चालू घडामोडी | International Day of Rural Women | आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण महिला दिन

Important Affairs

08-07-2025

चालू घडामोडी 08, जुलै 2025 | बिहारच्या मखानाला मिळाला 'ग्लोबल पासपोर्ट' | Bihar's Makhana gets 'Global Passport'

बिहारच्या मखानाला मिळाला 'ग्लोबल पासपोर्ट'

Bihar's Makhana gets 'Global Passport'

Subject : GS - अर्थशास्त्र

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच कोणत्या प्रणाली अंतर्गत मिथिला मखानाला आंतरराष्ट्रीय व्यापारासाठी एक कोड प्रदान करण्यात आला ?

1. ISI Code

2. GI Code

3. WTO Code

4. HS Code

उत्तर : HS Code

हार्मोनाइज्ड सिस्टम (HS) कोड बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• अलीकडेच, बिहारच्या मखानाला 'ग्लोबल पासपोर्ट' म्हणजेच आंतरराष्ट्रीय व्यापारात हार्मोनाइज्ड सिस्टम (Harmonized System) कोड प्रदान करण्यात आला आहे.

• हे कोड मखानाच्या प्रकारांना नियुक्त केले आहेत, जेणेकरून हे विशेष उत्पादन आता आंतरराष्ट्रीय बाजारात मान्यताप्राप्त ओळखीसह निर्यात करता येईल.

• बिहारची मिथिला मखाना मखानाला जागतिक व्यापार मानकांनुसार स्वतंत्र उत्पादन श्रेणीचा दर्जा मिळाला आहे, ज्यामुळे त्याची निर्यात, कर आकारणी आणि प्रक्रिया संबंधित काम अधिक सोपे, पारदर्शक आणि औपचारिक होईल.

मखाना HS कोडच्या तीन श्रेणी पुढीलप्रमाणे :

1. पॅाप मखाना : 20081921

2. मखाना पावडर / आटा : 20081922

3. इतर मखाना उत्पादन : 20081929

हार्मोनाइज्ड सिस्टम कोड म्हणजे काय ?

• हार्मोनाइज्ड सिस्टम कोड (HS Code) ही आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यताप्राप्त प्रणाली आहे.

• हे कोड जागतिक सीमाशुल्क संघटनेने (World Customs Organization - WCO) तयार केली आहे.

• निर्यात-आयातीसाठी वस्तूंची ओळख, वर्गीकरण आणि कर निर्धारण करण्यासाठी याचा वापर केला जातो.

• HS वेगवेगळ्या वर्गीकरण आणि वस्तूंसाठी विशिष्ट सहा-अंकी कोड नियुक्त करते.

• पुढील वर्गीकरणासाठी देशांना पहिल्या सहा अंकांमध्ये मोठे कोड जोडण्याची परवानगी आहे.

• भारतात हा कोड 8 अंकांचा आहे, जो सीमाशुल्क आणि GST प्रणालीमध्ये देखील उपयुक्त आहे.

हार्मोनाइज्ड सिस्टम कोडचे फायदे काय ?

• वस्तुंची एकसारखी कोडिंग पद्धत देशांना जागतिक व्यापारात उत्पादने आयोजित करण्यास आणि त्यांचा मागोवा घेण्यास मदत करते.

• अंतर्गत कर, व्यापार धोरणे इत्यादीं ठरवण्यासाठी सरकारे, आंतरराष्ट्रीय संस्था आणि खाजगी संस्थांद्वारे HS कोड मोठ्या प्रमाणात वापरले जाते.

• HS कोड आंतरराष्ट्रीय व्यापार खर्च कमी करते आणि आर्थिक संशोधनाला प्रोत्साहन देते.

मखाना म्हणजे काय ?

• युरियाल फेरॉक्स नावाच्या वॉटर लिलीच्या बिया, त्याला मखाना, फॉक्स नट्स किंवा कमळाच्या बिया म्हणून सुद्धा ओळखलं जातं.

• मखान्यामध्ये प्रथिने आणि फायबर असतात, तसेच कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, लोह आणि फॉस्फरस सारख्या सूक्ष्म पोषक घटकांचा समावेश असतो.

• त्यामुळं याला 'सुपरफूड' म्हणूनही ओळखलं जातं.

