हार्नबिल महोत्सव 2024

Hornbill Festival 2024 

Subject : GS - कला आणि संस्कृती - राज्य आणि उत्सव

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी डिसेंबर महिन्यात हार्नबिल महोत्सव (Hornbill Festival) खालील पैकी कोणत्या राज्यात साजरा करण्यात येतो ? (पोलीस भरती , SSC 2020)

1. नागालँड

2. आसाम

3. मेघालय

4. अरुणाचल प्रदेश

उत्तर : नागालँड (Nagaland) 

बातमी काय आहे ?

हॉर्नबिल महोत्सवाला 25 वर्षे पूर्ण झाल्याबद्दल पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी नागालँडच्या जनतेचे अभिनंदन केले आहे.

हॉर्नबिल फेस्टिव्हलबद्दल परिक्षेच्या दृष्टीने IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

हॉर्नबिल फेस्टिव्हल केव्हा आणि कोठे आयोजित करण्यात येतो ?

• नागालँड सरकार द्वारे आयोजित दहा दिवसांचा वार्षिक पर्यटन प्रचार कार्यक्रम आहे.

• दरवर्षी 1 डिसेंबर ते 10 डिसेंबर 2024 या कालावधीत नागालँड मध्ये हॉर्नबिल महोत्सवाचे आयोजन करण्यात येते.

• नागालँडची राजधानी कोहिमाच्या दक्षिणेस 12 किमी अंतरावर असलेल्या किसामा हेरिटेज गावात हा सण साजरा केला जातो.

या सणाला हॉर्नबिल फेस्टिव्हल असे का म्हणतात ? 

• या सणाला “इंडियन हॉर्नबिल” या पक्ष्याचे नाव देण्यात आले आहे, जो राज्यातील बहुतेक जमातींच्या लोककथांमध्ये प्रदर्शित केला जातो.

• इंडियन हॉर्नबिल या पक्षाला धनेश असे म्हटले जाते.

• पूर्वीपासून नागा लोक धनेश या पक्षाला जंगलाचा राखणदार मानत आले आहेत. 

• त्याची शिंगाच्या आकाराची चोच आणि काळी-पांढरी लांबलचक पिसे यांना नागा संस्कृतीत अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. 

हॉर्नबिल फेस्टिव्हलची सुरुवात कोणत्या वर्षी करण्यात आली ? 

2000 मध्ये हॉर्नबिल फेस्टिव्हलची सुरुवात करण्यात आली.

हॉर्नबिल फेस्टिव्हलचा उद्देश काय आहे ?

हॉर्नबिल फेस्टिव्हल का साजरी करतात ?

या उत्सवाचा उद्देश आंतर-आदिवासी परस्परसंवादाला चालना देणे आणि नागालँडचा वारसा जतन करणे, समकालीन आणि पारंपारिक एकता आणि एकात्मता निर्माण करणे. 

हॉर्नबिल फेस्टिव्हलचे प्रमुख वैशिष्ट्य काय ? 

• महोत्सवाचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे राज्यातील 17 प्रमुख जमातीं एकाच व्यासपीठावर येऊन त्यांची लोकनृत्ये, विधी, पारंपारिक पोशाख, संगीत आणि संस्कृतीचे प्रदर्शन करतात. 

• त्यामुळे हॉर्नबिल फेस्टिव्हलला नागालँडमध्ये "उत्सवांचा उत्सव" असेही म्हटले जाते.

 हॉर्नबिल फेस्टिव्हल 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

 "कल्चरल कनेक्ट" ही हॉर्नबिल फेस्टिव्हलची यंदाची थीम आहे. 

जागतिक मृदा दिवस 2024

World Soil Day 2024

Subject : GS - दिनविशेष, भूगोल- कृषी, पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जागतिक मृदा दिना विषयी खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा

अ) दरवर्षी 2 डिसेंबर रोजी जागतिक मृदा दिन साजरा केला जातो.

