प्रधानमंत्री जन धन योजना काय आहे ?

Pradhan Mantri Jan Dhan Yojana (PMJDY)

Subject : GS - सरकारी योजना

बातम्यांमध्ये : प्रधानमंत्री जन धन योजनेला 10 वर्ष पूर्ण.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) प्रधानमंत्री जन धन योजना कधी सुरू केली ?

1. 28 ऑगस्ट 2013

2. 28 ऑगस्ट 2014

3. 28 ऑगस्ट 2019

4. 28 ऑगस्ट 2024

उत्तर : 28 ऑगस्ट 2014

प्रधानमंत्री जन धन योजनेबद्दल थोडक्यात माहिती :

28 ऑगस्ट 2014 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी प्रधानमंत्री जन धन योजना सुरू केली.

उद्दिष्ट : बँकिंग/बचत खाती, रेमिटन्स, क्रेडिट, विमा आणि पेन्शन यासह आर्थिक सेवांमध्ये परवडणाऱ्या दरात लोकांना प्रवेश प्रदान करणे आणि आर्थिक समावेशनाला प्रोत्साहन देणे.

जन धन खाते :

• एखादी व्यक्ती या योजनेअंतर्गत कोणत्याही बँकेच्या शाखेत किंवा व्यवसाय प्रतिनिधी (बँक मित्र) आउटलेटमध्ये खाते उघडू शकते.

• PMJDY अंतर्गत उघडलेली खाती शून्य शिल्लक (Zero Balance) ठेवून उघडता येतात. 

• या योजनेतील खातेदारांना एक RuPay डेबिट कार्ड दिले जाईल जे सर्व एटीएममधून रोख पैसे काढण्यासाठी वापरले जाऊ शकते.

जन धन बॅंक खात्याचे महत्व काय आहे ?

जन धन बॅंक खात्यात अनेक सरकारी आर्थिक उपक्रमांचा थेट लाभ हस्तांतरण (DBTs) सुलभ होते.( म्हणजे लाभार्थ्यांच्या जनधन बँक खात्यात सरकारी योजनांमार्फत पैसे जमा केले जातात.)

योजनेसाठी कोण पात्र असेल ?

• अर्जदार हा भारतीय नागरिक असावा.

• अर्जदाराचे वय १८ ते ५९ वर्षे दरम्यान असावे.

• 10 वर्षांवरील अल्पवयीन मुलांनी अर्ज केल्यास, त्यांना त्यांचे PMJDY खाते व्यवस्थापित करण्यासाठी त्यांच्या कायदेशीर पालकांकडून समर्थन आवश्यक असेल.

स्पर्धा परिक्षेत विचारले जाणारे योजनेतील महत्वाचे मुद्दे:

• झिरो-बॅलन्स खाती : बॅंक खाते शिल्लक आवश्यकता नसताना उघडता येतात.

• RuPay डेबिट कार्ड : अपघात विमा संरक्षणासह विनामूल्य RuPay डेबिट कार्ड प्रदान करते.

• अपघात विमा : 2 लाख रुपयांपर्यंत

(नोट : झिरो-बॅलन्स खाते, डेबिट कार्ड, ॲक्सिडन्ट विमा, ओव्हरड्रफ्ट सुविधा, 5000 पर्यंत लोन -एवढे मुद्दे लक्षात असू द्या)

2015 पासून 2024 पर्यंत ची अपडेट्स : 

• मार्च 2015 मधील 72 कोटींवरून ऑगस्ट 2024 पर्यंत 53.13 कोटी खाती वाढली.

• PMJDY खात्यांमधील ठेवी (मार्च 2015) 15,670 कोटी रुपयांवरून 2.31 लाख कोटी (ऑगस्ट 2024) रुपयांपर्यंत वाढल्या.

• सरकारचे उद्दिष्ट : अतिरिक्त 3 कोटी PMJDY खाती आर्थिक वर्ष 2024-25 मध्ये उघडण्याचे सरकारचे उद्दिष्ट आहे.

H1N1 म्हणजे काय ?

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

बातम्यांमध्ये : यंदाच्या पावसाळ्यात महाराष्ट्रात H1N1 म्हणजेच स्वाइन फ्लूच्या रुग्णांमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) स्वाइन फ्लू हा एक ----- चा प्रकार आहे.

1. जीवाणू

2. विषाणू

3. बुरशी

4. यांपैकी नाही

उत्तर : विषाणू

• H1N1 हा इन्फ्लुएंझा A विषाणूचा एक उपप्रकार आहे. ज्याला सामान्यतः स्वाइन फ्लू म्हणून ओळखले जाते. 

• हे मानव आणि डुक्कर दोघांनाही संक्रमित करू शकते.

• स्वाइन फ्लू मुळे प्रामुख्याने श्वसनाचे आजार होऊ शकतात.

स्वाइन फ्लूचे संक्रमण कसे होते ? 

• जेव्हा संक्रमित व्यक्ती खोकते, शिंकते किंवा बोलतो तेव्हा श्वासोच्छवासाच्या थेंबाद्वारे विषाणू प्रसार होतो.

• दूषित पृष्ठभागांना स्पर्श करून देखील स्वाइन फ्लूचे संक्रमण होऊ शकते.

भारतात स्वाइन फ्लूचा पहिला रुग्ण केव्हा आढळून आला ?

•  मे 2009 मध्ये भारतात स्वाइन फ्लूचा पहिला रुग्ण केव्हा आढळून आला. 

• 2021, 2022 आणि 2023 मध्ये या विषाणूंच्या रुग्णात लक्षणीय वाढ झाल्याचे दिसून येते.

काय आहे लखपती दीदी योजना ?

बातम्यांमध्ये : जळगाव येथील लखपती दीदी संमेलनाला पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी संबोधित केले.

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) लखपती दीदी योजना कोणत्या वर्षी सुरू करण्यात आली ?

1. 2014

2. 2019

3. 2023

4. 2024

उत्तर : 2023

लखपती दीदी योजनेबद्दल महत्त्वाची माहिती :

• योजनेची सुरूवात : 2023 रोजी लखपती दीदी योजना सुरू करण्यात आली.

• उद्देश : महिलांना त्यांच्या गावात सूक्ष्म उद्योग सुरू करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे.

• या कार्यक्रमाचा उद्देश महिलांना बचत गटांमध्ये (SHGs) प्रशिक्षित करणे हा आहे जेणेकरून त्यांना प्रति कुटुंब किमान 1 लाख रुपये वार्षिक उत्पन्न मिळू शकेल.

• लखपती दीदी योजनेअंतर्गत 3 कोटी महिलांना शाश्वत उत्पन्न मिळवण्यासाठी आवश्यक कौशल्य आणि संसाधने प्रदान करणे.

• लखपती दीदी योजने अंतर्गत महिलांना प्लंबिंग, एलईडी बल्ब बनवणे, ड्रोन ऑपरेशन आणि दुरुस्ती आणि शिवणकाम आणि विणकाम यासारख्या विविध कौशल्यांचे प्रशिक्षण दिले जाईल.

