहे ? 

• 2026 या वर्षासाठीही अशाच प्रकारच्या महत्त्वाकांक्षी सागरी परिक्रमा मोहिमांचे नियोजन केले असून, त्या दिशेनेच ही मोहीम पूर्वतयारीचा एक महत्त्वाचा टप्पा म्हणून आखण्यात आली आहे.

• या मोहिमेतून नारी शक्तीची क्षमता अधोरेखित झाली आहे.

• या मोहिमेच्या माध्यमातून सशस्त्र दलातील महिलांच्या सक्षमीकरणाची प्रचिती येईल. 

• ही मोहीम अनेक पिढ्यांना प्रेरणा देणार्‍या राणी वेलू नचियार, राणी दुर्गावती आणि राणी लक्ष्मीबाई यांसारख्या भारताच्या महान वीरांगनाना आदरांजलीही अर्पण करणारी मोहीम असणार आहे.

आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालय

International Criminal Court

Subject : GS - जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच कोणत्या युरोपीय देशाने आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचे (ICC) सदस्यत्व सोडण्याची घोषणा केली ? 

1. हंगेरी

2. पोलंड

3. जर्मनी

4. फ्रान्स

उत्तर : हंगेरी

बातमी काय ? 

• हंगेरीचे पंतप्रधान व्हिक्टर ऑर्बन (Viktor Orbán) यांनी घोषणा केली की त्यांचा देश आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयातून (ICC) माघार घेत आहे. 

• त्यामुळे हंगेरी आता आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचा सदस्य देश नसेल. 

• आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयातून माघार घेणारा हंगेरी हा पहिला युरोपीयन देश आहे.

• पंतप्रधान व्हिक्टर ऑर्बन त्यांचे इस्रायली समकक्ष बेंजामिन नेतान्याहू यांना भेटण्यासाठी आले तेव्हा ही घोषणा करण्यात आली.

• आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाने इस्त्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू (Benjamin Netanyahu) यांच्याविरुद्ध अटक वॉरंट जारी केले आहे.

आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालया बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

 • आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालय म्हणजे International Criminal Court (ICC) 

• 1998 च्या रोम कायद्याच्या तरतुदींनुसार 2002 मध्ये आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाची स्थापना करण्यात आली. 

• हे एक कायमस्वरूपी, स्वतंत्र आणि आंतरराष्ट्रीय न्यायालय आहे.

• सर्वात गंभीर आंतरराष्ट्रीय गुन्ह्यांचा तपास करण्यासाठी, त्यांचा न्यायनिवाडा करण्यासाठी आणि जगातील काही सर्वात वाईट गुन्ह्यांमध्ये दोषी असलेल्यांना शिक्षा देण्यासाठी हे न्यायालय स्थापन केले गेले. 

• आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालय हे 4 गंभीर गुन्ह्यांसाठी व्यक्तींवर खटला चालवते : 

1. नरसंहार (Genocide)

2. युद्ध गुन्हे (War Crimes) 

3. मानवतेविरुद्धचे गुन्हे (Crimes Against Humanity)

4. आक्रमकतेचे गुन्हे (Crime of Aggression) 

आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

(RRB NTPC 2020)

• नेदरलँड्स (Netherlands) देशातील द हेग (The Hague) या ठिकाणी आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचे मुख्यालय आहे. 

आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालया वर गोंधळात टाकणाऱ्या प्रश्नांची उत्तरे : 

• आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालय (International Criminal Court) हे संयुक्त राष्ट्र संघाचा भाग नाही. 

• संयुक्त राष्ट्र संघाचा भाग असलेले न्यायालय International Court of Justice हे आहे.

• International Criminal Court आणि International Court of Justice वेगवेगळे न्यायालय आहे.

भारत आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचा सदस्य देश आहे का ? 

• भारत आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचा सदस्य देश नाही. 

• भारताने आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाच्या रोम कायद्यावर (Rome Statute) स्वाक्षरी केलेली नाही किंवा त्याला मान्यता दिलेली नाही.