ब)" जमिनीची काळजी घेणे: मापन, निरीक्षण, व्यवस्थापन " ही जागतिक मृदा दिन 2024 ची संकल्पना आहे.

क) थायलंडचे राजा भूमिबोल अदुल्यादेज यांचा जन्मदिवस जागतिक मृदा दिन म्हणून साजरा करतात.

पर्याय :

1. अ आणि ब बरोबर

2. अ आणि क बरोबर

3. ब आणि क बरोबर

4. अ, ब आणि क बरोबर

उत्तर : ब आणि क बरोबर

दरवर्षी 5 डिसेंबर रोजी जागतिक मृदा दिन साजरा केला जातो.

जागतिक मृदा दिना बद्दल परिक्षेच्या दृष्टीने IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

जागतिक मृदा दिन 5 डिसेंबर लाच का साजरी करतात ?

• थायलंडचे दिवंगत राजा भूमिबोल अदुल्यादेज हे मृदा संवर्धन उपक्रमात प्रमुख समर्थक होते. 

• 5 डिसेंबर हा थायलंडचे राजा भूमिबोल अदुल्यादेज यांचा जन्मदिवस, मृदा संवर्धनात त्यांनी दिलेल्या योगदानाच्या सन्मानार्थ 5 डिसेंबर हा त्यांचा जन्मदिवस जगभरात जागतिक मृदा दिन म्हणून साजरा करतात.

पहिला जागतिक मृदा दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

• मातीचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी संयुक्त राष्ट्र महासभेने 2013 मध्ये अधिकृतपणे जागतिक मृदा दिनाला मान्यता दिली.

• 5 डिसेंबर 2014 रोजी पहिला जागतिक मृदा दिन साजरी करण्यात आला.

जागतिक मृदा दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

" जमिनीची काळजी घेणे: मापन, निरीक्षण, व्यवस्थापन " ही जागतिक मृदा दिन 2024 ची थीम आहे.

Caring for Soils: Measure, Monitor, Manage 

• यंदाची थीम मातीच्या आरोग्याचे मूल्यांकन आणि प्रभावी निर्णय घेण्यासाठी अचूक माती डेटा आणि माहितीच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेवर जोर देते. 

• मातीचे मोजमाप, निरीक्षण आणि व्यवस्थापनाला प्राधान्य देऊन, या माहितीच्या आधारे अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी आणि पर्यावरणीय आरोग्याचे संरक्षण करण्यासाठी आवश्यक शाश्वत पद्धती लागू करू शकतो.

जागतिक मृदा दिन का साजरी करतात ?

• माती ही एक महत्त्वाची नैसर्गिक संसाधने आहे जी शेती, जैवविविधता आणि जल शुध्दीकरणाला आधार देते. 

• माती जीवनासाठी महत्त्वाची आहे कारण ती वनस्पतींच्या वाढीस मदत करते. आणि, हे अनेक कीटक आणि प्राण्यांचे राहण्याचे ठिकाण आहे.

• अन्न, वस्त्र, निवारा आणि औषध या चार अत्यावश्यक ‘जगण्याच्या’ घटकांचा माती हा स्रोत आहे.

• आपल्या पृथ्वीचे अस्तित्व मातीशी असलेल्या मौल्यवान दुव्यावर अवलंबून आहे. 

• आपल्याला 95 टक्के अन्न मातीतून मिळते. 

• याशिवाय, माती झाडांना आवश्यक असलेल्या 18 पैकी 15 नैसर्गिकरीत्या रासायनिक घटकांचा पुरवठा करते.

• परंतु हवामान बदल आणि जंगलतोड, औद्योगिकीकरण यांसारख्या मानवी हस्तक्षेपामुळे मातीचा ऱ्हास होतो, नैसर्गिक समतोल बिघडतो तसेच अन्नातील जीवनसत्त्वे आणि पोषक घटकांची पातळी कमी होते.