• प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर महिलांना त्यांच्या कौशल्याचा वापर करून उत्पन्न मिळविण्याची संधी उपलब्ध करून दिली जाईल.

• या योजनेअंतर्गत महिलांना स्वतःचा उद्योग सुरू करण्यासाठी 1 ते 5 लाख रुपयांपर्यंत व्याजमुक्त कर्ज मिळेल.

• योजनेची अंमलबजावणी : बचत गटांच्या माध्यमातून ही योजना राबविण्यात येणार आहे.

• योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महिलांना बचत गटाचे सदस्य असणे बंधनकारक आहे.

• मंत्रालय : ग्रामीण विकास मंत्रालय

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) लखपती दीदी योजनेबद्दल योग्य विधान असलेला पर्याय निवडा.

1. हि योजना 2023 मध्ये सुरू करण्यात आली.

2. महिलांना कौशल्य प्रशिक्षण देऊन लखपती बनवणे हे योजनेचे उद्दिष्ट आहे.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : दोन्ही बरोबर

मुंबई महानगर प्रदेशाचा GDP 300 अब्ज डॉलर पर्यंत वाढवण्याचा रोड मॅप

Roadmap to increase Mumbai Metropolitan Region’s GDP to $300 billion

Subject : GS  

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) निती आयोगाने सादर केलेल्या अहवालात मुंबई महानगर प्रदेशाची GDP 300 अब्ज डॉलर बनवण्यासाठी किती वर्षांचा रोड मॅप बनवला आहे ?

1. तीन

2. पाच

3. सात

4. नऊ

उत्तर : पाच

• निती आयोगाने मुंबई महानगर प्रदेशाच्या (Mumbai Metropolitan Region’s -MMR) विकासासाठी एक विकास योजना तयार केली आहे.

• ज्याचे उद्दिष्ट पुढील पाच वर्षांत या प्रदेशाचे सकल देशांतर्गत उत्पादन म्हणजेच GDP दुप्पट करण्याचे आहे. 

• सध्या या प्रदेशाचा GDP १२ लाख कोटी ($१४० अब्ज) आहे आणि २०३० पर्यंत तो २६ लाख कोटी ($३०० अब्ज) पर्यंत वाढवण्याचे लक्ष्य असेल.

• मुंबई आणि त्याच्या उपग्रह शहरांना जागतिक आर्थिक केंद्र बनवण्याचे लक्ष्य नियोजन संस्थेने ठेवले आहे.  

निती आयोगाने अहवालात राज्य सरकारने लक्ष केंद्रित करण्यासाठी या क्षेत्रांवर प्रकाश टाकला :

• मुंबईला जागतिक सेवा केंद्र म्हणून विकसित करणे

• परवडणारी घरे उपलब्ध करून देणे

• MMR चे जागतिक पर्यटन केंद्रात रूपांतर करणे

• MMR मधील बंदरांचा (Ports)एकात्मिक विकास 

• औद्योगिक आणि लॉजिस्टिक हब तयार करणे

• जागतिक दर्जाच्या शाश्वत, सर्वसमावेशक पायाभूत सुविधांसह शहरांचा विकास 

मुंबई महानगर प्रदेश काय आहे ? 

• मुंबई महानगर प्रदेश (MMR) 6,328 चौरस किमीमध्ये पसरलेला आहे. 

• यात 9 महानगरपालिका, 9 नगर परिषदा आणि काही गावांचा समावेश आहे.

• 9 महानगरपालिका - बृहन्मुंबई, ठाणे, कल्याण-डोंबिवली, नवी मुंबई, उल्हासनगर, भिवंडी- निजामापूर, वसई-विरार, मीरा-भाईंदर आणि पनवेल

• 9 नगर परिषदा - अंबरनाथ, कुळगाव-बदलापूर, माथेरान, कर्जत, खोपोली, पेण, उरण, अलिबाग आणि पालघर 

• गावे - ठाणे, रायगड आणि पालघर जिल्ह्यातील 1,000 हून अधिक गावे.

• MMR च्या संतुलित विकासासाठी मुंबई महानगर प्रदेश विकास प्राधिकरण (MMRDA) जबाबदार आहे. 

निती आयोग 

NITI Aayog ( National Institute for Transforming India)

Subject : GS - राज्यशास्त्र

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) निती आयोगाचे अध्यक्ष कोण आहेत ?

( महाराष्ट्र पोलीस भरती - नागपूर, यवतमाळ, नागपूर SRPF 2023...)

1. राष्ट्रपती 

2. उपराष्ट्रपती

3. पंतप्रधान  

4. यांपैकी नाही

उत्तर : पंतप्रधान

निती आयोग 

NITI Aayog

• स्थापना: 1 जानेवारी 2015 रोजी

• मुख्यालय: नवी दिल्ली

• निती आयोग ही संस्था भारत सरकारची थिंक टॅंक (Think -Tank) म्हणून स्थापन झाली.

• प्रमुख कार्य : देशाच्या सर्वांगीण विकासाची दिशा ठरवणे आणि त्यासाठी धोरणे आखणे.

• निती आयोगाची स्थापना एक असंवैधानिक आणि अवैधानिक संस्था म्हणून करण्यात आली.

• निती आयोग ही भारत सरकारची विकास धोरण ठरवणारी सर्वोच्च संस्था आहे. (नियोजन आयोगाला पर्याय म्हणून दुसरी संस्था)

• निती आयोग केंद्र आणि राज्य सरकारांना धोरणात्मक बाबींवर सल्ला देते.

• 1 जानेवारी 2015 पासून नियोजन आयोगाची (Planning commission) जागा निती आयोग या नवीन संस्थेने घेतली.

• अध्यक्ष : पंतप्रधान हे निती आयोगाचे पदसिद्ध अध्यक्ष असतात. सध्याचे अध्यक्ष पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी आहेत.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) निती आयोगाचे विस्तारित रूप काय ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती :भंडारा चालक 2021)

1. नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी इन इंडिया

2. नॅशनल इन्स्टिट्यूशन फॉर ट्रान्सफॉर्मरमिंग इंडिया

3. नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी अँड इंजीनियरिंग

4. यांपैकी नाही

उत्तर : नॅशनल इन्स्टिट्यूशन फॉर ट्रान्सफॉर्मरमिंग इंडिया

प्रश्न) भारताच्या निती आयोगाचे अध्यक्ष कोण आहेत ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती : मुंबई 2018)

1. डॉ. मनमोहन सिंग

2. डॉ. मॉन्टेकसिंग अहलुवालिया

3. श्री अर्जुन सिंग 

4. श्री नरेंद्र मोदी

उत्तर : श्री नरेंद्र मोदी

भारतीय लष्कर आणि महाराष्ट्र पोलिसांचा संयुक्त सराव

" फोर्स वन " काय आहे ?