मखाना म्हणजे काय ?
• युरियाल फेरॉक्स नावाच्या वॉटर लिलीच्या बिया, त्याला मखाना, फॉक्स नट्स किंवा कमळाच्या बिया म्हणून सुद्धा ओळखलं जातं.
• मखान्यामध्ये प्रथिने आणि फायबर असतात, तसेच कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, लोह आणि फॉस्फरस सारख्या सूक्ष्म पोषक घटकांचा समावेश असतो.
• त्यामुळं याला 'सुपरफूड' म्हणूनही ओळखलं जातं.

मखाना पीक लागवडीसाठी हवामान परिस्थिती कोणती ?
• तापमान (Temperature) : 20 ते 35 °C
• पाऊस (Rainfall) : 100 ते 250 सेमी
• आर्द्रता (Humidity) : 50 ते 90%

भारतात मखानाचे सर्वाधिक उत्पादन कोणत्या राज्यात होते ?
• भारतात मखानाचे सर्वाधिक उत्पादन बिहारमध्ये होते.
• बिहारमध्ये भारतातील 90% मखाना तयार होतो.

मखाना पीक लागवडीसाठी हवामान परिस्थिती कोणती ?

• तापमान (Temperature) : 20 ते 35 °C

• पाऊस (Rainfall) : 100 ते 250 सेमी

• आर्द्रता (Humidity) : 50 ते 90%

भारतात मखानाचे सर्वाधिक उत्पादन कोणत्या राज्यात होते ?

• भारतात मखानाचे सर्वाधिक उत्पादन बिहारमध्ये होते.

• बिहारमध्ये भारतातील 90% मखाना तयार होतो

Important Affairs

08-07-2025

चालू घडामोडी 08, जुलै 2025 | बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटी नाव बदलण्याचा प्रस्ताव मंजूर | Proposal to change name of Bengaluru City University approved

बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटी नाव बदलण्याचा प्रस्ताव मंजूर

Proposal to change name of Bengaluru City University approved

Subject : GS

प्रश्न) अलिकडेच, बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटीचे नाव बदलून खालील पैकी कोणाच्या सन्मानार्थ ठेवण्यास कर्नाटक मंत्रिमंडळाने मान्यता दिली ?

1. अटलबिहारी वाजपेयी

2. राजीव गांधी

3. डॉ. मनमोहन सिंग

4. नरेंद्र मोदी

उत्तर : डॉ. मनमोहन सिंग

• अलिकडेच, कर्नाटक मंत्रिमंडळाने बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटीचे नाव बदलण्याचा प्रस्ताव मंजूर केला.

• कर्नाटक मंत्रिमंडळाने बेंगळुरू सिटी युनिव्हर्सिटीचे नाव बदलून डॉ. मनमोहन सिंग युनिव्हर्सिटी असे ठेवण्यास मान्यता दिली आहे.

• माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या कार्यकाळात हाती घेतलेल्या अनेक महत्त्वाच्या उपक्रमांद्वारे बेंगळुरूच्या पायाभूत सुविधांवर अमुलाग्र बदल झाला.

• बेंगळुरूच्या शहरी आणि शैक्षणिक विकासात माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांच्या योगदानाचे स्मरण करण्यासाठी हा निर्णय घेण्यात आला.

माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांबद्दल थोडक्यात माहिती :

जन्म आणि शिक्षण :

• 26 सप्टेंबर 1932 रोजी आजच्या पाकिस्तानच्या पंजाब प्रांतातील गाह या गावात त्यांचा जन्म झाला.

• 1947 च्या फाळणीनंतर डॉ. मनमोहन सिंग कुटुंबियांसोबत पाकिस्तानमधून भारतात पोहोचले.

• घरची आर्थिक परिस्थिती हालाखीची असतानाही त्यांनी पंजाब विद्यापीठातून शिक्षण पूर्ण केले.

• स्कॉलरशिप मिळवून डॉ. मनमोहन सिंग यांनी केंब्रिज विद्यापीठ आणि ऑक्सफर्ड विद्यापीठात जाऊन अर्थशास्त्र विषयात उच्च शिक्षण घेतलं.

देशाच्या आर्थिक आणि राजकीय क्षेत्रातील प्रवास :

• 1971 मध्ये डॉ. मनमोहन सिंग हे भारत सरकारच्या वाणिज्य मंत्रालयात आर्थिक सल्लागार म्हणून रुजू झाले.