• या सर्व गोष्टीं बद्दल लोकांपर्यंत माहिती पोहचविण्यासाठी आणि जगभरातील लोकांना मातीचे महत्त्व आणि संवर्धन करण्यासाठी लोकांना जागरूक करण्यासाठी जागतिक मृदा दिन साजरा करतात. 

हरिमाऊ शक्ती लष्करी सराव

EXERCISE HARIMAU SHAKTI

Subject : GS - युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) हरिमाऊ शक्ति लष्करी सराव खालील पैकी कोणत्या देशांमधील संयुक्त लष्करी सराव आहे ?

1) भारत आणि अमेरिका 

2) भारत-इंडोनेशिया

3) भारत आणि सिंगापूर

4) भारत आणि मलेशिया

उत्तर : भारत आणि मलेशिया

भारताबरोबर चे लष्करी युद्ध सराव 

• भारत आणि मलेशिया : हरिमाऊ शक्ती

• भारत आणि सिंगापूर : बोल्ड कुरुक्षेत्र, अग्नी वॉरियर

• भारत आणि अमेरिका : वज्र प्रहार, युद्ध अभ्यास

• भारत आणि इंडोनेशिया : गरुड शक्ती

• भारत आणि श्रीलंका : मित्र शक्ती

• भारत आणि नेपाळ : सूर्य किरण

• भारत आणि चीन : हॅंड-इन-हॅंड

• भारत आणि रशिया : इंद्र

हरिमाऊ शक्ती लष्करी सरावा बद्दल परिक्षेच्या दृष्टीने IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• हरिमाऊ शक्ती लष्करी सराव हा भारत आणि मलेशिया देशांमधील संयुक्त लष्करी सराव आहे.

• या सरावाची यंदाची ही 4थी आवृत्ती आहे.

• हा सराव 2 डिसेंबर ते 15 डिसेंबर 2024 या कालावधीत होणार आहे.

हरिमाऊ शक्ती या संयुक्त लष्करी सरावाचे आयोजन कोठे करण्यात आले आहे ? 

• एक वर्ष भारत तर पुढच्या वर्षी मलेशिया अशा पद्धतीने या लष्करी सरावाचे आयोजन दरवर्षी करण्यात येते.

• 2024 चा हा लष्करी सरावाचे आयोजन मलेशियातील पहांग जिल्ह्यातील बेंटॉन्ग कॅम्प येथे करण्यात आले आहे. 

• हरिमाऊ शक्ती या लष्करी सरावात 78 जवानांच्या भारतीय तुकडीचे प्रतिनिधित्व महार रेजिमेंटच्या बटालियनद्वारे केले जात आहे तर रॉयल मलेशियन रेजिमेंटद्वारे 123 जवानांच्या मलेशियन तुकडीचे प्रतिनिधित्व केले जात आहे 

हरिमाऊ शक्ती या संयुक्त लष्करी सरावाचे उद्दिष्ट काय आहे ? 

• संयुक्त सरावाचा उद्देश संयुक्त राष्ट्रांच्या अध्याय VII अंतर्गत जंगल परिसरात दहशतवादविरोधी कारवाया करण्यासाठी दोन्ही बाजूंची संयुक्त लष्करी क्षमता वाढवणे हा आहे.

• या सरावात जंगलातील परिस्थितीतील ऑपरेशन्सवर भर दिला जाईल.

हरिमाऊ शक्ती सराव कसा असेल ? 

हा सराव दोन टप्प्यात होणार आहे.

• पहिला टप्पा : पहिल्या टप्प्यात व्याख्याने, प्रात्यक्षिके आणि जंगलातील विविध सरावांसह दोन्ही सैन्यांमधील क्रॉस ट्रेनिंगवर भर दिला जाईल.