• भारताबरोबरच अमेरिका, रशिया, चीन हे देखील आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचे सदस्य देश नाही. 

International Criminal Court आणि International Court of Justice मध्ये काय फरक आहे ? 

• ICC : आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालय नरसंहार, युद्ध गुन्हे आणि मानवतेविरुद्धच्या गुन्ह्यांसाठी व्यक्तींवर खटला चालवते.

• ICJ : तर International Court of Justice देशांमधील कायदेशीर वाद मिटवते आणि आंतरराष्ट्रीय कायदेशीर मुद्द्यांवर सल्ला देते. 

फ्रेड डॅरिंग्टन पुरस्कार

Fred Darrington Award

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) कला आणि संस्कृतीतील उत्कृष्टतेसाठी 2025 चा प्रतिष्ठित फ्रेड डॅरिंग्टन पुरस्कार कोणाला देण्यात आला ? 

1. श्री जितेंद्र हरिपाल

2. श्री सुदर्शन पटनायक

3. श्री नितीश भारती

4. श्री नारायण साहू

उत्तर : सुदर्शन पटनायक (Sudarsan Pattnaik) 

बातमी काय ? 

प्रसिद्ध भारतीय वाळूशिल्पकार श्री सुदर्शन पटनायक यांनी 2025 चा फ्रेड डॅरिंग्टन सँड आर्ट पुरस्कार (Fred Darrington Sand Art Award) जिंकला. 

2025 चा फ्रेड डॅरिंग्टन सँड मास्टर पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• श्री सुदर्शन पटनायक हे हा प्रतिष्ठित फ्रेड डॅरिंग्टन सँड मास्टर पुरस्कार मिळवणारे पहिले भारतीय ठरले आहेत.

• श्री सुदर्शन पटनायक यांना त्यांच्या 10 फूट उंच वाळूच्या गणेशमूर्तीसाठी हा पुरस्कार मिळाला.

• त्यांनी भगवान गणेशांच्या शिल्पातून " विश्व शांतीचा" संदेश जगाला दिला. 

• इंग्लंडमधील डोरसेट येथे झालेल्या सँडवर्ल्ड 2025 आंतरराष्ट्रीय वाळू कला महोत्सवात हा सन्मान श्री सुदर्शन पटनायक यांना प्रदान करण्यात आला.

• यावर्षी हा पुरस्कार विशेष महत्त्वाचा आहे कारण हा पुरस्कार प्रसिद्ध ब्रिटिश शिल्पकार फ्रेड डॅरिंग्टन यांच्या 100 व्या जयंतीनिमित्त साजरा केला गेला.

श्री सुदर्शन पटनायक यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• श्री सुदर्शन पटनायक यांचा जन्म 1977 मध्ये ओडिशा राज्याच्या पूरी जिल्हात झाला. 

• श्री सुदर्शन पटनायक हे प्रसिद्ध वाळूशिल्पकार (Sand Sculptor) आहेत. 

• त्यांनी शेकडो कलाकृती तयार केल्या आहेत, 

• त्यापैकी काहींची लिम्का बुक ऑफ रेकॉर्डमध्ये नोंदही झाली आहे. 

• ते मंदिरे, देवता, महात्मा गांधी, नेताजी सुभाषचंद्र बोस, सारख्या व्यक्तींच्या महाकाय शिल्पांसाठी 

• तसेच पर्यावरणीय समस्या आणि इतर महत्त्वाच्या बाबींबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी त्यांच्या कलेचा वापर करण्यासाठी ओळखले जातात. 

• 2014 मध्ये, भारत सरकारने श्री सुदर्शन पटनायक त्यांच्या कलाकृतींसाठी पद्मश्री पुरस्कार (भारतातील चौथ्या क्रमांकाचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार) देऊन सन्मानित केले.

महाराष्ट्रात शोधली 'थिओबाल्डियस कोंकानेन्सिस'

Theobaldius Konkanensis was discovered in Maharashtra

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच महाराष्ट्राच्या कोकण प्रदेशात शोधलेली 'थिओबाल्डियस कोंकानेन्सिस' (Theobaldius Konkanensis) ही खालील पैकी कशाची प्रजाती आहे ? 

