हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू जयंती

Shivaram Hari Rajguru

हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू यांना विनम्र अभिवादन🙏🙏💐

Subject : GS - आधुनिक भारत - क्रांतिकारी

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सँडर्सचा वध खालील पैकी कोणी केला ?

1. अनंत कान्हेरे

2. राजगुरू

3. चाफेकर बंधू

4. यांपैकी नाही

उत्तर : राजगुरू

• अनंत कान्हेरे यांनी नाशिक चे कलेक्टर जॅक्सन ह्याला गोळ्या घालून ठार केले.

• चाफेकर बंधूंनी रँड आणि आयहर्स्ट यांना पुण्यात गोळ्या घालून ठार केले.

• हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक सशस्त्र क्रांतिकारक होते. 

• जन्म : 24 ॲागस्ट 1908 रोजी पुणे जिल्ह्यातील खेड या गावी एका मध्यमवर्गीय घरात त्यांचा जन्म झाला.

• (त्यांच्या स्मरणार्थ खेड या गावचे राजगुरुनगर असे नामकरण करण्यात आले.)

• प्राथमिक शिक्षणानंतर ते अमरावतीला गेले. तेथील हनुमान व्यायाम शाळेत ते जात असत. 

• त्या वातावरणात त्यांना देशभक्तीची मोठी प्रेरणा मिळाली. 

• १९२३ साली म्हणजे वयाच्या पंधराव्या वर्षी ते संस्कृत अध्ययनासाठी बनारसला गेले आणि येथे त्यांची सचिंद्रनाथ संन्याल, चंद्रशेखर आझाद यांसारख्या क्रांतिकारकांशी ओळख झाली. 

• पुढे हिंदुस्थान सोशलिस्ट रिपब्लिकन आर्मी सुरू झाल्यावर ते या क्रांतिसैन्याचे सैनिक बनले.

• संस्कृत व मराठीबरोबरच इंग्रजी, कन्नड, मलयाळम्, हिंदी व उर्दू या भाषाही त्यांना चांगल्या अवगत होत्या.

• त्यांचा बंदुकीचा नेम अचूक होता. त्यांना हिंदुस्थान सोशालिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशनचा (HSRA) " गनमॅन " म्हटले जात.

सायमन कमिशनला विरोध आणि लाला लजपतराय यांचा मृत्यू :

• ब्रिटीश सरकारने नोव्हेंबर 1927 मध्ये भारताच्या घटनात्मक प्रगतीचा अहवाल देण्यासाठी आणि पुढील घटनात्मक सुधारणा करण्यासाठी सायमन कमिशनची नियुक्ती केली. 

• परंतु या समितीच्या 7 सदस्यांमध्ये एकही भारतीय नव्हता. 

• भारतातील लोकांसाठीच्या असलेल्या सुधारणांमध्ये एकही भारतीय नसणे यामुळे हे भारतीयांच्या आत्मनिर्णयाच्या अधिकाराचे उल्लंघन आणि भारतीयांच्या स्वाभिमानाचा अपमान होता. त्यामुळे सायमन कमिशनला विरोध घेण्यात आला.

• सायमन कमिशन लाहोरमध्ये आल्याच्या निषेधार्थ लाला लजपतराय यांनी 30 ऑक्टोबर 1928 रोजी अहिंसक निदर्शनाचे नेतृत्व केले.

• जेम्स ए. स्कॉट, या पोलिस अधीक्षकाने आंदोलकांवर "लाठीचार्ज" करण्याची सूचना केली. 

• लाला लजपतराय यांच्या छातीवर वार केले गेले यामुळे 17 नोव्हेंबर 1928 रोजी त्यांचे निधन झाले. 

 सँडर्सचा वध : 

• लाला लजपतराय यांच्या हत्येचा बदला घेण्यासाठी ज्या क्रांतिकारकांची नेमणूक झाली त्यात राजगुरू, चंद्रशेखर आझाद, भगतसिंग, जयगोपाल यांचा समावेश होता. 

• १७ डिसेंबर १९२८ रोजी लाहोरला ब्रिटिश पोलिस अधिकारी सँडर्सचा गोळ्या घालून ठार केले. त्यातील पहिल्या दोन गोळ्या राजगुरूंनी झाडलेल्या होत्या.

• ३० सप्टेंबर १९२९ रोजी राजगुरूंना पुण्यात अटक झाली. 

• 23 मार्च 1931 ला लाहोर येथे भगतसिंग,राजगुरू आणि सुखदेव यांना फाशी देण्यात आली. 

• त्यांच्या स्मरणार्थ 23 मार्च हा दिवस भारतात शहीद दिन म्हणून साजरा केला जातो.

महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळ 

बातम्यांमध्ये : पुणे येथील राष्ट्रीय हरित न्यायाधिकरणाच्या पश्चिम विभागीय खंडपीठाने जिल्हाधिकारी आणि महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाला नोटीसा जारी करून गणेशोत्सव दरम्यान ध्वनिप्रदूषणावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी केलेल्या उपाययोजनांबाबत माहिती घेण्याचे निर्देश दिले.

Subject : GS - पर्यावरण 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची (MPCB) स्थापना कधी करण्यात आली ?

1. 1970

2. 1980

3. 1990

4. 2000

उत्तर : 1970

महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (MPCB) : 

• 7 सप्टेंबर 1970 रोजी महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची स्थापना करण्यात आली.

• हे मंडळ महाराष्ट्र शासनाच्या पर्यावरण विभागाच्या प्रशासकीय नियंत्रणाखाली कार्यरत आहे.

• राज्यात विविध पर्यावरणीय कायदे लागू करण्यासाठी हे मंडळ जबाबदार आहे.

पर्यावरणासंबंधी महत्त्वाचे कायदे : 

• जल (प्रदूषण प्रतिबंध व नियंत्रण) कायदा, १९७४,

• हवा (प्रदूषण प्रतिबंध व नियंत्रण) कायदा, १९८१

• पर्यावरण (संरक्षण) कायदा, १९८६ 

(नोट : कोणता कायदा कधी पारित केला त्याचे वर्ष लक्षात ठेवा, पेपर ला विचारतात.)

महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रण मंडळाची काही महत्त्वपूर्ण कार्ये -

• प्रदूषण विषयक माहिती गोळा करणे व तिचा प्रचार करणे व त्याचा प्रतिबंध, नियंत्रण व बंद करणे.

