चालू घडामोडी | जागतिक दूरचित्रवाणी दिन | World Television Day
जागतिक दूरचित्रवाणी दिन
World Television Day
Subject : GS - दिनविशेष
सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न
प्रश्न) दरवर्षी जागतिक दूरचित्रवाणी दिन केव्हा साजरा केला जातो ?
1. 21 नोव्हेंबर
2. 28 नोव्हेंबर
3. 1 डिसेंबर
4. 11 डिसेंबर
उत्तर : 21 नोव्हेंबर
बातमी काय ?
• माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय आणि प्रसार भारती यांच्याकडून 21 नोव्हेंबर 2025 रोजी जागतिक दूरचित्रवाणी दिन ( World Television Day ) साजरा करण्यात आला.
• दूरचित्रवाणी हे माहिती, शिक्षण देण्याचं तसंच जनमत प्रभावित करण्याचं, संवाद साधण्याचं माध्यम म्हणून ओळखलं जातं.
जागतिक दूरचित्रवाणी दिना बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :
• दरवर्षी 21 नोव्हेंबर रोजी जागतिक दूरचित्रवाणी दिन साजरा केला जातो.
• घोषणा : 1996 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने (United Nations General Assembly) एका ठरावाद्वारे हा दिवस घोषित केला.
• उद्देश : ज्ञान, माहिती, शिक्षण आणि जनमत निर्मितीचे एक महत्त्वाचे माध्यम म्हणून दूरदर्शनचा सन्मान करणे हा या दिवसाचा उद्देश आहे.
भारतामध्ये दूरदर्शनचा इतिहास (Evolution of TV in India) :
सुरुवातीचा आणि चाचणी टप्पा (1959–1965) :
• 15 सप्टेंबर 1959 रोजी UNESCO च्या मदतीने दिल्लीमध्ये टीव्ही ची पहिली चाचणी घेण्यात आली.
• हा प्रयोग पूर्णपणे All India Radio (AIR) मार्फत संचलित होता.
• शालेय शिक्षण, ग्रामीण विकास, जनजागृती हे सुरुवातीचे कार्यक्रम असतं.
भारतात दूरदर्शन सेवेची स्थापना केव्हा झाली ?
• स्थापना : भारतात 1965 मध्ये दूरदर्शन सेवेची स्थापना झाली.
• 1965 पासून नियमित दूरदर्शन प्रसारण सुरू झाले.
• या काळात दूरदर्शन स्वतंत्र सेवा म्हणून आकाराला आले.
• मुंबई, कोलकाता, चेन्नई, अमृतसर, श्रीनगर यांसारख्या शहरांत नविन टीव्ही केंद्रे सुरू करण्यात आली.
जगातील सर्वात मोठा शैक्षणिक सॅटेलाइट प्रकल्प :
• 1975-76 रोजी राबविण्यात आलेला SITE - Satellite Instructional Television Experiment हा प्रयोग जगातील सर्वात मोठा शैक्षणिक सॅटेलाइट प्रकल्पांपैकी एक मानला जातो.
• या प्रकल्पाच्या माध्यमातून 2400 गावांपर्यंत शेती, आरोग्य, कुटुंब नियोजन आणि प्राथमिक शिक्षणाचे कार्यक्रम पोहोचवले गेले.
अर्थव्यवस्था :
• भारतातलं दूरचित्रवाणीचं जाळं देशभरातल्या 23 कोटी घरांपर्यंत विस्तारलं असून त्यामुळे जवळपास 90 कोटी प्रेक्षक जोडले गेले आहेत.
• यंदाच्या मार्चपर्यंतच्या आकडेवारीनुसार देशात 918 खासगी उपग्रह वाहिन्यांचं प्रसारण होत आहे.
• गेल्या वर्षी भारताच्या माध्यम आणि मनोरंजन क्षेत्राने अर्थव्यवस्थेत अडीच लाख कोटी रुपयांचं योगदान दिलं आहे.
• 2027 पर्यंत ते 3 लाख कोटी रुपयांपेक्षा जास्त वाढेल असा अंदाज आहे.