1. साप
2. गोगलगाय
3. उंदीर
4. खार 

उत्तर : गोगलगाय

गोगलगायीची नवीन प्रजाती कोणी शोधली ? 

• भारत आणि युनायटेड किंग्डम देशांच्या संशोधकांच्या पथकाने महाराष्ट्राच्या कोकण प्रदेशात जमिनीवरील गोगलगायीची (Land Snail) एक नवीन प्रजाती शोधून काढली.

नवीन शोधलेल्या प्रजातीला 'थिओबाल्डियस कोंकानेन्सिस' नाव का दिले ? 

• नवीन शोधलेल्या या गोगलगायीच्या प्रजातीला 'थिओबाल्डियस कोंकानेन्सिस' (Theobaldius Konkanensis) असे नाव देण्यात आले.

• महाराष्ट्रातील कोकण प्रदेशात सापडल्यामुळे या प्रजातीला 'थिओबाल्डियस कोंकानेन्सिस' असे नाव देण्यात आले.

'थिओबाल्डियस कोंकानेन्सिस' (Theobaldius konkanensis) परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• ही प्रजाती प्रामुख्याने उष्णकटिबंधीय सदाहरित आणि अर्ध-सदाहरित जंगलात आढळते.

• ही प्रजाती दिवसा आणि रात्री दोन्ही वेळी सक्रिय असते आणि दुपारी सावलीच्या ठिकाणी सहज आढळते.

• ही नवीन प्रजाती इतर सर्व भारतीय थियोबाल्डियस प्रजातींपेक्षा वेगळी आहे.

• गोगलगायी पावसाळ्यात सर्वात जास्त सक्रिय असतात आणि हवामान बदलांना संवेदनशील असलेले महत्त्वाचे जैवसूचक असतात. 

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना श्रीलंकेचा सर्वोच्च सन्मान

PM Shri Narendra Modi receives the highest Sri Lankan Honour for Foreign Leaders

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना श्रीलंकेचा कोणता नागरी सन्मान प्रदान करण्यात आला ? 

1. श्रीलंका रत्न पुरस्कार

2. श्रीलंका मित्र विभूषण पुरस्कार

3. लंका सेवारत्न पुरस्कार

4. श्रीलंका गौरव पुरस्कार

उत्तर : श्रीलंका मित्र विभूषण पुरस्कार (Sri Lanka Mitra Vibhushana) 

पुरस्काराबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• श्रीलंकेचे राष्ट्राध्यक्ष अनुरा कुमार दिसानायका यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना “श्रीलंका मित्र विभूषण” पुरस्कार प्रदान केला. 

• हा पुरस्कार श्रीलंकेचा परदेशी नेत्यांना दिला जाणारा सर्वोच्च सन्मान आहे. 

• या पुरस्कारात एक प्रशस्तिपत्र आणि 9 श्रीलंकेच्या रत्नांनी जडवलेले पदक असते.

• “श्रीलंका मित्र विभूषण” पुरस्काराची स्थापना 2008 मध्ये करण्यात आली. 

• या पुरस्काराची रचना धर्मचक्र, पुण्य कलश आणि नऊ रत्नांनी सजवलेले कमळ या स्वरूपात सांस्कृतिक आणि बौद्ध वारसा प्रतिबिंबित करते.

• हा पुरस्कार प्राप्त करणारे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे पहिले भारतीय नेते आहेत. 

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदींना, परदेशी देशाने दिलेला हा 22 वा आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार आहे.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांना “श्रीलंका मित्र विभूषण” हा पुरस्कार का देण्यात आला ? 

• भारत आणि श्रीलंका यांच्यातील मैत्री दृढ करण्यासाठी, आणि दोन्ही देशांतील सांस्कृतिक वारशाला बळकटी देण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या दीर्घकालीन योगदानाबद्दल त्यांना “श्रीलंका मित्र विभूषण” हा सन्मान देण्यात आला.