• सांड पाणी किंवा व्यापारी सांड पाणी व टाकावू पदार्थांच्या निपटाऱ्याच्या सुविधांचे तसेच हवा प्रदूषण नियंत्रण पद्धतीचे निरीक्षण करणे व उपचार संयंत्र, निपटाऱ्याच्या पद्धती तसेच हवा प्रदूषण नियंत्रण पद्धती या विषयीच्या योजना, विनिर्देश किंवा इतर माहितीचा आढावा घेणे.

• प्रदूषण नियंत्रण, टाकावू पदार्थांवर पुनर्प्रक्रिया करुन पुन्हा उपयोगात आणणे, पर्यावरणस अनुकूल पद्धती ईत्यादी क्षेत्रात होणाऱ्या विकासाला सहाय्य करणे व प्रोत्साहन देणे.

• योग्य प्रदूषण नियंत्रण तंत्रज्ञान व पद्धती द्वारे पर्यावरण वृद्धीसाठी उद्योजकांना शिक्षित करणे व मार्गदर्शन देणे.

• स्वच्छ व स्वस्थ पर्यावरणा विषयी सार्वजनिक जागरुकता निर्माण करणे तसेच प्रदूषणा संबंधी सार्वजनिक तक्रारींची दखल घेणे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात पर्यावरण (संरक्षण) कायदा कधी लागू करण्यात आला ?

1. 1964

2. 1975

3. 1986

4. 1992

उत्तर : 1986

राष्ट्रीय अंतराळ दिवस

National Space Day 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, दिनविशेष 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय अंतराळ दिन केव्हा असतो ? 

1. 10 जुलै 

2. 15 जून

3. 23 ऑगस्ट

4. 12 सप्टेंबर 

उत्तर : 23 ऑगस्ट

राष्ट्रीय अंतराळ दिवस

• 23 ऑगस्ट 2023 रोजी इस्रोच्या चांद्रयान-3 चे विक्रम लँडर आणि प्रज्ञान रोव्हर चंद्राच्या पृष्ठभागावर यशस्वीरित्या उतरलं.

• 23 ऑगस्ट 2023 रोजी चंद्रावर उतरणारा भारत हा चौथा आणि चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशात पोहोचणारा पहिला देश ठरला. 

• या ऐतिहासिक कामगिरीचा गौरव करण्यासाठी माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी 23 ऑगस्ट हा दिवस "राष्ट्रीय अंतराळ दिवस" ​​म्हणून घोषित केला.

राष्ट्रीय अंतराळ दिन 2024 संकल्पना (थीम) काय आहे ?

" चंद्राला स्पर्श करताना जीवनाला स्पर्श करणे : भारताची अंतराळ गाथा " ही यावर्षीची संकल्पना होती.

" Touching Lives while Touching the Moon : India's Space Saga "

महादयी नदी पाणी वाटपाचा नेमका वाद काय ?

MAHADAYI River Water Dispute 

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महादयी जल विवाद न्यायाधिकरणात खालील पैकी कोणत्या राज्यांचा समावेश आहे ?

1. गोवा, गुजरात आणि महाराष्ट्र

2. ओडिशा, तेलंगणा आणि आंध्र प्रदेश

3. गुजरात, राजस्थान आणि मध्य प्रदेश

4. गोवा, कर्नाटक आणि महाराष्ट्र

उत्तर : गोवा, कर्नाटक आणि महाराष्ट्र

बातम्यांमध्ये : गोवा, महाराष्ट्र, कर्नाटक यांच्यातील नद्यांच्या पाणी वाटपाच्या वादावर महादयी जलविवाद न्यायाधिकरण निर्णय देणार आहे.

महादयी नदी पाणी वाटपाचा नेमका वाद काय ?

• महादयी नदीला म्हादई किंवा मांडोवी नदी असेही म्हणतात. 

• बेळगाव, बागलकोट, धारवाड आणि गदग या उत्तर कर्नाटकातील दुष्काळी भागात पिण्याच्या पाण्याची गरज भागवण्यासाठी महादयी नदीतून पाणी वळवण्यासाठी कर्नाटक सरकारद्वारे कळसा - बांदुरी हा प्रकल्प उभारला जाणार आहे.

• महादयी नदी कर्नाटकातल्या भीमगड अभयारण्यात उगम पावते आणि गोवा राज्यांतून वाहत अरबी समुद्राला जाऊन मिळते.

• महादयी नदी कर्नाटकात उगम पावत असली तरीही या नदीचा 18 टक्के भाग हा कर्नाटकात, 4 टक्के भाग महाराष्ट्रात आणि उर्वरित 78 टक्के भाग हा गोवा राज्यात येतो.

• महादयी नदी गोवा राज्याची जीवनरेखा आहे. 

• गोव्याचे म्हणणे आहे की गोव्याची लोकसंख्या नदीच्या नैसर्गिक मार्गावर अवलंबून आहे आणि ती वळवण्याची कोणतीही हालचाल तेथील पर्यावरणीय संतुलन बिघडवेल. 

महादयी जलविवाद न्यायाधिकरण : 

• महादयी जलविवाद न्यायाधिकरण 2010 मध्ये भारत सरकारने स्थापन केला.

• कर्नाटक, गोवा आणि महाराष्ट्र या राज्यांमधून वाहणाऱ्या महादयी (मांडवी) नदीच्या पाण्याच्या वाटपाचा प्रश्न सोडवण्यासाठी या न्यायाधिकरणाची स्थापना करण्यात आली आहे.

धनगर समाज 

Dhangars Community

बातम्यांमध्ये : नुकताच महाराष्ट्रातील बुलढाणा जिल्ह्यातील खामगाव येथील उपविभागीय अधिकाऱ्यांच्या कार्यालयावर धनगर समाजाच्या एका मोठ्या गटाने मोर्चा काढला आणि त्यांच्या मेंढ्या आणि शेळ्यांसाठी “चराऊ कॉरिडॉर” तयार करण्याची मागणी केली.

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 'धनगरी गजा' हा नृत्य प्रकार प्रामुख्याने ______ राज्याशी संबंधित आहे.

(SSC MTS 2020)

1. उत्तर प्रदेश

2. महाराष्ट्र

3. झारखंड

4. छत्तीसगड

उत्तर : महाराष्ट्र

धनगर समाजाची काय मागणी आहे ?