Subject : GS - महाराष्ट्र पोलीस 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) Force One काय आहे ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती नागपूर कारागृह 2021)

1. राष्ट्राध्यक्ष विमान 

2. पंतप्रधानांचे विमान 

3. महाराष्ट्र पोलीस कमांडो बल 

4. सशस्त्र सीमा बल

उत्तर : महाराष्ट्र पोलीस कमांडो बल 

• भारतीय लष्कर आणि महाराष्ट्र पोलीस दलाने त्यांच्या कार्यपद्धतींचा समन्वय साधण्यासाठी आणि ऑपरेशन तयारी वाढवण्यासाठी संयुक्त सराव केला.

• या संयुक्त सरावात लष्कराच्या 15 आसाम रेजिमेंटचा आणि महाराष्ट्र पोलीसांचे फोर्स वन दलाचा समावेश होता.

" फोर्स वन " काय आहे ?

फोर्स वनची स्थापना केव्हा करण्यात आली ?

• " फोर्स वन " मुंबई पोलिसांचे एक विशेष दहशतवादविरोधी युनिट आहे.

• फोर्स वन च्या जबाबदारीचे प्राथमिक क्षेत्र मुंबई आणि त्याच्या आसपासच्या प्रदेशाचे संरक्षण करणे हे आहे.

• 26 नोव्हेंबर 2008 रोजी मुंबईमध्ये दहशतवादी हल्ला झाला.

• 2008 च्या या मुंबई दहशतवादी हल्ल्याला प्रत्युत्तर म्हणून महाराष्ट्र पोलिसांच्या अंतर्गत " फोर्स वन " दलाची स्थापना करण्यात आली.

• फोर्स वन ची रचना राष्ट्रीय सुरक्षा रक्षक (NSG) प्रमाणे आहे हे महाराष्ट्राचे कमांडो पथक आहे.

• 26 नोव्हेंबर 2010 पासून फोर्स वन दल कार्यान्वित करण्यात आले . 

• मुख्यालय : फोर्स वनचे मुख्यालय गोरेगाव (मुंबई) येथे आहे.

भर्ती आणि प्रशिक्षण

• फोर्स वनसाठी भरती महाराष्ट्र पोलिसांच्या तरुण स्वयंसेवकांमध्ये केली जाते जे आधीच चांगले प्रशिक्षित आहेत. 

• एकूण अर्जदारांपैकी फक्त 4 ते 5 टक्केच यशस्वी होतात. 

• फोर्स वनच्या कमांडोना महाराष्ट्र इंटेलिजन्स अकादमी, कॉलेज ऑफ मिलिटरी इंजिनीअरिंग , पुणे आणि संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO) येथे अत्याधुनिक शस्त्रे आणि स्फोटके वापरण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते

विशेषज्ञ अधिकार क्षेत्र

• दहशतवादविरोधी, विशेष शस्त्रे ऑपरेशन्स करणे.

• आंतरराष्ट्रीय स्तरावर संरक्षित व्यक्ती, इतर अत्यंत महत्त्वाच्या व्यक्ती आणि/किंवा महत्त्वाच्या राज्य मालमत्तेचे संरक्षण करणे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्र पोलीस " फोर्स वन " दलाचे सध्याचे अध्यक्ष कोण आहे ?

उत्तर : श्री कृष्ण प्रकाश सर  

जगातील दुसरा सर्वात मोठा हिरा

World's Second Largest Diamond

Subject : GS - महाराष्ट्र पोलीस 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच जगातील दुसरा सर्वात मोठा हिरा कोणत्या देशात सापडला ?

1. बोत्सवाना

2. वेस्ट इंडिज

3. पेरू

4. इजिप्त

उत्तर : बोत्सवाना

• बोत्सवाना या देशातील खाणीमधून जगातील दुसरा सर्वांत मोठा हिरा सापडला आहे.

• हा हिरा तब्बल 2492 कॅरट वजनाचा आहे.

• कॅनडाच्या लुकारा डायमंड फर्मच्या मालकीची ही खाण असून या खाणीतून हा हिरा शोधून काढण्यात आला आहे.

• या हिऱ्याची अंदाजे किमत 40 मिलियन डॉलर (3,35,88,50,000 रूपये) पेक्षा जास्त असल्याचं सांगण्यात येतंय.

• लुकारा डायमंड फर्मच्या मेगा डायमंड रिकव्हरी एक्स-रे तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने हा हिरा शोधन्यात आला.

• या तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे क्रशिंग प्रक्रियेदरम्यान हिरा तुटण्याची शक्यता कमी असते.

बोत्सवाना देश (Botswana) : 

• बोत्सवाना हा देश आफ्रिका खंडात असून याची राजधानी गॅबोरोनी (Gaborone) आहे.

• बोत्सवानाचा ७० टक्के भाग कालाहारी वाळवंटाने व्यापला आहे.

• बोत्सवाना हा जगातील सर्वात मोठा हिरा उत्पादक देश असून जगातल्या एकूण हिऱ्याच्या उत्पादनापैकी 20 टक्के उत्पादन एकट्या बोत्सवानामध्ये केलं जातं.

तर मग जगातील सर्वांत मोठा हिरा कोणता ?

• कलिनन हा जगातील सर्वांत मोठा हिरा आहे.

• 1905 मध्ये दक्षिण आफ्रिकेच्या एका खाणीत 3106 कॅरेट वजनाचा हा हिरा सापडला होता. 

• त्याचे नऊ तुकडे करून त्यापैकी काही हिऱ्याचे तुकडे हे ब्रिटिश शाही क्राऊनमध्ये लावण्यात आले आहेत.

हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू जयंती

Shivaram Hari Rajguru

हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू यांना विनम्र अभिवादन🙏🙏💐

Subject : GS - आधुनिक भारत - क्रांतिकारी

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सँडर्सचा वध खालील पैकी कोणी केला ?

1. अनंत कान्हेरे

2. राजगुरू

3. चाफेकर बंधू

4. यांपैकी नाही

उत्तर : राजगुरू

• अनंत कान्हेरे यांनी नाशिक चे कलेक्टर जॅक्सन ह्याला गोळ्या घालून ठार केले.

• चाफेकर बंधूंनी रँड आणि आयहर्स्ट यांना पुण्यात गोळ्या घालून ठार केले.

• हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक सशस्त्र क्रांतिकारक होते. 

• जन्म : 24 ॲागस्ट 1908 रोजी पुणे जिल्ह्यातील खेड या गावी एका मध्यमवर्गीय घरात त्यांचा जन्म झाला.

• (त्यांच्या स्मरणार्थ खेड या गावचे राजगुरुनगर असे नामकरण करण्यात आले.)

• प्राथमिक शिक्षणानंतर ते अमरावतीला गेले. तेथील हनुमान व्यायाम शाळेत ते जात असत. 

• त्या वातावरणात त्यांना देशभक्तीची मोठी प्रेरणा मिळाली. 

• १९२३ साली म्हणजे वयाच्या पंधराव्या वर्षी ते संस्कृत अध्ययनासाठी बनारसला गेले आणि येथे त्यांची सचिंद्रनाथ संन्याल, चंद्रशेखर आझाद यांसारख्या क्रांतिकारकांशी ओळख झाली. 