6 वी बिमस्टेक शिखर परिषद

6th BIMSTEC Summit

Subject : GS - जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 6 वी बिमस्टेक शिखर परिषदेचे आयोजन कोठे करण्यात आले ? 

1. भारत

2. बांग्लादेश

3. थायलंड

4. म्यानमार

उत्तर : थायलंड

बातमी काय ? 

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी थायलंडच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या 6व्या बिमस्टेक शिखर परिषदेत सहभागी झाले. 

6 व्या बिमस्टेक शिखर परिषदे बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• थायलंडने बँकॉकमध्ये सहाव्या बिमस्टेक शिखर परिषदेचे आयोजन केले आहे.

• शिखर परिषदेने शिखर घोषणापत्र आणि बँकॉक व्हिजन 2030 स्वीकारले.

• ज्यामध्ये आर्थिक एकात्मता, जागतिक आव्हानांना तोंड देण्याची लवचिकता आणि पायाभूत सुविधा आणि तंत्रज्ञानातील सहकार्यावर लक्ष केंद्रित करून प्रादेशिक समृद्धीसाठी एक रोडमॅप तयार करण्यात आला. 

6 व्या बिमस्टेक शिखर परिषदेत भारताने मांडलेल्या उपक्रमांपैकी परीक्षेसाठी महत्त्वाचे उपक्रम : 

• भारताचे पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी कनेक्टिव्हिटी, व्यापार, आपत्ती व्यवस्थापन आणि तांत्रिक एकात्मतेद्वारे प्रादेशिक सहकार्य वाढविण्यासाठी 21 कलमी कृती योजना प्रस्तावित केली. 

• आपत्ती व्यवस्थापन, मदत आणि पुनर्वसनात सहकार्य करण्यासाठी भारतात बिमस्टेक आपत्ती व्यवस्थापन उत्कृष्टता केंद्राची स्थापना.

• या वर्षी बिमस्टेक आपत्ती व्यवस्थापन अधिकाऱ्यांमध्ये चौथा संयुक्त सराव भारतात होणार.

• "बोधी" अर्थात "मनुष्यबळ संरचना संघटित विकासासाठी बिमस्टेक" (BODHI : BIMSTEC for Organised Development of Human resource Infrastructure) उपक्रम या अंतर्गत दरवर्षी बिमस्टेक देशांमधील 300 तरुणांना भारतात प्रशिक्षण दिले जाणार.

• या वर्षी भारतात 'बिमस्टेक ॲथलेटिक्स मीट' आयोजित करणे.

• 2027 मध्ये पहिल्या बिमस्टेक क्रीडा स्पर्धा आयोजित करणे.

• गृहमंत्री यंत्रणेची पहिली बैठक भारतात आयोजित करणे.

• UPI आणि बिमस्टेक प्रदेशातील पेमेंट सिस्टममधील संपर्क. 

6 व्या बिमस्टेक शिखर परिषदेचे आयोजन कोणत्या देशाने केले ?  

• 6 वी बिमस्टेक शिखर परिषदेचे आयोजन थायलंड देशाने केले. 

6 व्या बिमस्टेक शिखर परिषदेची संकल्पना (थीम) कोणती ? 

• "समृद्ध, लवचिक आणि खुले बिमस्टेक" ( Prosperous, Resilient, and Open BIMSTEC) ही 6 व्या बिमस्टेक शिखर परिषदेची संकल्पना आहे. 

• ही संकल्पना BIMSTEC सदस्य राष्ट्रांमध्ये प्रादेशिक सहकार्य मजबूत करणे आणि प्रमुख आव्हानांना तोंड देण्यावर लक्ष केंद्रित करते.

बिमस्टेक म्हणजे काय ? 

• BIMSTEC चा फूल फॅार्म Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation.

• बिमस्टेक ही बंगालच्या उपसागराच्या परिसरातील देशांची विविध क्षेत्रांतील आर्थिक व तंत्रज्ञान विषयक सहकार्य संघटना आहे. 

• दक्षिण आणि अग्नेय आशियातील बंगालच्या उपसागराच्या परिसरात असलेल्या देशांमध्ये आर्थिक व तंत्रज्ञानविषयक सहकार्य वाढविणे, हे या संघटनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. 