• धनगर जमात ऑक्टोंबर मध्ये बाजरी काढल्यानंतर आपल्या जनावरांसाठी हिरव्यागार चाऱ्याच्या शोधात दरवर्षी स्थलांतर करतात

• वनविभागाने धनगर ज्या मार्गाने जा-ये करतात त्या मार्गावर उंच तटबंदी उभारली आहे. "आमच्याकडे अतिक्रमण करणारे म्हणून पाहिले जाते. आमच्यावर मोठा दंड ठोठावला जातो आणि आमच्यावर गुन्हेही दाखल केले जातात" असे धनगर समाजाचे म्हणणे आहे.

• चराऊ कॉरिडॉर तयार करून पारंपारिक मार्गांवर चरण्यासाठी परवानगी देण्याची मागणी ते करत आहेत.

धनगर समाज म्हणजे नक्की कोण ?

• धनगर हा मेंढपाळांचा समुदाय असून हा समाज भारतातील अनेक राज्यांमध्ये आढळून येतो. 

• हा समाज महाराष्ट्र, गुजरात, कर्नाटक आणि आंध्रप्रदेशात आढळतो. इतरत्र त्यांना गोल्ला आणि कुरुबा या नावांनी ओळखले जाते.

• 2011 च्या जणगणनेनुसार त्यांची लोकसंख्या 1 कोटींच्या आसपास असल्याचे मानले जाते जी महाराष्ट्राच्या लोकसंख्येच्या सुमारे 9% आहे. .  धनगर लोकसंख्येपैकी सुमारे 40% लोकसंख्या आजही पूर्णपणे पशुपालनावर अवलंबून आहे.

• महाराष्ट्रात धनगरांचा समावेश विमुक्त जाती आणि भटक्या जमातींच्या (VJNT) यादीत करण्यात आलेला आहे.

• परंतु ते अनेक दशकांपासून या समाजाला अनुसूचित जमातीचा (ST) दर्जा मिळावा यासाठी मागणी करत आहेत. 

संस्कृती:

• प्रवासात ते विविध प्रथा आणि विधी पाळतात जसे की त्यांच्या पूर्वजांची पूजा करणे.

• विशेषत: रात्रीच्या वेळी गाणी गाण्याची परंपरा ही धनगर संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा पैलू आहे.

• सुंबरान मांडलं नावाचे गाणे धनगरांची मौखिक परंपरेचा एक महत्वपूर्ण भाग आहे.

मन्याचीवाडी : महाराष्ट्रातील पहिले सौर ऊर्जा असलेले गाव

Manyachiwadi :  Maharashtra's first solar village 

बातम्यांमध्ये : महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी मन्याचीवाडी या राज्यातील पहिले सौर गांवाचे उद्घाटन केले. 

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्रातील पहिले सौर गांव (सोलर व्हिलेज) कोणते ?

1. मन्याचीवाडी

2. भिलार

3. पाटोदा

4. अंतरवाली सराटी

उत्तर : मन्याचीवाडी

सातारा जिल्ह्यातील पाटण तालुक्यातील मन्याचीवाडी हे गाव महाराष्ट्रातील पहिले सौर गांव (सोलर व्हिलेज) ठरले आहे.

• पंतप्रधान सूर्यघर मोफत विज योजने अंतर्गत हा प्रकल्प सुरू करण्यात आला आहे.

• घराच्या छतावर सोलर पॅनल बसवलेली आहेत त्याद्वारे वीज निर्मिती केली जाईल.

• जर ग्राहकांनी अतिरिक्त सौरऊर्जा निर्माण केली तर ते महावितरणला विकून अतिरिक्त उत्पन्न मिळवू शकतात.

पंतप्रधान सूर्यघर मोफत विज (बिजली) योजना काय आहे ?

What is PM Surya Ghar Muft Bijlee Yojana?

• पंतप्रधान सूर्य घर मोफत वीज योजना भारतातील घरांना छतावरील सौर पॅनलच्या बसवून मोफत वीज उपलब्ध करून देण्याची सरकारची योजना आहे.

• ही योजना 15 फेब्रुवारी 2024 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरू केली.

• 1 कोटी कुटुंबांना दरमहा 300 युनिट मोफत वीज पुरवण्याचे सरकारचे उद्दिष्ट आहे.

• या योजनेअंतर्गत सौर पॅनल बसवण्यासाठी सबसिडी देण्यात येईल.

• जर ग्राहकांनी अतिरिक्त सौरऊर्जा निर्माण केली तर ते महावितरणला विकून अतिरिक्त पैसे मिळवू शकतात.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्रातील पहिले सौर गांव (सोलर व्हिलेज) मन्याचीवाडी हे कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?

1. सिंधुदुर्ग

2. सांगली

3. सातारा

4. कोल्हापूर

उत्तर : सातारा

मुख्यमंत्री वयोश्री योजना काय आहे ?

CM Vayoshri Yojna

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मुख्यमंत्री वयोश्री योजनेबद्दल बरोबर असणारा पर्याय निवडा.

1. ही योजना 65 वर्षे आणि त्यावरील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आहे.

2. या योजनेअंतर्गत मासिक 3000 रुपये दिले जातात.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

• उत्तर : ही योजना 65 वर्षे आणि त्यावरील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आहे. हा पर्याय बरोबर आहे.

• या योजनेअंतर्गत वार्षिक 3000 रुपये दिले जातात. 

मुख्यमंत्री वयोश्री योजनेबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• मुख्यमंत्री वयोश्री योजना ही 65 वर्षे आणि त्यावरील ज्येष्ठ नागरिकांना आधार देण्यासाठी आहे.

• योजनेचा उद्देश : ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी आवश्यक सहाय्य आणि उपकरणे खरेदी करण्यास मदत करणे.

• या योजनेअंतर्गत ज्येष्ठ नागरिकांना जगण्यासाठी आणि त्यांना वयोमानपरत्वे येणाऱ्या अपंगत्व, अशक्तपणा यावर उपाययोजना करण्यासाठी आवश्यक साहित्य दिले जाते. यामध्ये चष्मा, वॉकर, श्रवण यंत्र यांसारखे वस्तूंचा समावेश आहे.

• आर्थिक मदत : पात्र लाभार्थ्यांना वार्षिक तीन हजार रुपये मिळतात ते थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात

शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020 काय आहे ?