• 1972 मध्ये अर्थ मंत्रालयाचे मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून नियुक्त

• 1976 अर्थ मंत्रालयाचे सचिव

• 1982 ते 1985 भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर

• 1985 ते 1987 नियोजन आयोगाचे उपाध्यक्ष

• 1991 मध्ये नरसिंहराव सरकारमध्ये अर्थमंत्री

• 1991 पासून राज्यसभेचे सदस्य

• 1998 ते 2004 दरम्यान राज्यसभेत विरोधी पक्षनेते

• 2004 ते 2009 पहिल्यांदा भारताचे पंतप्रधान

• 2009 ते 2014 दुसऱ्यांदा भारताचे पंतप्रधान म्हणून डॉ. मनमोहन सिंग यांनी कार्यभार सांभाळला.

भारताची अर्थव्यवस्था बदलणारे अर्थसरदार डॉ. मनमोहन सिंग :

• 1990-91 मध्ये भारतीय अर्थव्यवस्थेची गाडी रुळावरून पूर्णपणे घसरली होती.

• इराकनं कुवेतवर केलेल्या हल्ल्यामुळे आखाती युद्धाला सुरुवात झाली होती. त्यामुळे तेलाचे दरही गगनाला भिडले होते.

• भारताने अल्पमुदतीची कर्जं भरपूर घेतल्यामुळेही अर्थव्यवस्थेवर ताण आला होता.

• आता देशासमोर असलेला आर्थिक पेच सोडवण्यासाठी एखाद्या विशेष व्यक्ती ची नेमणूक करण्याची गरज असल्याचं तत्कालीन पंतप्रधान नरसिंह राव यांच्या लक्षात आलं.

• अशा वेळी नाव समोर आलं ते अर्थतज्ज्ञ डॉ. मनमोहन सिंग यांच.

• पहिल्या दिवसापासून अर्थव्यवस्थेचं रुतलेलं चाक बाहेर काढून त्याला गती देण्यासाठी युद्धपातळीवर प्रयत्न करायचे होते.

• डॉ.मनमोहन सिंह यांनी 1991 मध्ये केंद्रीय अर्थमंत्री असताना उदारीकरणाचा घेतलेला निर्णय ऐतिहासिक ठरला.

• त्यांच्या या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्था एका वेगळ्या उंचीवर गेली.

• मनमोहन सिंह यांच्या उदारीकरणाच्या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्थेला बळकटी मिळाली.

भारताची अर्थव्यवस्था बदलणारे अर्थसरदार डॉ. मनमोहन सिंग :
• 1990-91 मध्ये भारतीय अर्थव्यवस्थेची गाडी रुळावरून पूर्णपणे घसरली होती.
• इराकनं कुवेतवर केलेल्या हल्ल्यामुळे आखाती युद्धाला सुरुवात झाली होती. त्यामुळे तेलाचे दरही गगनाला भिडले होते.
• भारताने अल्पमुदतीची कर्जं भरपूर घेतल्यामुळेही अर्थव्यवस्थेवर ताण आला होता.
• आता देशासमोर असलेला आर्थिक पेच सोडवण्यासाठी एखाद्या विशेष व्यक्ती ची नेमणूक करण्याची गरज असल्याचं तत्कालीन पंतप्रधान नरसिंह राव यांच्या लक्षात आलं.
• अशा वेळी नाव समोर आलं ते अर्थतज्ज्ञ डॉ. मनमोहन सिंग यांच.
• पहिल्या दिवसापासून अर्थव्यवस्थेचं रुतलेलं चाक बाहेर काढून त्याला गती देण्यासाठी युद्धपातळीवर प्रयत्न करायचे होते.
• डॉ.मनमोहन सिंह यांनी 1991 मध्ये केंद्रीय अर्थमंत्री असताना उदारीकरणाचा घेतलेला निर्णय ऐतिहासिक ठरला.
• त्यांच्या या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्था एका वेगळ्या उंचीवर गेली.
• मनमोहन सिंह यांच्या उदारीकरणाच्या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्थेला बळकटी मिळाली.

पुरस्कार आणि सन्मान :

डॉ. मनमोहन सिंग यांना अनेक देश विदेशातील पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• 1987 मध्ये भारतातील दुसरा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार पद्मविभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• 1993 वित्तमंत्री म्हणून यूरो मनी पुरस्कार

• 1993 आणि 1994 वित्तमंत्री म्हणून आशिया मनी पुरस्कार

• जवाहरलाल नेहरू जन्मशताब्दी सन्मान

• केम्ब्रिज विद्यापीठाचा अ‍ॅडम स्मिथ पुरस्कार