• पुढे हिंदुस्थान सोशलिस्ट रिपब्लिकन आर्मी सुरू झाल्यावर ते या क्रांतिसैन्याचे सैनिक बनले.

• संस्कृत व मराठीबरोबरच इंग्रजी, कन्नड, मलयाळम्, हिंदी व उर्दू या भाषाही त्यांना चांगल्या अवगत होत्या.

• त्यांचा बंदुकीचा नेम अचूक होता. त्यांना हिंदुस्थान सोशालिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशनचा (HSRA) " गनमॅन " म्हटले जात.

सायमन कमिशनला विरोध आणि लाला लजपतराय यांचा मृत्यू :

• ब्रिटीश सरकारने नोव्हेंबर 1927 मध्ये भारताच्या घटनात्मक प्रगतीचा अहवाल देण्यासाठी आणि पुढील घटनात्मक सुधारणा करण्यासाठी सायमन कमिशनची नियुक्ती केली. 

• परंतु या समितीच्या 7 सदस्यांमध्ये एकही भारतीय नव्हता. 

• भारतातील लोकांसाठीच्या असलेल्या सुधारणांमध्ये एकही भारतीय नसणे यामुळे हे भारतीयांच्या आत्मनिर्णयाच्या अधिकाराचे उल्लंघन आणि भारतीयांच्या स्वाभिमानाचा अपमान होता. त्यामुळे सायमन कमिशनला विरोध घेण्यात आला.

• सायमन कमिशन लाहोरमध्ये आल्याच्या निषेधार्थ लाला लजपतराय यांनी 30 ऑक्टोबर 1928 रोजी अहिंसक निदर्शनाचे नेतृत्व केले.

• जेम्स ए. स्कॉट, या पोलिस अधीक्षकाने आंदोलकांवर "लाठीचार्ज" करण्याची सूचना केली. 

• लाला लजपतराय यांच्या छातीवर वार केले गेले यामुळे 17 नोव्हेंबर 1928 रोजी त्यांचे निधन झाले. 

 सँडर्सचा वध : 

• लाला लजपतराय यांच्या हत्येचा बदला घेण्यासाठी ज्या क्रांतिकारकांची नेमणूक झाली त्यात राजगुरू, चंद्रशेखर आझाद, भगतसिंग, जयगोपाल यांचा समावेश होता. 

• १७ डिसेंबर १९२८ रोजी लाहोरला ब्रिटिश पोलिस अधिकारी सँडर्सचा गोळ्या घालून ठार केले. त्यातील पहिल्या दोन गोळ्या राजगुरूंनी झाडलेल्या होत्या.

• ३० सप्टेंबर १९२९ रोजी राजगुरूंना पुण्यात अटक झाली. 

• 23 मार्च 1931 ला लाहोर येथे भगतसिंग,राजगुरू आणि सुखदेव यांना फाशी देण्यात आली. 

• त्यांच्या स्मरणार्थ 23 मार्च हा दिवस भारतात शहीद दिन म्हणून साजरा केला जातो.

महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळ 

बातम्यांमध्ये : पुणे येथील राष्ट्रीय हरित न्यायाधिकरणाच्या पश्चिम विभागीय खंडपीठाने जिल्हाधिकारी आणि महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाला नोटीसा जारी करून गणेशोत्सव दरम्यान ध्वनिप्रदूषणावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी केलेल्या उपाययोजनांबाबत माहिती घेण्याचे निर्देश दिले.

Subject : GS - पर्यावरण 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची (MPCB) स्थापना कधी करण्यात आली ?

1. 1970

2. 1980

3. 1990

4. 2000

उत्तर : 1970

महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (MPCB) : 

• 7 सप्टेंबर 1970 रोजी महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची स्थापना करण्यात आली.

• हे मंडळ महाराष्ट्र शासनाच्या पर्यावरण विभागाच्या प्रशासकीय नियंत्रणाखाली कार्यरत आहे.

• राज्यात विविध पर्यावरणीय कायदे लागू करण्यासाठी हे मंडळ जबाबदार आहे.

पर्यावरणासंबंधी महत्त्वाचे कायदे : 

• जल (प्रदूषण प्रतिबंध व नियंत्रण) कायदा, १९७४,

• हवा (प्रदूषण प्रतिबंध व नियंत्रण) कायदा, १९८१

• पर्यावरण (संरक्षण) कायदा, १९८६ 

(नोट : कोणता कायदा कधी पारित केला त्याचे वर्ष लक्षात ठेवा, पेपर ला विचारतात.)

महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची काही महत्त्वपूर्ण कार्ये -

• प्रदूषण विषयक माहिती गोळा करणे व तिचा प्रचार करणे व त्याचा प्रतिबंध, नियंत्रण व बंद करणे.

• सांड पाणी किंवा व्यापारी सांड पाणी व टाकावू पदार्थांच्या निपटाऱ्याच्या सुविधांचे तसेच हवा प्रदूषण नियंत्रण पद्धतीचे निरीक्षण करणे व उपचार संयंत्र, निपटाऱ्याच्या पद्धती तसेच हवा प्रदूषण नियंत्रण पद्धती या विषयीच्या योजना, विनिर्देश किंवा इतर माहितीचा आढावा घेणे.

• प्रदूषण नियंत्रण, टाकावू पदार्थांवर पुनर्प्रक्रिया करुन पुन्हा उपयोगात आणणे, पर्यावरणस अनुकूल पद्धती ईत्यादी क्षेत्रात होणाऱ्या विकासाला सहाय्य करणे व प्रोत्साहन देणे.

• योग्य प्रदूषण नियंत्रण तंत्रज्ञान व पद्धती द्वारे पर्यावरण वृद्धीसाठी उद्योजकांना शिक्षित करणे व मार्गदर्शन देणे.

• स्वच्छ व स्वस्थ पर्यावरणा विषयी सार्वजनिक जागरुकता निर्माण करणे तसेच प्रदूषणा संबंधी सार्वजनिक तक्रारींची दखल घेणे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात पर्यावरण (संरक्षण) कायदा कधी लागू करण्यात आला ?

1. 1964

2. 1975

3. 1986

4. 1992

उत्तर : 1986

राष्ट्रीय अंतराळ दिवस

National Space Day 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, दिनविशेष 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय अंतराळ दिन केव्हा असतो ? 

1. 10 जुलै 

2. 15 जून

3. 23 ऑगस्ट

4. 12 सप्टेंबर 

उत्तर : 23 ऑगस्ट

राष्ट्रीय अंतराळ दिवस

• 23 ऑगस्ट 2023 रोजी इस्रोच्या चांद्रयान-3 चे विक्रम लँडर आणि प्रज्ञान रोव्हर चंद्राच्या पृष्ठभागावर यशस्वीरित्या उतरलं.

• 23 ऑगस्ट 2023 रोजी चंद्रावर उतरणारा भारत हा चौथा आणि चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशात पोहोचणारा पहिला देश ठरला. 

• या ऐतिहासिक कामगिरीचा गौरव करण्यासाठी माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी 23 ऑगस्ट हा दिवस "राष्ट्रीय अंतराळ दिवस" ​​म्हणून घोषित केला.