Shakti Criminal Laws (Maharashtra Amendment) Bill, 2020

Subject : GS - कायदा

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020 हे ------ राज्यातील दिशा कायद्याच्या धर्तीवर तयार करण्यात आले आहे.

1. उत्तर प्रदेश

2. मध्य प्रदेश

3. आंध्र प्रदेश

4. तामिळनाडू

उत्तर : आंध्र प्रदेश

शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020 काय आहे ?

• शक्ती फौजदारी कायदे (महाराष्ट्र सुधारणा विधेयक) 2020, याला शक्ति विधेयक म्हणूनही ओळखले जाते हे भारतीय दंड संहिता(IPC), फौजदारी प्रक्रिया संहिता (CrPC) आणि लैंगिक अपराधांपासून बालकांचे संरक्षण कायदा, (POCSO कायदा) मध्ये सुधारणा करण्यासाठी सादर करण्यात आले होते.

• आंध्र प्रदेशातील दिशा कायद्याचा अभ्यास करून लहान मुलं आणि महिलांवर होणाऱ्या अत्याचारांविरोधात वेगाने आणि कठोर कारवाई व्हावी यासाठी " महाराष्ट्र शक्ती फौजदारी सुधारणा कायदा 2020 आणि विशेष कोर्ट आणि महाराष्ट्र शक्ती क्रिमिनल कायद्याची अंमलबजावणीसाठीची व्यवस्था 2020 " ही दोन विधेयक राज्यात महाविकास आघाडीचे सरकार असताना डिसेंबर 2020 मध्ये मांडण्यात आली होती.

• ही दोन्ही विधेयक महाराष्ट्र विधानसभा आणि विधानपरिषदेत मंजूर झाल्यानंतर ही विधेयके केंद्र सरकारकडे राष्ट्रपतींच्या स्वाक्षरीसाठी पाठवण्यात आली होती पण राष्ट्रपतींच्या स्वाक्षरी अभावी या विधेयकांचे अद्याप कायद्यात रूपांतर झालेलं नाही त्यामुळे हा कायदा राज्यात लागू झालेला नाही.

• या विधेयकात महिला आणि मुलांवरील बलात्कारासारख्या अमानुष आणि दुर्मिळ गुन्ह्यांसाठी फाशीच्या शिक्षेची तरतूद करण्यात आली आहे. 

• खोटी माहिती देणे आणि ॲसिड फेकणे यासारख्या काही गुन्ह्यांसाठी शिक्षेत वाढ करण्यात आली आहे. 

• ई-मेल, सोशल मीडिया, तसंच मेसेजद्वारे महिलेचा छळ, धमकी, बदनामी करणाऱ्यांना कडक शिक्षेची तरतूद करण्यात आली आहे.

• विशेष कोर्टांची निर्मिती करण्यात येणार आहे.

• महिला आणि लहान मुलांवरील अत्याचारांच्या तपासासाठी जिल्हा अधीक्षक, महिला अधिकाऱ्यासह विशेष पोलीस पथकाचा समावेश 

यांसारख्या तरतूदी या विधेयकात आहे.

ओमकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प  

Omkareshwar Floating Solar Project

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ओमकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प कोणत्या नदीच्या धरणावर आहे ?

1. गंगा

2. यमुना

3. गोदावरी

4. नर्मदा

उत्तर : नर्मदा

• ओमकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प मध्य प्रदेशातील खंडवा जिल्ह्यातील ओंकारेश्वर येथे आहे.

• हा तरंगता सौर प्रकल्प ओंकारेश्वर धरणावर विकसित केला आहे.

• ओंकारेश्वर धरण नर्मदा नदीवरील गुरुत्वाकर्षण धरण आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प 646 कोटी रुपयांची गुंतवणूक करून उभारण्यात आला आहे.

• केंद्रीय अक्षय ऊर्जा मंत्रालयाच्या अंतर्गत विकसित केलेले , हे भारतातील सर्वात मोठे सौर उद्यान आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प मध्य आणि उत्तर भारतातील सर्वात मोठा तरंगता सौर प्रकल्प आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्पात 90 मेगावॅट ऊर्जा निर्मितीची क्षमता आहे.

• ओंकारेश्वर तरंगता सौर प्रकल्प ऑपरेशनच्या सुरुवातीच्या वर्षात 196.5 दशलक्ष युनिट आणि 25 वर्षांमध्ये एकत्रित 4,629.3 दशलक्ष युनिट वीज निर्मितीचा अंदाज आहे.

• कार्यान्वित केल्यावर, हा प्रकल्प 2.3 लाख टन कार्बन उत्सर्जन कमी करेल आणि 2070 पर्यंत भारत सरकारच्या शून्य कार्बन उत्सर्जनाच्या (Net Zero Carbon Emissions) मोहिमेत लक्षणीय योगदान देईल. 

• या प्रकल्पामुळे पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होऊन जलसंधारणातही मदत होणार आहे.

(नोट : भारतातील सर्वात मोठा तरंगता सौर प्रकल्प तेलंगणातील रामागुंडम येथे आहे याची क्षमता 100 मेगावॅट आहे.)

शून्य कार्बन उत्सर्जन म्हणजे काय ?

• आपल्या देशात जेवढ्या प्रमाणात कार्बनचे उत्सर्जन होत असेल तितक्याच प्रमाणात विविध माध्यमातून कार्बनचे शोषण केलं जात असेल तर त्याला नेट झिरो किंवा शून्य कार्बन उत्सर्जन असं म्हटलं जातं. 

• म्हणजे एखादा देश जेवढं कार्बन उत्सर्जित करतोय तितकाच शोषून घेतोय. 

• उत्सर्जित होणारा कार्बन वातावरणात मिसळत नाही, तो पुन्हा मातीमध्ये पोहोचवला जातो.  

पुरंदर अंजीर | Purandar Figs

Subject : GS - भौगोलिक संकेतांक (GI Tag)

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) GI टॅग असलेल्या पुरंदर अंजीरापासून बनवलेला भारतातील पहिला तयार अंजीर रस (ज्युस) नुकताच कोणत्या देशात निर्यात करण्यात आला ?

1. पोलंड

2. अमेरिका

3. रशिया

4. फ्रान्स

उत्तर : पोलंड

पुरंदर अंजीरा बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पुरंदरचे अंजीर हे भारतातील उत्कृष्ट अंजीरांपैकी एक म्हणून ओळखले जाते.

• महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील पुरंदर तालुक्यातील अनेक गावांमध्ये याची लागवड केली जाते.

• 2016 मध्ये पुरंदर अंजीराला GI टॅग देण्यात आला.

GI टॅग मिळालेले पुरंदर अंजीर एवढं खास का आहे ?

• पुरंदर अंजीर त्यांच्या गोड चव, आकार आणि पौष्टिक फायद्यांसाठी ओळखली जाते. 

• पुरंदर अंजीर जांभळा रंगाचे आहे आणि इतर जातींपेक्षा आकाराने मोठे आहे.

• हे अंजीर जीवनसत्त्वे आणि खनिजांचा समृद्ध स्रोत आहे.

पुरंदर अंजीर लागवडीसाठी योग्य हवामान : 

• पुरंदर अंजीर लागवडीसाठी कोरडे हवामान, डोंगर उतार, पाण्याचा चांगला निचरा होणारी मध्यम जमीन यासारखे कृषी हवामान घटक आवश्यक आहेत.

• पुरंदरमध्ये लाल आणि काळी माती आहे ज्यात कॅल्शियम आणि पोटॅशियमचे प्रमाण जास्त आहे, जे अंजीरच्या जांभळा रंग आणि मोठ्या आकारासाठी जबाबदार आहे.

भौगोलिक संकेतांक म्हणजे काय ?

GI Tag (Geographical Indication)

• एखाद्या भागातील वस्तू किंवा पदार्थ ही त्या भागाचं वैशिष्ट्य असल्यास त्यास भौगोलिक संकेतांक म्हणजेच GI टॅग देण्यात येतो. 

• Geographical Indication of goods (Registration and Protection) Act, 1999 हा कायदा भारतातील वस्तूंची संबंधित भौगोलिक संकेतांची नोंदणी आणि उत्तम संरक्षण करण्यास प्रयत्न करतो.

• 2004 मध्ये दार्जिलिंग टी (दार्जिलिंग चहा) GI टॅग मिळवणारा पहिले भारतीय उत्पादन होते.

GI टॅग असणारे महाराष्ट्रातील काही उत्पादक :

• सोलापुरी चादर, पुणेरी पगडी, कोल्हापुरी चप्पल, पुरंदर अंजीर, मराठवाडा केसर आंबा, नाशिकचे द्राक्ष, नाशिक व्हॅली वाईन, वारली चित्रकला इत्यादी.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांची पोलंड भेट

कोल्हापूरचं पोलंड कनेक्शन !!

बातम्यांमध्ये : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी पोलंड आणि युक्रेन दौऱ्यासाठी रवाना झाले. गेल्या ४५ वर्षांमध्ये भारतीय पंतप्रधानांची पोलंडची ही पहिली भेट असेल.

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पोलंड देशाची राजधानी कोणती आहे ?

1. मोस्को

2. कीव

3. पॅरिस

4. वॅारसॅा

उत्तर : वॅारसॅा

पोलंड देशाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पोलंड हा युरोप खंडातील एक देश आहे.

• राजधानी : वॅारसॅा ( Warsaw) ही पोलंडची राजधानी आहे.

• पोलंडचे पंतप्रधान डोनाल्ड टस्क (Donald Tusk)

• जगात सर्वाधिक गंधकाचे साठे पोलंड देशात आहे.

कोल्हापूरचं पोलंड कनेक्शन काय आहे ?

• 1 सप्टेंबर १९३९ रोजी पोलंडवर हल्ला करून जर्मनीचा हुकूमशहा हिटलरने दुसऱ्या महायुद्धाची सुरुवात केली. 

• हिटलरने या देशातील ज्यू धर्मियांना गॅस चेंबरमध्ये डांबून ठार मारले होते.

• दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात येथिल लोकांना हा देश सोडून जावं लागलं.

• या वेळेत कोल्हापूरच्या राजर्षि छत्रपती शाहू महाराजांच्या करवीर संस्थानानं पोलंडमधून विस्थापित झालेल्या पोलिश नागरिकांना वळीवडे या गावी सुरक्षित आश्रयाची सोय करून दिली होती.

• आजही पोलंड मधील नागरिकांमध्ये वळीवडे आणि भारताबद्दल आदराचे स्थान आहे.

• पोलंडने वॅारसॅा येथे राजर्षि छत्रपती शाहू महाराजांच्या करवीर संस्थानाचा मानवतावादी दृष्टिकोन गौरवित करणारे स्मारक उभारले आहे.

पायतोंगटार्न शिनावात्रा 

Paetongtarn Shinawatra

Subject : GS - भारत आणि भारताचे शेजारील देश

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पायतोंगटार्न शिनावात्रा नुकतीच यांची खालीलपैकी कोणत्या देशाच्या नवीन पंतप्रधानपदी निवड झाली आहे ?

1. म्यानमार

2. थायलंड 

3. श्रीलंका 

4. मलेशिया

उत्तर : थायलंड

बातम्यांमध्ये : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी पायतोंगटार्न शिनावात्रा यांची थायलंडच्या पंतप्रधानपदी निवड झाल्याबद्दल त्यांचे अभिनंदन केले.

पायतोंगटार्न शिनावात्रा : 

• पायतोंगटार्न शिनावात्रा या थायलंडच्या सर्वात तरुण पंतप्रधान ठरल्या आहेत.

• पायतोंगटार्न शिनावात्रा या माजी पंतप्रधान आणि अब्जाधीश ताक्सिन चिनावत यांची 37 वर्षीय मुलगी आहे.

• पायतोंगटार्न या थायलंडच्या दुसऱ्या महिला पंतप्रधान आहेत. 

थायलंड देशाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• थायलंड हा आग्नेय आशियातील एक देश आहे.

• थायलंडची राजधानी बॅंकॅाक ही आहे.

• राष्ट्रीय चलन : थाई बात (THB)

• अधिकृत भाषा : थाई

• बौद्ध धर्म हा थायलंड देशाचा राष्ट्रधर्म (राजधर्म) आहे. थायलंड मधील ९2.5% लोकसंख्या ही बौद्ध धर्मीय आहे.

• पर्यटन हा या देशाचा मुख्य व्यवसाय आहे.

प्रश्न) ____ देशाला बौद्ध भिक्खूंचा देश असे म्हणतात.

उत्तर : थायलंड

जियो पारशी योजना काय आहे ?