• आर्थिक सहकार्य या संज्ञेत व्यापार, गुंतवणूक, तंत्रज्ञान, पर्यटन, मनुष्यबळ विकास, शेती, मत्स्योद्योग, वाहतूक व दळणवळण, वस्त्रोद्योग, चर्मोद्योग आदी विषयांचा समावेश आहे.

बिमस्टेक संघटनेत किती सदस्य देश आहेत आणि कोणते ? 

How many countries are in the BIMSTEC ? 

• बांग्लादेश, भारत, म्यानमार, श्रीलंका, थायलंड, भूतान आणि नेपाळ हे 7 देश या संघटनेचे सदस्य देश आहे.

बिमस्टेक संघटनेचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

Where is the Headquarters of BIMSTEC?

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, SSC, CGL 2022)

• बिमस्टेक संघटनेचे मुख्यालय बांग्लादेशातील ढाका येथे आहे. 

जागतिक आरोग्य दिन

World Health Day

Subject : GS - दिनविशेष, जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी "जागतिक आरोग्य दिन" केव्हा साजरा केला जातो ? 

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, मुंबई पोलीस 2017, SSC CHSL 2021, RRB 2019,...)

1. 7 मार्च

2. 7 एप्रिल

3. 7 मे

4. 7 जून

उत्तर : 7 एप्रिल

जागतिक आरोग्य दिना बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• दरवर्षी जागतिक आरोग्य दिन 7 एप्रिल या दिवशी साजरा केला जातो. 

• जगभरात आरोग्य समस्यांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आणि लोकांना निरोगी जीवन जगण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो. 

जागतिक आरोग्य दिन 7 एप्रिल या दिवशी का साजरा करतात ? 

• 7 एप्रिल 1948 रोजी जागतिक आरोग्य संघटनेची (World Health Organization (WHO)) स्थापना झाली.

• या दिनाचे महत्त्व ओळखून जागतिक आरोग्य संघटनेचा वर्धापन दिन म्हणून दरवर्षी 7 एप्रिल हा दिवस जगभरात जागतिक आरोग्य दिन म्हणून साजरा केला जातो.

पहिला जागतिक आरोग्य दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

• 7 एप्रिल 1950 रोजी पहिल्यांदा जागतिक आरोग्य दिन साजरा करण्यात आला. 

जागतिक आरोग्य दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) कोणती ? 

 "निरोगी सुरुवात, आशादायक भविष्य" ही जागतिक आरोग्य दिन 2025 ची संकल्पना आहे. 

 “ Healthy Beginnings, Hopeful Futures ” 

• 2025 च्या या थीमसह, माता आणि नवजात शिशु आरोग्यावर लक्ष केंद्रित करणारी एक वर्षभराची मोहीम सुरू करण्यात आली. 

• ही मोही, माता आणि नवजात बालकांच्या आरोग्यसेवा मजबूत करण्यासाठी सरकार आणि आरोग्य यंत्रणांना प्रोत्साहन देते.

• तसेच माता आणि बाळांसाठी सुरक्षित गर्भधारणा, कुशल बाळंतपण आणि प्रसूतीनंतरची काळजी सुनिश्चित करण्याचे महत्त्व अधोरेखित करते. 

 जागतिक आरोग्य संघटने बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

जागतिक आरोग्य संघटनेची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• 7 एप्रिल 1948 रोजी जागतिक आरोग्य संघटना म्हणजे वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) या संघटनेची स्थापना झाली.

• जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) ही आंतरराष्ट्रीय सार्वजनिक आरोग्याच्या क्षेत्रात सुसंवादाचे कार्य करणारी संयुक्त राष्ट्रांची (United Nations) एक विशेष संस्था आहे.

• मुख्य कार्य : WHO चे मुख्य कार्य म्हणजे जगभरातील लोकांचे आरोग्य सुधारणे आणि आरोग्यविषयक समस्यांवर उपाय शोधणे. 

जागतिक आरोग्य संघटनेचे मुख्यालय (Headquarters) कोठे आहे ? 