राष्ट्रीय अंतराळ दिन 2024 संकल्पना (थीम) काय आहे ?

" चंद्राला स्पर्श करताना जीवनाला स्पर्श करणे : भारताची अंतराळ गाथा " ही यावर्षीची संकल्पना होती.

" Touching Lives while Touching the Moon : India's Space Saga "

महादयी नदी पाणी वाटपाचा नेमका वाद काय ?

MAHADAYI River Water Dispute 

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महादयी जल विवाद न्यायाधिकरणात खालील पैकी कोणत्या राज्यांचा समावेश आहे ?

1. गोवा, गुजरात आणि महाराष्ट्र

2. ओडिशा, तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेश

3. गुजरात, राजस्थान आणि मध्य प्रदेश

4. गोवा, कर्नाटक आणि महाराष्ट्र

उत्तर : गोवा, कर्नाटक आणि महाराष्ट्र

बातम्यांमध्ये : गोवा, महाराष्ट्र, कर्नाटक यांच्यातील नद्यांच्या पाणी वाटपाच्या वादावर महादयी जलविवाद न्यायाधिकरण निर्णय देणार आहे.

महादयी नदी पाणी वाटपाचा नेमका वाद काय ?

• महादयी नदीला म्हादई किंवा मांडोवी नदी असेही म्हणतात. 

• बेळगाव, बागलकोट, धारवाड आणि गदग या उत्तर कर्नाटकातील दुष्काळी भागात पिण्याच्या पाण्याची गरज भागवण्यासाठी महादयी नदीतून पाणी वळवण्यासाठी कर्नाटक सरकारद्वारे कळसा - बांदुरी हा प्रकल्प उभारला जाणार आहे.

• महादयी नदी कर्नाटकातल्या भीमगड अभयारण्यात उगम पावते आणि गोवा राज्यांतून वाहत अरबी समुद्राला जाऊन मिळते.

• महादयी नदी कर्नाटकात उगम पावत असली तरीही या नदीचा 18 टक्के भाग हा कर्नाटकात, 4 टक्के भाग महाराष्ट्रात आणि उर्वरित 78 टक्के भाग हा गोवा राज्यात येतो.

• महादयी नदी गोवा राज्याची जीवनरेखा आहे. 

• गोव्याचे म्हणणे आहे की गोव्याची लोकसंख्या नदीच्या नैसर्गिक मार्गावर अवलंबून आहे आणि ती वळवण्याची कोणतीही हालचाल तेथील पर्यावरणीय संतुलन बिघडवेल. 

महादयी जलविवाद न्यायाधिकरण : 

• महादयी जलविवाद न्यायाधिकरण 2010 मध्ये भारत सरकारने स्थापन केला.

• कर्नाटक, गोवा आणि महाराष्ट्र या राज्यांमधून वाहणाऱ्या महादयी (मांडवी) नदीच्या पाण्याच्या वाटपाचा प्रश्न सोडवण्यासाठी या न्यायाधिकरणाची स्थापना करण्यात आली आहे.

धनगर समाज 

Dhangars Community

बातम्यांमध्ये : नुकताच महाराष्ट्रातील बुलढाणा जिल्ह्यातील खामगाव येथील उपविभागीय अधिकाऱ्यांच्या कार्यालयावर धनगर समाजाच्या एका मोठ्या गटाने मोर्चा काढला आणि त्यांच्या मेंढ्या आणि शेळ्यांसाठी “चराऊ कॉरिडॉर” तयार करण्याची मागणी केली.

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 'धनगरी गजा' हा नृत्य प्रकार प्रामुख्याने ______ राज्याशी संबंधित आहे.

(SSC MTS 2020)

1. उत्तर प्रदेश

2. महाराष्ट्र

3. झारखंड

4. छत्तीसगड

उत्तर : महाराष्ट्र

धनगर समाजाची काय मागणी आहे ?

• धनगर जमात ऑक्टोंबर मध्ये बाजरी काढल्यानंतर आपल्या जनावरांसाठी हिरव्यागार चाऱ्याच्या शोधात दरवर्षी स्थलांतर करतात

• वनविभागाने धनगर ज्या मार्गाने जा-ये करतात त्या मार्गावर उंच तटबंदी उभारली आहे. "आमच्याकडे अतिक्रमण करणारे म्हणून पाहिले जाते. आमच्यावर मोठा दंड ठोठावला जातो आणि आमच्यावर गुन्हेही दाखल केले जातात" असे धनगर समाजाचे म्हणणे आहे.

• चराऊ कॉरिडॉर तयार करून पारंपारिक मार्गांवर चरण्यासाठी परवानगी देण्याची मागणी ते करत आहेत.

धनगर समाज म्हणजे नक्की कोण ?

• धनगर हा मेंढपाळांचा समुदाय असून हा समाज भारतातील अनेक राज्यांमध्ये आढळून येतो. 

• हा समाज महाराष्ट्र, गुजरात, कर्नाटक आणि आंध्रप्रदेशात आढळतो. इतरत्र त्यांना गोल्ला आणि कुरुबा या नावांनी ओळखले जाते.

• 2011 च्या जणगणनेनुसार त्यांची लोकसंख्या 1 कोटींच्या आसपास असल्याचे मानले जाते जी महाराष्ट्राच्या लोकसंख्येच्या सुमारे 9% आहे. .  धनगर लोकसंख्येपैकी सुमारे 40% लोकसंख्या आजही पूर्णपणे पशुपालनावर अवलंबून आहे.

• महाराष्ट्रात धनगरांचा समावेश विमुक्त जाती आणि भटक्या जमातींच्या (VJNT) यादीत करण्यात आलेला आहे.

• परंतु ते अनेक दशकांपासून या समाजाला अनुसूचित जमातीचा (ST) दर्जा मिळावा यासाठी मागणी करत आहेत. 

संस्कृती:

• प्रवासात ते विविध प्रथा आणि विधी पाळतात जसे की त्यांच्या पूर्वजांची पूजा करणे.

• विशेषत: रात्रीच्या वेळी गाणी गाण्याची परंपरा ही धनगर संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा पैलू आहे.

• सुंबरान मांडलं नावाचे गाणे धनगरांची मौखिक परंपरेचा एक महत्वपूर्ण भाग आहे.

मन्याचीवाडी : महाराष्ट्रातील पहिले सौर ऊर्जा असलेले गाव

Manyachiwadi :  Maharashtra's first solar village 

बातम्यांमध्ये : महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी मन्याचीवाडी या राज्यातील पहिले सौर गांवाचे उद्घाटन केले. 

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्रातील पहिले सौर गांव (सोलर व्हिलेज) कोणते ?

1. मन्याचीवाडी

2. भिलार

3. पाटोदा

4. अंतरवाली सराटी

उत्तर : मन्याचीवाडी

सातारा जिल्ह्यातील पाटण तालुक्यातील मन्याचीवाडी हे गाव महाराष्ट्रातील पहिले सौर गांव (सोलर व्हिलेज) ठरले आहे.