What is Jiyo Parsi Scheme ?

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेली जियो पारशी योजनेबद्दल योग्य पर्याय निवडा.

1. ही योजना 2013 - 14 मध्ये सुरू करण्यात आली होती.

2. पारशी समाजाची सर्वाधिक लोकसंख्या महाराष्ट्रात आहे.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : दोन्ही बरोबर

बातम्यांमध्ये : अल्पसंख्याक व्यवहार मंत्री यांनी अलीकडेच जिओ पारसी योजना पोर्टल लाँच केले.

• भारतातील पारशी समुदायाची कमी होत चालले लोकसंख्येचे प्रमाण रोखण्यासाठी अल्पसंख्याक व्यवहार मंत्रालयाने लागू केलेली ही एक केंद्र सरकारची योजना आहे.

• केंद्रीय अल्पसंख्याक मंत्रालयाच्या मते, पारशी समाजाची लोकसंख्या 1941 मध्ये अंदाजे 1,14,000 वरून 2011 मध्ये 57,264 वर घसरली.

• जियो पारशी योजना 2013-14 मध्ये सुरू करण्यात आली होती.

जियो पारशी योजनेची उद्दिष्टे : 

• वैज्ञानिक प्रोटोकॉल आणि सर्वसमावेशक उपक्रमांचा अवलंब करून पारशी लोकसंख्येच्या घटत्या प्रवृत्तीला मागे टाकणे हे मुख्य ध्येय आहे.

• पारशी लोकसंख्या स्थिर करणे आणि भारतात त्यांची संख्या वाढवणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे.

पारशी समाजाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पारशी समाजाचे लोक सुमारे 1,000 वर्षांपूर्वी पर्शियातून भारतीय उपखंडात आले.

• भारतात राहून या समाजाने आपल्या वेगळ्या चालीरीती आणि परंपरा जपत भारतीय समाजात एकरूप झाले.

• पारशी समाजाची सर्वाधिक लोकसंख्या महाराष्ट्रात असून दुसऱ्या क्रमांकावर गुजरात आहे.

अक्षय ऊर्जा दिवस

Akshay Urja Day 

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी 20 ऑगस्ट हा अक्षय ऊर्जा दिवस म्हणून खालील पैकी कोणाच्या सन्मानार्थ साजरा केला जातो ?

1. इंदिरा गांधी

2. राजीव गांधी

3. अटलबिहारी वाजपेयी

4. लालकृष्ण अडवाणी

उत्तर : राजीव गांधी

• दरवर्षी 20 ऑगस्ट हा दिवस अक्षय ऊर्जा दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

• हा दिवस अक्षय ऊर्जा स्त्रोतांचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी आणि भारताने अपारंपारिक उर्जा स्त्रोतांचा वापर आणि विकास कार्यात केलेल्या प्रगतीवर प्रकाश टाकण्यासाठी साजरा केला जातो.

अक्षय ऊर्जा दिवस 20 ऑगस्ट लाच का साजरी करतात ?

• अक्षय ऊर्जा दिवस माजी पंतप्रधान राजीव गांधी यांच्या जयंतीनिमित्त साजरी केला जातो.

• भारताचे माजी पंतप्रधान राजीव गांधी यांनी शाश्वत विकास आणि नवीकरणीय ऊर्जा उपक्रमांना प्रोत्साहन आणि समर्थन देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

पहिला अक्षय ऊर्जा दिवस केव्हा साजरी केला गेला ?

नवीन व पुनर्नवीकरणक्षम ऊर्जा मंत्रालयाच्या पुढाकाराने 20 ऑगस्ट 2004 रोजी पहिला अक्षय ऊर्जा दिवस साजरी केला गेला.

नैसर्गिक साधन स्त्रोतांची दोन गटात विभागणी केली जाते 

1) अनविकरणीय ऊर्जा साधने (non-renewable resource)

2) नवीकरणीय / अक्षय ऊर्जा साधने (renewable resource)

1) अनविकरणीय ऊर्जा साधने म्हणजे काय ?

• अनविकरणीय म्हणजे त्यांची निर्मिती पुन्हा करता येत नाही किंवा पुन्हा निर्माण होण्यासाठी त्यांना खूप वेळ लागतो.

• कोळसा, पेट्रोलियम (क्रूड ऑइल) आणि नैसर्गिक वायू यांसारखी नैसर्गिक संसाधने नैसर्गिकरीत्या तयार होण्यासाठी हजारो वर्षे लागतात आणि ते जास्त प्रमाणात वापरल्यामुळे त्यांचे साठे कधीतरी संपून जाऊ शकतात.

2) नवीकरणीय (अक्षय) ऊर्जा साधने म्हणजे काय ?

• अक्षय हा संस्कृत शब्द असून त्याचा अर्थ कधीही न संपणारा असा होतो. 

• सूर्य, हवा, सागरी लाटा इत्यादी न संपणारी ऊर्जेचे स्त्रोत आहे.

• सौर ऊर्जा ,पवन ऊर्जा, सागरी लाटा, भूऔष्णिक ऊर्जा यांना नवीकरणीय (अक्षय) ऊर्जा साधने म्हणतात.

अभ्यास प्रश्न

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी अक्षय ऊर्जा दिवस केव्हा साजरी केला जातो ?

1. 8 मे

2. 15 ऑगस्ट

3. 20 ऑगस्ट

4. 14 सप्टेंबर

उत्तर : 20 ऑगस्ट

बातम्यांमध्ये : 16 ऑगस्ट रोजी नवी दिल्लीतील नॅशनल मीडिया सेंटर येथे 70 व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांच्या विजेत्यांची घोषणा केली.

Subject : GS- पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 70 व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारात सर्वोत्कृष्ट चित्रपट म्हणून कोणता चित्रपट ठरला ?

1. ऊंचाई

2. अट्टम

3. पुष्पा

4. ब्रह्मास्त्र

उत्तर : अट्टम

मल्ल्याळम चित्रपट ‘अट्टम’ने बाजी मारत सर्वोत्कृष्ट चित्रपटाच्या राष्ट्रीय पुरस्कारवर आपलं नाव कोरलं.

70 वा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार : 

• मनोरंजन क्षेत्रात महत्त्वाच्या मानल्या जाणाऱ्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांची घोषणा दिल्ली येथे करण्यात आली आहे. 