• दुसरा टप्पा : दुसऱ्या टप्प्यात दोन्ही सैन्यदल एका मॉक सरावात सक्रियपणे सहभागी होतील ज्यामध्ये सैन्यदल अँटी एमटी ॲम्बुश, बंदरावर कब्जा, रेस पेट्रोलिंग, ॲम्बुश आणि दहशतवाद्यांनी ताब्यात घेतलेल्या भागावर हल्ला यासह विविध सराव करतील.

मिशन अरुण हिमवीर काय आहे ? 

What is Mission Arun Himveer

Subject : GS - सरकारी योजना, भूगोल - कृषी 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी मिशन अरुण हिमवीर योजना नुकतीच खालील पैकी कोणत्या राज्याने सुरू केली ?

1. महाराष्ट्र

2. उत्तर प्रदेश

3. अरुणाचल प्रदेश

4. आंध्र प्रदेश

उत्तर : अरुणाचल प्रदेश

मिशन अरुण हिमवीर बद्दल IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• अरुणाचल प्रदेश सरकारने स्थानिक कृषी आणि बागायती उत्पादकांसाठी बाजारपेठेतील संबंध वाढवण्यासाठी मिशन अरुण हिमवीर सुरू केले आहे.

• यासाठी अरुणाचल प्रदेश कृषी बाजार समिती आणि इंडो-तिबेट बॉर्डर पोलिस (ITBP) यांनी यासंदर्भातील सामंजस्य करारावर स्वाक्षरी केली.

मिशन अरुण हिमवीर काय आहे ? 

• अरुणाचल प्रदेश सरकार, कृषी बाजार समितीच्या मार्फत थेट स्थानिक शेतकऱ्यांकडून फळे, भाजीपाला, मांस आणि पोल्ट्री उत्पादन खरेदी करेल आणि ती ITBP ला पुरवेल. 

• यामुळे स्थानिक शेतकरी, बचत गट, शेतकरी उत्पादक संस्था आणि सहकारी संस्थांना थेट बाजारपेठ उपलब्ध होईल.

• या उपक्रमा अंतर्गत खरेदी केलेल्या उत्पादनाचे 100% म्हणजे संपूर्ण पैसे शेतकऱ्यांना मिळेल.

मिशन अरुण हिमवीरचा फायदा काय होईल ? 

• या मिशन अंतर्गत 10 कोटी रूपयांचा वार्षिक व्यवसाय अपेक्षित आहे.

• शेतक-यांचे उत्पन्न दुप्पट करून शेतीतील सहभागाला प्रोत्साहन मिळेल.

• अरूणाचल प्रदेश राज्यात सुमारे 1 लाखाहून अधिक महिला बचत गटांमध्ये सामील आहेत या मिशनमुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेत महिलांच्या योगदानाला बळकटी मिळेल.

• सीमेवरील रहिवासी आणि ITBP दलांमधील संबंध अधिक मजबूत होईल.

देशातील 57 वा व्याघ्रप्रकल्प : रातापानी व्याघ्र प्रकल्प 

Ratapani Tiger Reserve

Subject : GS - पर्यावरण - व्याघ्रप्रकल्प

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतीच देशातील ५7 वा व्याघ्रप्रकल्प म्हणून रातापानी व्याघ्रप्रकल्पासाठी अधिसूचना प्रसिद्ध करण्यात आली आहे. तर हा व्याघ्रप्रकल्प खालील पैकी कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. पंजाब

2. हिमाचल प्रदेश

3. मध्य प्रदेश

4. आंध्र प्रदेश

उत्तर : मध्य प्रदेश (Madhya Pradesh)

बातमी काय आहे ?

मध्य प्रदेश सरकारने, रातापानी वन्यजीव अभयारण्याला व्याघ्र प्रकल्प म्हणून अधिकृतपणे अधिसूचित केले.

रातापानी व्याघ्र प्रकल्प 

• रातापानी व्याघ्र प्रकल्प हा मध्य प्रदेशातील रायसेन आणि सिहोर जिल्ह्यात आहे.