• पंतप्रधान सूर्यघर मोफत विज योजने अंतर्गत हा प्रकल्प सुरू करण्यात आला आहे.

• घराच्या छतावर सोलर पॅनल बसवलेली आहेत त्याद्वारे वीज निर्मिती केली जाईल.

• जर ग्राहकांनी अतिरिक्त सौरऊर्जा निर्माण केली तर ते महावितरणला विकून अतिरिक्त उत्पन्न मिळवू शकतात.

पंतप्रधान सूर्यघर मोफत विज (बिजली) योजना काय आहे ?

What is PM Surya Ghar Muft Bijlee Yojana?

• पंतप्रधान सूर्य घर मोफत वीज योजना भारतातील घरांना छतावरील सौर पॅनलच्या बसवून मोफत वीज उपलब्ध करून देण्याची सरकारची योजना आहे.

• ही योजना 15 फेब्रुवारी 2024 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केली.

• 1 कोटी कुटुंबांना दरमहा 300 युनिट मोफत वीज पुरवण्याचे सरकारचे उद्दिष्ट आहे.

• या योजनेअंतर्गत सौर पॅनल बसवण्यासाठी सबसिडी देण्यात येईल.

• जर ग्राहकांनी अतिरिक्त सौरऊर्जा निर्माण केली तर ते महावितरणला विकून अतिरिक्त पैसे मिळवू शकतात.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्रातील पहिले सौर गांव (सोलर व्हिलेज) मन्याचीवाडी हे कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?

1. सिंधुदुर्ग

2. सांगली

3. सातारा

4. कोल्हापूर

उत्तर : सातारा

मुख्यमंत्री वयोश्री योजना काय आहे ?

CM Vayoshri Yojna

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मुख्यमंत्री वयोश्री योजनेबद्दल बरोबर असणारा पर्याय निवडा.

1. ही योजना 65 वर्षे आणि त्यावरील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आहे.

2. या योजनेअंतर्गत मासिक 3000 रुपये दिले जातात.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

• उत्तर : ही योजना 65 वर्षे आणि त्यावरील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आहे. हा पर्याय बरोबर आहे.

• या योजनेअंतर्गत वार्षिक 3000 रुपये दिले जातात. 

मुख्यमंत्री वयोश्री योजनेबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• मुख्यमंत्री वयोश्री योजना ही 65 वर्षे आणि त्यावरील ज्येष्ठ नागरिकांना आधार देण्यासाठी आहे.

• योजनेचा उद्देश : ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी आवश्यक सहाय्य आणि उपकरणे खरेदी करण्यास मदत करणे.

• या योजनेअंतर्गत ज्येष्ठ नागरिकांना जगण्यासाठी आणि त्यांना वयोमानपरत्वे येणाऱ्या अपंगत्व, अशक्तपणा यावर उपाययोजना करण्यासाठी आवश्यक साहित्य दिले जाते. यामध्ये चष्मा, वॉकर, श्रवण यंत्र यांसारखे वस्तूंचा समावेश आहे.

• आर्थिक मदत : पात्र लाभार्थ्यांना वार्षिक तीन हजार रुपये मिळतात ते थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात

शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020 काय आहे ?

Shakti Criminal Laws (Maharashtra Amendment) Bill, 2020

Subject : GS - कायदा

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020 हे ------ राज्यातील दिशा कायद्याच्या धर्तीवर तयार करण्यात आले आहे.

1. उत्तर प्रदेश

2. मध्य प्रदेश

3. आंध्र प्रदेश

4. तामिळनाडू

उत्तर : आंध्र प्रदेश

शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020 काय आहे ?

• शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020, याला शक्ति विधेयक म्हणूनही ओळखले जाते हे भारतीय दंड संहिता(IPC), फौजदारी प्रक्रिया संहिता (CrPC) आणि लैंगिक अपराधांपासून बालकांचे संरक्षण कायदा, (POCSO कायदा) मध्ये सुधारणा करण्यासाठी सादर करण्यात आले होते.

• आंध्र प्रदेशातील दिशा कायद्याचा अभ्यास करून लहान मुलं आणि महिलांवर होणाऱ्या अत्याचारांविरोधात वेगाने आणि कठोर कारवाई व्हावी यासाठी " महाराष्ट्र शक्ती फौजदारी सुधारणा कायदा 2020 आणि विशेष कोर्ट आणि महाराष्ट्र शक्ती क्रिमिनल कायद्याची अंमलबजावणीसाठीची व्यवस्था 2020 " ही दोन विधेयक राज्यात महाविकास आघाडीचे सरकार असताना डिसेंबर 2020 मध्ये मांडण्यात आली होती.

• ही दोन्ही विधेयक महाराष्ट्र विधानसभा आणि विधानपरिषदेत मंजूर झाल्यानंतर ही विधेयके केंद्र सरकारकडे राष्ट्रपतींच्या स्वाक्षरीसाठी पाठवण्यात आली होती पण राष्ट्रपतींच्या स्वाक्षरी अभावी या विधेयकांचे अद्याप कायद्यात रूपांतर झालेलं नाही त्यामुळे हा कायदा राज्यात लागू झालेला नाही.

• या विधेयकात महिला आणि मुलांवरील बलात्कारासारख्या अमानुष आणि दुर्मिळ गुन्ह्यांसाठी फाशीच्या शिक्षेची तरतूद करण्यात आली आहे. 

• खोटी माहिती देणे आणि ॲसिड फेकणे यासारख्या काही गुन्ह्यांसाठी शिक्षेत वाढ करण्यात आली आहे. 

• ई-मेल, सोशल मीडिया, तसंच मेसेजद्वारे महिलेचा छळ, धमकी, बदनामी करणाऱ्यांना कडक शिक्षेची तरतूद करण्यात आली आहे.

• विशेष कोर्टांची निर्मिती करण्यात येणार आहे.

• महिला आणि लहान मुलांवरील अत्याचारांच्या तपासासाठी जिल्हा अधीक्षक, महिला अधिकाऱ्यासह विशेष पोलीस पथकाचा समावेश 

यांसारख्या तरतूदी या विधेयकात आहे.

ओमकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प  

Omkareshwar Floating Solar Project

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ओमकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प कोणत्या नदीच्या धरणावर आहे ?

1. गंगा

2. यमुना

3. गोदावरी

4. नर्मदा

उत्तर : नर्मदा

• ओमकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प मध्य प्रदेशातील खंडवा जिल्ह्यातील ओंकारेश्वर येथे आहे.

• हा तरंगता सौर प्रकल्प ओंकारेश्वर धरणावर विकसित केला आहे.

• ओंकारेश्वर धरण नर्मदा नदीवरील गुरुत्वाकर्षण धरण आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प 646 कोटी रुपयांची गुंतवणूक करून उभारण्यात आला आहे.