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस, आरोग्यसेवा भरती, NTPC 2021, ....) 

(नोट : खूप वेळा, आणि जवळ जवळ सर्वच परीक्षांत विचारलेला प्रश्न)

उत्तर : स्वित्झर्लंड (Switzerland) देशातील जिनेव्हा (Geneva) या शहरात जागतिक आरोग्य संघटनेचे (WHO) मुख्यालय आहे. 

वारंगल चपाता मिरचीला भौगोलिक संकेतांक 

Warangal Chapata Chilli Receives GI Tag

Subject : GS - GI Tag, भूगोल, अर्थशास्त्र - कृषी

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच वारंगल चपाता मिरचीला भौगोलिक संकेतांक देण्यात आला, तर ही मिरची कोणत्या राज्यातील आहे ? 

1. गुजरात

2. तेलंगणा

3. झारखंड

4. केरळ

उत्तर : तेलंगणा

चपाता मिरची बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• तेलंगणातील वारंगल चपाता मिरचीला (Chapata Chilli) भौगोलिक संकेतांक (GI टॅग) देण्यात आला आहे.

• वारंगल चपाता मिरचीचा रंग चमकदार लाल असतो आणि मिरचीचा आकार टोमॅटोसारखा गोल असतो म्हणून या मिरचीला टोमॅटो मिरची असेही म्हणतात. 

• चपाता मिरची तिच्या जास्त ओलावा टिकवून ठेवण्याची क्षमतेसाठी, चमकदार लाल रंगासाठी आणि कमी तिखटपणासाठी ओळखली जाते.

• तेलंगणातील वारंगल, भूपालपल्ली , मुलुगु आणि हनमाकोंडा जिल्ह्यांतील गावांमध्ये जवळजवळ 3000 हेक्टरवर या मिरचीची लागवड केली जाते.

चपाता मिरचीचा प्रमुख वापर : 

चमकदार लाल रंग आणि कमी तिखटपणा असल्याने ही मिरची : 

• लोणच्या उत्पादकांमध्ये 

• अन्न आणि पेय उद्योगात नैसर्गिक रंगद्रव्य म्हणून

• कॉस्मेटिक उद्योगांत, लिपस्टिक आणि सौंदर्य उत्पादनांसाठी नैसर्गिक रंग म्हणून

• कापड उद्योगांत नैसर्गिक कापड रंग (Fabric Dyes) म्हणून वापरली जाते. 

चपाता मिरचीला GI टॅग मिळाल्याने काय फायदा होईल ? 

• GI टॅग च्या मान्यतेमुळे शेतकऱ्यांना जास्त किंमत मिळण्यास मदत होईल.

• माहिती नुसार शेतकऱ्यांना सध्याच्या 300 रुपये प्रति किलोवरून 550 रुपये भाव मिळण्याची अपेक्षा आहे.

• या अनोख्या मिरचीच्या जातीची बाजारपेठेतील मागणी वाढेल, त्यामुळे शेतकऱ्यांना - व्यापाऱ्यांना फायदा होईल. 

• जागतिक निर्यातीला (Export) चालना मिळेल.

• या मिरचीच्या नावाचा अनधिकृत वापर रोखता येईल.  

भौगोलिक संकेतांक म्हणजे काय ?

GI टॅग कोणाला देण्यात येतो ? 

• GI Tag चा फूल फॅार्म Geographical Indication असा आहे. 

• एखाद्या भागातील वस्तू किंवा पदार्थ ही त्या भागाचं वैशिष्ट्य असल्यास त्यास भौगोलिक संकेतांक म्हणजेच GI टॅग देण्यात येतो. 

• Geographical Indication of Goods (Registration and Protection) Act, 1999 हा कायदा भारतातील वस्तूंची संबंधित भौगोलिक संकेतांची नोंदणी आणि उत्तम संरक्षण करण्यास प्रयत्न करतो.

• 2004 मध्ये दार्जिलिंग टी (दार्जिलिंग चहा) GI टॅग मिळवणारा पहिले भारतीय उत्पादन होते.