• यात 2022 साठीच्या पुरस्कार विजेत्यांची घोषणा केली.

नोट : यादी खूप मोठी आहे सर्वच पुरस्कार विजेते पाठ करायचे नसतात. 

 काही महत्त्वाचे पुरस्कार विजेते त्यांची लिस्ट आधी देतो ती पाठ करा आणि नंतर खालची लिस्ट फक्त एकदा वाचून काढा.

पाठ करण्यासाठी ची लिस्ट

• सर्वोत्कृष्ट चित्रपट : अट्टम

• सर्वोत्कृष्ट अभिनेता : ऋषभ शेट्टी, कांतारा

• सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री : नित्या मेनन (तिरुचित्रबलम) आणि मानसी पारेख (कच्छ एक्स्प्रेस)

• सर्वोत्कृष्ट दिग्दर्शक : सूरज बडजात्या, (उंचाई)

• सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपट : वाळवी

• सर्वोत्कृष्ट गायक : अरिजितसिंह (ब्रह्मास्त्र)

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 70 व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारात सर्वोत्कृष्ट मराठी चित्रपट म्हणून कोणता चित्रपट ठरला ?

1. सैराट

2. बाई पण भारी देवा

3. वाळवी

4. झिम्मा 2

उत्तर : वाळवी

खालील लिस्ट पाठ नका करू कन्फ्युजन होईल यावर प्रश्न विचारले जातील याचे प्रमाण खूप कमी आहे

वाचण्यासाठी ची लिस्ट

• सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेत्री – नीना गुप्ता, (उंचाई)

• सर्वोत्कृष्ट सहाय्यक अभिनेता – पवन मल्होत्रा, फौजी

• सर्वोत्कृष्ट मनोरंजनात्मक चित्रपट – कांतारा

• सर्वोत्कृष्ट पदार्पण – प्रमोद कुमार

• सर्वोत्कृष्ट तेलुगु चित्रपट – कार्तिकेय २

• सर्वोत्कृष्ट तमिळ चित्रपट – पोन्नियिन सेल्वन – भाग १

• सर्वोत्कृष्ट पंजाबी चित्रपट – बागी दी धी

• सर्वोत्कृष्ट मल्ल्याळम चित्रपट – सौदी वेल्लाक्का

• सर्वोत्कृष्ट कन्नड चित्रपट – केजीएफ चाप्टर २

• सर्वोत्कृष्ट हिंदी चित्रपट – गुलमोहर

• सर्वोत्कृष्ट तिवा चित्रपट – सिक्यसाल

• सर्वोत्कृष्ट बंगाली चित्रपट – काबेरी अंतरधन

• सर्वोत्कृष्ट आसामी चित्रपट – इमुथी पुथी

• सर्वोत्कृष्ट संगीत दिग्दर्शत – प्रितम, ए आर रहेमान

• सर्वोत्कृष्ट गायक – अरिजितसिंह, ब्रह्मास्त्र

• सर्वोत्कृष्ट अ‍ॅक्शनपट – केजीएफ चाप्टर २

• सर्वोत्कृष्ट अ‍ॅनिमेटेड चित्रपट – द कोकोनट ट्री

• सर्वोत्कृष्ट निवेदक – मुरमूर्स ऑफ द जंगल

• बेस्ट डॉक्युमेंट्री – मुरमूर्स ऑफ द जंगल

रामसर स्थळांच्या यादीत आणखी 3 पाणथळ जागा

+3 wetland to the list of ramsar sites

बातम्यांमध्ये : अलीकडेच, केंद्रीय पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्री यांनी माहिती दिली की भारतातील आणखी 3 पाणथळ जागा रामसर स्थळांच्या यादीत समाविष्ट करण्यात आल्या आहेत.

Subject : GS- पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतेच नंजरायन पक्षी अभयारण्य आणि काझुवेली पक्षी अभयारण्य यांना रामसर स्थळांच्या यादीत समाविष्ट करण्यात आले हे कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. महाराष्ट्र

2. तामिळनाडू

3. मध्य प्रदेश

4. आंध्र प्रदेश

उत्तर : तामिळनाडू

नुकतीच तामिळनाडूमधील 2 तर मध्य प्रदेशातील 1 अशा 3 नविन पाणथळ जागा रामसर स्थळांच्या यादीत समाविष्ट करण्यात आल्या.

1. नंजरायन पक्षी अभयारण्य (तामिळनाडू)

2. काझुवेली पक्षी अभयारण्य (तामिळनाडू)

3. तवा जलाशय (मध्य प्रदेश)

पाणथळ क्षेत्र (जागा) म्हणजे काय ?

• पाणथळ जमीन ही अशी क्षेत्रे आहेत जिथे पाणी हे पर्यावरण आणि संबंधित वनस्पती आणि प्राणी जीवन नियंत्रित करणारे प्राथमिक घटक आहे. 

• पाणथळ जमीन हे एक भूभाग आहे जेथे परिसंस्थेचा एक मोठा भाग कायमस्वरूपी किंवा वार्षिक पाण्याने भरलेला असतो किंवा काही हंगामासाठी त्यात बुडलेला असतो. अशा भागात जलीय वनस्पतीं मोठ्या प्रमाणात असतात.

पाणथळ क्षेत्र इतकी महत्त्वाची का असतात ?

• जलशुद्धीकरण, परिसंस्थांचे पुरापासून संरक्षण, जमिनीची धूप आटोक्यात ठेवणे, भूजल पुनर्भरण, पावसाच्या पाण्याबरोबर वाहून येणारा कचरा सामावून घेणे, त्यातील खनिजे विघटनाद्वारे मुक्त करून जीव-जंतूस उपलब्ध करून देणे, कार्बन डायऑक्साइड स्टोरी करणे अशी अतिमहत्त्वाचे कार्य करून पर्यावरणाचा समतोल पाणथळ क्षेत्रामुळे राखला जातो. 

• त्याचबरोबर सृष्टि-वातावरण सौंदर्यात भर घालणे, पर्यटन स्थळे म्हणून आणि सामाजिक कार्यक्रमातही पाणथळ जागा महत्त्वाच्या ठरतात.

रामसर ठराव म्हणजे काय ? 

रामसर स्थळ म्हणजे काय ?

• इराण मधील रामसर या शहरात 2 फेब्रुवारी 1971 रोजी जगभरातील पाणथळ जागांच्या संरक्षणासाठीच्या उपाययोजनांवर चर्चा करण्यासाठी एक परिषद भरवण्यात आली. या परिषदेतील ठरावाला रामसर ठराव म्हणून ओळखले जाते.