• केंद्रीय अक्षय ऊर्जा मंत्रालयाच्या अंतर्गत विकसित केलेले , हे भारतातील सर्वात मोठे सौर उद्यान आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प मध्य आणि उत्तर भारतातील सर्वात मोठा तरंगता सौर प्रकल्प आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्पात 90 मेगावॅट ऊर्जा निर्मितीची क्षमता आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प ऑपरेशनच्या सुरुवातीच्या वर्षात 196.5 दशलक्ष युनिट आणि 25 वर्षांमध्ये एकत्रित 4,629.3 दशलक्ष युनिट वीज निर्मितीचा अंदाज आहे.

• कार्यान्वित केल्यावर, हा प्रकल्प 2.3 लाख टन कार्बन उत्सर्जन कमी करेल आणि 2070 पर्यंत भारत सरकारच्या शून्य कार्बन उत्सर्जनाच्या (Net Zero Carbon Emissions) मोहिमेत लक्षणीय योगदान देईल. 

• या प्रकल्पामुळे पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होऊन जलसंधारणातही मदत होणार आहे.

(नोट : भारतातील सर्वात मोठा तरंगता सौर प्रकल्प तेलंगणातील रामागुंडम येथे आहे याची क्षमता 100 मेगावॅट आहे.)

शून्य कार्बन उत्सर्जन म्हणजे काय ?

• आपल्या देशात जेवढ्या प्रमाणात कार्बनचे उत्सर्जन होत असेल तितक्याच प्रमाणात विविध माध्यमातून कार्बनचे शोषण केलं जात असेल तर त्याला नेट झिरो किंवा शून्य कार्बन उत्सर्जन असं म्हटलं जातं. 

• म्हणजे एखादा देश जेवढं कार्बन उत्सर्जित करतोय तितकाच शोषून घेतोय. 

• उत्सर्जित होणारा कार्बन वातावरणात मिसळत नाही, तो पुन्हा मातीमध्ये पोहोचवला जातो.  

पुरंदर अंजीर | Purandar Figs

Subject : GS - भौगोलिक संकेतांक (GI Tag)

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) GI टॅग असलेल्या पुरंदर अंजीरापासून बनवलेला भारतातील पहिला तयार अंजीर रस (ज्युस) नुकताच कोणत्या देशात निर्यात करण्यात आला ?

1. पोलंड

2. अमेरिका

3. रशिया

4. फ्रान्स

उत्तर : पोलंड

पुरंदर अंजीरा बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पुरंदरचे अंजीर हे भारतातील उत्कृष्ट अंजीरांपैकी एक म्हणून ओळखले जाते.

• महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील पुरंदर तालुक्यातील अनेक गावांमध्ये याची लागवड केली जाते.

• 2016 मध्ये पुरंदर अंजीराला GI टॅग देण्यात आला.

GI टॅग मिळालेले पुरंदर अंजीर एवढं खास का आहे ?

• पुरंदर अंजीर त्यांच्या गोड चव, आकार आणि पौष्टिक फायद्यांसाठी ओळखली जाते. 

• पुरंदर अंजीर जांभळा रंगाचे आहे आणि इतर जातींपेक्षा आकाराने मोठे आहे.

• हे अंजीर जीवनसत्त्वे आणि खनिजांचा समृद्ध स्रोत आहे.

पुरंदर अंजीर लागवडीसाठी योग्य हवामान : 

• पुरंदर अंजीर लागवडीसाठी कोरडे हवामान, डोंगर उतार, पाण्याचा चांगला निचरा होणारी मध्यम जमीन यासारखे कृषी हवामान घटक आवश्यक आहेत.

• पुरंदरमध्ये लाल आणि काळी माती आहे ज्यात कॅल्शियम आणि पोटॅशियमचे प्रमाण जास्त आहे, जे अंजीरच्या जांभळा रंग आणि मोठ्या आकारासाठी जबाबदार आहे.

भौगोलिक संकेतांक म्हणजे काय ?

GI Tag (Geographical Indication)

• एखाद्या भागातील वस्तू किंवा पदार्थ ही त्या भागाचं वैशिष्ट्य असल्यास त्यास भौगोलिक संकेतांक म्हणजेच GI टॅग देण्यात येतो. 

• Geographical Indication of goods (Registration and Protection) Act, 1999 हा कायदा भारतातील वस्तूंची संबंधित भौगोलिक संकेतांची नोंदणी आणि उत्तम संरक्षण करण्यास प्रयत्न करतो.

• 2004 मध्ये दार्जिलिंग टी (दार्जिलिंग चहा) GI टॅग मिळवणारा पहिले भारतीय उत्पादन होते.

GI टॅग असणारे महाराष्ट्रातील काही उत्पादक :

• सोलापुरी चादर, पुणेरी पगडी, कोल्हापुरी चप्पल, पुरंदर अंजीर, मराठवाडा केसर आंबा, नाशिकचे द्राक्ष, नाशिक व्हॅली वाईन, वारली चित्रकला इत्यादी.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांची पोलंड भेट

कोल्हापूरचं पोलंड कनेक्शन !!

बातम्यांमध्ये : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी पोलंड आणि युक्रेन दौऱ्यासाठी रवाना झाले. गेल्या ४५ वर्षांमध्ये भारतीय पंतप्रधानांची पोलंडची ही पहिली भेट असेल.

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पोलंड देशाची राजधानी कोणती आहे ?

1. मोस्को

2. कीव

3. पॅरिस

4. वॅारसॅा

उत्तर : वॅारसॅा

पोलंड देशाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पोलंड हा युरोप खंडातील एक देश आहे.

• राजधानी : वॅारसॅा ( Warsaw) ही पोलंडची राजधानी आहे.

• पोलंडचे पंतप्रधान डोनाल्ड टस्क (Donald Tusk)

• जगात सर्वाधिक गंधकाचे साठे पोलंड देशात आहे.

कोल्हापूरचं पोलंड कनेक्शन काय आहे ?

• 1 सप्टेंबर १९३९ रोजी पोलंडवर हल्ला करून जर्मनीचा हुकूमशहा हिटलरने दुसऱ्या महायुद्धाची सुरुवात केली. 

• हिटलरने या देशातील ज्यू धर्मियांना गॅस चेंबरमध्ये डांबून ठार मारले होते.

• दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात येथिल लोकांना हा देश सोडून जावं लागलं.

• या वेळेत कोल्हापूरच्या राजर्षि छत्रपती शाहू महाराजांच्या करवीर संस्थानानं पोलंडमधून विस्थापित झालेल्या पोलिश नागरिकांना वळीवडे या गावी सुरक्षित आश्रयाची सोय करून दिली होती.

• आजही पोलंड मधील नागरिकांमध्ये वळीवडे आणि भारताबद्दल आदराचे स्थान आहे.

• पोलंडने वॅारसॅा येथे राजर्षि छत्रपती शाहू महाराजांच्या करवीर संस्थानाचा मानवतावादी दृष्टिकोन गौरवित करणारे स्मारक उभारले आहे.

पायतोंगटार्न शिनावात्रा 

Paetongtarn Shinawatra

Subject : GS - भारत आणि भारताचे शेजारील देश

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पायतोंगटार्न शिनावात्रा नुकतीच यांची खालीलपैकी कोणत्या देशाच्या नवीन पंतप्रधानपदी निवड झाली आहे ?