• रातापानी व्याघ्र प्रकल्प हा मध्य प्रदेशातील 8वा व्याघ्र प्रकल्प आहे. 

• देशातील 57 वा व्याघ्रप्रकल्प आहे.

• रातापानी व्याघ्र प्रकल्पाचे एकूण क्षेत्रफळ 1271.4 वर्ग किमी आहे.

मध्य प्रदेशातील व्याघ्र प्रकल्प

1. कान्हा व्याघ्र प्रकल्प

2. बांधवगड व्याघ्र प्रकल्प

3. पेंच व्याघ्र प्रकल्प

4. पन्ना व्याघ्र प्रकल्प

5. सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प

6. संजय डुबरी व्याघ्र प्रकल्प

7. वीरांगना दुर्गावती व्याघ्र प्रकल्प

8. रातापानी व्याघ्र प्रकल्प 

व्याघ्रप्रकल्प काय असतात ?

व्याघ्र प्रकल्प घोषित करण्याची प्रक्रिया काय असते ?

• व्याघ्र प्रकल्प हे राष्ट्रीय उद्यान किंवा वन्यजीव अभयारण्य आहे जे वाघांची संख्या सतत कमी होत असल्याने त्यांचे संरक्षण आणि वाढ करण्यासाठी राखीव ठेवण्यात आले आहे.

• राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाच्या सल्ल्यानुसार वन्यजीव (संरक्षण) अधिनियम, 1972 च्या कलम 38V च्या तरतुदींनुसार व्याघ्र प्रकल्प राज्य सरकारांद्वारे अधिसूचित केले जातात.

• कोणतेही क्षेत्र व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित करण्यासाठी राज्य सरकारला राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाची परवानगी घेणे आवश्यक आहे.

• वाघांच्या नैसर्गिक अधिवासाचे रक्षण करण्यासाठी व्याघ्र प्रकल्पात मानवी हस्तक्षेप आणि शिकार करण्यास पूर्णपणे बंदी आहे.

प्रोजेक्ट टायगर काय आहे ? 

• प्रोजेक्ट टायगर हा भारतातील वन्यजीव संरक्षण उपक्रम आहे, जो 1973 मध्ये सुरू करण्यात आला होता.

• भारतामध्ये धोक्यात असलेल्या वाघाच्या संरक्षणासाठी भारत सरकारच्या पर्यावरण , वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने प्रोजेक्ट टायगर सुरू केला.

• प्रोजेक्ट टायगरचे प्राथमिक उद्दिष्ट समर्पित व्याघ्र अभयारण्य निर्माण करून वाघांची त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासात देखभाल करणे आणि त्यांची संख्या वाढवणे हे आहे.

• 1973 मध्ये केवळ 9 व्याघ्रप्रकल्पापासून प्रोजेक्ट टायगरची सुरवात झाली आज (डिसेंबर 2024) भारतात 57 व्याघ्रप्रकल्प आहे.

भारतातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प कोणता ? 

भारतातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. देशातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प आंध्र प्रदेशातील नागार्जुनसागर-श्रीशैलम व्याघ्र प्रकल्प आहे.

2. देशातील 2 रा सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प आसाममधील मानस व्याघ्र प्रकल्प आहे.

3. तर देशातील 3 रा मोठा व्याघ्र प्रकल्प छत्तीसगडमधील गुरु घासीदास-तमोर पिंगळा व्याघ्रप्रकल्प आहे. 

भारतीय नौदल दिन 2024

Indian Navy Day 2024

Subject : GS - दिनविशेष, संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी भारतीय नौदल दिन केव्हा साजरी केला जातो ?