• या ठरावा अंतर्गत पाणथळ जागांचे संरक्षण करण्यासाठी एखादे क्षेत्र रामसर स्थळ म्हणून घोषित करण्यात येते.

• हा ठराव 1975 सालापासून अंमलात आला. 

• भारताने हा करार 1 फेब्रुवारी 1982 रोजी स्वीकारला. 

• स्थानिक आणि राष्ट्रीय कृतीच्या माध्यमातून तसेच आंतरराष्ट्रीय सहकार्याने सर्व पाणथळ जागांचे संवर्धन आणि विवेकी वापर करणे आणि त्यायोगे जगाचा शाश्वत विकास साधणे हे रामसर परिषदेचे मिशन आहे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न - उत्तरे 

प्रश्न) भारतात किती रामसर स्थळे आहेत ?

उत्तर : 85 ( ऑगस्ट 2024 पर्यंत)

प्रश्न) भारतात सर्वात जास्त रामसर स्थळे कोणत्या राज्यात आहे ?

उत्तर : तामिळनाडू - तामिळनाडूमध्ये 18 रामसर स्थळे आहेत.

प्रश्न) जागतिक पाणथळ क्षेत्र दिवस ( World Wetland Day) केव्हा असतो ?

उत्तर : 2 फेब्रुवारी  

• इराण मधील रामसर या शहरात 2 फेब्रुवारी 1971 रोजी जगभरातील पाणथळ जागांच्या संरक्षणासाठीच्या उपाययोजनांवर चर्चा करण्यासाठी एक परिषद भरवण्यात आली. या परिषदेतील ठरावाला रामसर ठराव म्हणून ओळखले जाते.

प्रश्न) महाराष्ट्रात किती रामसर स्थळे आहेत ?

1. 3

2. 5

3. 7

4. 9

उत्तर : 3

1. लोणार सरोवर

2. नांदूर मध्यमेश्वर

3. ठाणे खाडी

डॉ. राम नारायण अग्रवाल

Dr. Ram Narain Agarwal

Subject : GS

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न - उत्तरे 

प्रश्न) शास्त्रज डॉ. राम नारायण अग्रवाल यांचे निधन झाले त्यांना खालीलपैकी कोणत्या क्षेपणास्त्राचे जनक म्हटले जात होते ?

1. पृथ्वी 

2. अग्नी 

3. त्रिशूल

4. आकाश

उत्तर : अग्नी

प्रख्यात शास्त्रज्ञ आणि अग्नी क्षेपणास्त्राचे जनक डॉ. राम नारायण अग्रवाल यांचे 15 ऑगस्ट 2024 रोजी वयाच्या 84 व्या वर्षी हैदराबाद येथे निधन झाले.

डॉ. राम नारायण अग्रवाल यांबद्दल थोडक्यात माहिती :

• डॉ. राम नारायण अग्रवाल हे संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO) चे प्रतिष्ठित शास्त्रज्ञ होते.

• त्यांनी डॉ. एपीजे अब्दुल कलाम आणि डॉ. अरुणाचलम यांच्या सोबत अग्नी आणि इतर क्षेपणास्त्र कार्यक्रमांवर काम केले होते.

• डॉ. राम नारायण अग्रवाल यांनी 1983 मध्ये सुरू करण्यात आलेल्या इंटिग्रेटेड गाईडेड मिसाईल डेव्हलपमेंट प्रोग्राम (IGMDP) मध्ये त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

• DRDO चे प्रकल्प संचालक म्हणून दोन दशकांवर अधिक काळ देशाच्या महत्त्वकांशी अग्नी क्षेपणास्त्र कार्यक्रमाचे नेतृत्व त्यांनी केले होते.

• डॉ. राम नारायण अग्रवाल यांच्या कार्याचा गौरव म्हणून 1990 मध्ये पद्मश्री आणि 2000 मध्ये पद्मभूषण पुरस्काराने त्यांना सन्मानित करण्यात आले.

" माझ्या मातृभूमीसाठी मी माझे जीवन समर्पित करत आहे याचा मला अभिमान आहे. भारत मातेचे रक्षण करण्यासाठी मला अनेक वेळा भारतीय म्हणून जन्म घ्यायचा आहे." अशा उद्गारांनी हसत भारत मातेच्या रक्षणासाठी आपल्या प्राणाची आहुती देणाऱ्या क्रांतिवीर मदनलाल धिंग्रा यांची आज 115 वी पुण्यतिथी.

चला तर जाणून घेऊया क्रांतिवीर मदनलाल धिंग्रा यांचा जीवन प्रवास :

जन्म  : 18 फेब्रुवारी 1883

जन्मस्थळ : अमृतसर 

मृत्यू : 17 ऑगस्ट 1909 

‣ सुरुवातीचे शिक्षण अमृतसर येथे केल्यानंतर उच्च शिक्षणासाठी ते लंडनला गेले.

‣ तिथे त्यांचा संपर्क स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर, श्यामजी कृष्ण वर्मा आणि अन्य क्रांतीवीरांची झाला.

‣ द नॅशनल इंडियन असोसिएशनच्या वार्षिक कार्यक्रमात कर्झन वायली देखील उपस्थित होते. कार्यक्रम संपल्यानंतर कर्झन वायली हॉलच्या बाहेर येत असताना मदनलाल धिंग्रा यांनी अगदी जवळूनच त्यांच्यावर गोळ्या घालून त्यांची हत्या केली.

‣ कर्झन वायलीच्या हत्येप्रकरणी मदनलाल धिंग्रा यांना 17 ऑगस्ट 1909 रोजी लंडन येथे फाशी देण्यात आली.

‣ पुढे डिसेंबर 1976 रोजी अमृतसर येथे तत्कालीन मुख्यमंत्री ग्यानी झैलसिंग यांच्या उपस्थितीत शहीद मदनलाल धिंग्रा यांच्या अस्थिंवर शासकीय इतमामात अंत्यसंस्कार करण्यात आला.

‣ थेट इंग्लंडमध्येच जाऊन कर्झन वायली या अधिकाऱ्यास समोरून निधड्या छातीने गोळ्या घालून हत्या करणाऱ्या या क्रांतिवीरास पुन्हा एकदा मानवंदना.