1. म्यानमार

2. थायलंड 

3. श्रीलंका 

4. मलेशिया

उत्तर : थायलंड

बातम्यांमध्ये : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी पायतोंगटार्न शिनावात्रा यांची थायलंडच्या पंतप्रधानपदी निवड झाल्याबद्दल त्यांचे अभिनंदन केले.

पायतोंगटार्न शिनावात्रा : 

• पायतोंगटार्न शिनावात्रा या थायलंडच्या सर्वात तरुण पंतप्रधान ठरल्या आहेत.

• पायतोंगटार्न शिनावात्रा या माजी पंतप्रधान आणि अब्जाधीश ताक्सिन चिनावत यांची 37 वर्षीय मुलगी आहे.

• पायतोंगटार्न या थायलंडच्या दुसऱ्या महिला पंतप्रधान आहेत. 

थायलंड देशाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• थायलंड हा आग्नेय आशियातील एक देश आहे.

• थायलंडची राजधानी बॅंकॅाक ही आहे.

• राष्ट्रीय चलन : थाई बात (THB)

• अधिकृत भाषा : थाई

• बौद्ध धर्म हा थायलंड देशाचा राष्ट्रधर्म (राजधर्म) आहे. थायलंड मधील ९2.5% लोकसंख्या ही बौद्ध धर्मीय आहे.

• पर्यटन हा या देशाचा मुख्य व्यवसाय आहे.

प्रश्न) ____ देशाला बौद्ध भिक्खूंचा देश असे म्हणतात.

उत्तर : थायलंड

जियो पारशी योजना काय आहे ?

What is Jiyo Parsi Scheme ?

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेली जियो पारशी योजनेबद्दल योग्य पर्याय निवडा.

1. ही योजना 2013 - 14 मध्ये सुरू करण्यात आली होती.

2. पारशी समाजाची सर्वाधिक लोकसंख्या महाराष्ट्रात आहे.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : दोन्ही बरोबर

बातम्यांमध्ये : अल्पसंख्याक व्यवहार मंत्री यांनी अलीकडेच जिओ पारसी योजना पोर्टल लाँच केले.

• भारतातील पारशी समुदायाची कमी होत चालले लोकसंख्येचे प्रमाण रोखण्यासाठी अल्पसंख्याक व्यवहार मंत्रालयाने लागू केलेली ही एक केंद्र सरकारची योजना आहे.

• केंद्रीय अल्पसंख्याक मंत्रालयाच्या मते, पारशी समाजाची लोकसंख्या 1941 मध्ये अंदाजे 1,14,000 वरून 2011 मध्ये 57,264 वर घसरली.

• जियो पारशी योजना 2013-14 मध्ये सुरू करण्यात आली होती.

जियो पारशी योजनेची उद्दिष्टे : 

• वैज्ञानिक प्रोटोकॉल आणि सर्वसमावेशक उपक्रमांचा अवलंब करून पारशी लोकसंख्येच्या घटत्या प्रवृत्तीला मागे टाकणे हे मुख्य ध्येय आहे.

• पारशी लोकसंख्या स्थिर करणे आणि भारतात त्यांची संख्या वाढवणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे.

पारशी समाजाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पारशी समाजाचे लोक सुमारे 1,000 वर्षांपूर्वी पर्शियातून भारतीय उपखंडात आले.

• भारतात राहून या समाजाने आपल्या वेगळ्या चालीरीती आणि परंपरा जपत भारतीय समाजात एकरूप झाले.

• पारशी समाजाची सर्वाधिक लोकसंख्या महाराष्ट्रात असून दुसऱ्या क्रमांकावर गुजरात आहे.

अक्षय ऊर्जा दिवस

Akshay Urja Day 

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी 20 ऑगस्ट हा अक्षय ऊर्जा दिवस म्हणून खालील पैकी कोणाच्या सन्मानार्थ साजरा केला जातो ?

1. इंदिरा गांधी

2. राजीव गांधी

3. अटलबिहारी वाजपेयी

4. लालकृष्ण अडवाणी

उत्तर : राजीव गांधी

• दरवर्षी 20 ऑगस्ट हा दिवस अक्षय ऊर्जा दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

• हा दिवस अक्षय ऊर्जा स्त्रोतांचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी आणि भारताने अपारंपारिक उर्जा स्त्रोतांचा वापर आणि विकास कार्यात केलेल्या प्रगतीवर प्रकाश टाकण्यासाठी साजरा केला जातो.

अक्षय ऊर्जा दिवस 20 ऑगस्ट लाच का साजरी करतात ?

• अक्षय ऊर्जा दिवस माजी पंतप्रधान राजीव गांधी यांच्या जयंतीनिमित्त साजरी केला जातो.

• भारताचे माजी पंतप्रधान राजीव गांधी यांनी शाश्वत विकास आणि नवीकरणीय ऊर्जा उपक्रमांना प्रोत्साहन आणि समर्थन देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

पहिला अक्षय ऊर्जा दिवस केव्हा साजरी केला गेला ?

नवीन व पुनर्नवीकरणक्षम ऊर्जा मंत्रालयाच्या पुढाकाराने 20 ऑगस्ट 2004 रोजी पहिला अक्षय ऊर्जा दिवस साजरी केला गेला.

नैसर्गिक साधन स्त्रोतांची दोन गटात विभागणी केली जाते 

1) अनविकरणीय ऊर्जा साधने (non-renewable resource)

2) नवीकरणीय / अक्षय ऊर्जा साधने (renewable resource)

1) अनविकरणीय ऊर्जा साधने म्हणजे काय ?

• अनविकरणीय म्हणजे त्यांची निर्मिती पुन्हा करता येत नाही किंवा पुन्हा निर्माण होण्यासाठी त्यांना खूप वेळ लागतो.

• कोळसा, पेट्रोलियम (क्रूड ऑइल) आणि नैसर्गिक वायू यांसारखी नैसर्गिक संसाधने नैसर्गिकरीत्या तयार होण्यासाठी हजारो वर्षे लागतात आणि ते जास्त प्रमाणात वापरल्यामुळे त्यांचे साठे कधीतरी संपून जाऊ शकतात.

2) नवीकरणीय (अक्षय) ऊर्जा साधने म्हणजे काय ?

• अक्षय हा संस्कृत शब्द असून त्याचा अर्थ कधीही न संपणारा असा होतो. 

• सूर्य, हवा, सागरी लाटा इत्यादी न संपणारी ऊर्जेचे स्त्रोत आहे.

• सौर ऊर्जा ,पवन ऊर्जा, सागरी लाटा, भूऔष्णिक ऊर्जा यांना नवीकरणीय (अक्षय) ऊर्जा साधने म्हणतात.

अभ्यास प्रश्न

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी अक्षय ऊर्जा दिवस केव्हा साजरी केला जातो ?

1. 8 मे

2. 15 ऑगस्ट

3. 20 ऑगस्ट

4. 14 सप्टेंबर

उत्तर : 20 ऑगस्ट