1. 10 मार्च

2. 8 ऑक्टोबर

3. 21 ऑक्टोबर

4. 4 डिसेंबर

उत्तर: 4 डिसेंबर

• केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा बल (CISF) स्थापना दिन : 10 मार्च

• भारतीय वायुसेना दिन : 8 ऑक्टोबर

• पोलीस स्मृती दिन : 21 ऑक्टोबर

• भारतीय नौदल दिन : 4 डिसेंबर

भारतीय नौदलाच्या उल्लेखनीय योगदानाचे स्मरण आणि सन्मान करण्यासाठी दरवर्षी 4 डिसेंबर रोजी भारतीय नौदल दिन साजरा केला जातो.

ऑपरेशन ट्रायडेंट काय आहे ? 

What is Operation Trident ?

भारतीय नौदल दिन 4 डिसेंबर लाच का साजरी करतात ? 

• 1971 मध्ये भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान पाकिस्तानच्या हल्ल्याला प्रतिउत्तर म्हणून भारतीय नौदलाने पाकिस्तानच्या कराची बंदरावर केलेला हा प्रतिहल्ला होता.

• 4 डिसेंबर 1971 मध्ये केलेल्या या कारवाईदरम्यान भारताने प्रथमच जहाजविरोधी क्षेपणास्त्रांचा वापर केला आणि PNS खैबरसह चार पाकिस्तानी जहाजे बुडवली.

• ऑपरेशन ट्रायडेंट दरम्यान भारतीय नौदलाने भारताचे तांत्रिक वर्चस्व आणि प्रगती जगाला दाखवून दिली. 

• भारतीय नौदलाच्या या शौर्याचे प्रतीक म्हणून 4 डिसेंबर हा दिन भारतीय नौदल दिन म्हणून साजरा केला जातो.

भारतीय नौदलाचे जनक म्हणून कोणास म्हटले जाते. ? 

• सागरी सीमांचे रक्षण करण्यासाठी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी आरमार उभारले.

• त्यामुळे छत्रपती शिवाजी महाराजांना भारतीय नौदलाचे जनक (Father of the Indian Navy) म्हटले जाते. 

भारतीय नौदलाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• भारतीय नौदलाची स्थापना 1612 मध्ये ईस्ट इंडिया कंपनी द्वारे केली गेली नंतर त्याला रॉयल इंडियन नेव्ही असे नाव देण्यात आले.

• स्वातंत्र्यानंतर 1950 मध्ये भारतीय नौदल म्हणून त्याची पुनर्रचना करण्यात आली.

भारतीय नौदलाचे सर्वोच्च कमांडर कोण असतात ? 

• भारताचे राष्ट्रपती सर्वोच्च कमांडर म्हणून नौदलाचे नेतृत्व करतात.

• भारताचे राष्ट्रपती श्रीमती द्रौपदी मुर्मू या सध्याचे (वर्तमान) भारतीय नौदलाचे सर्वोच्च कमांडर आहेत. 

भारतीय नौदलाचे सध्याचे नौदल प्रमुख कोण आहेत ?

• ॲडमिरल दिनेश कुमार त्रिपाठी हे भारतीय नौदलाचे सध्याचे नौदल प्रमुख आहेत.

• 30 एप्रिल 2024 पासून त्यांनी भारतीय नौदलाचे नौदल प्रमुख म्हणून कार्यभार स्वीकारला.

भारतीय नौदलाच्या नव्या ध्वजाचे अनावरण केव्हा करण्यात आले ? 

• 2 सप्‍टेंबर 2022 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारतीय नौदलाच्या नव्या ध्वजाचे अनावरण केले.

• भारतीय नौदलाच्या नव्या ध्वजावर भारतीय नौदलाचे नवीन बोधचिन्ह आहे.

• छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आरमारापासून प्रेरित होऊन भारतीय नौदलाचे नवीन बोधचिन्ह तयार करण्यात आले.

भारतीय नौदलाचे ब्रीदवाक्य काय आहे ? (Indian Navy Motto)

• " शं नो वरूण: " हे भारतीय नौदलाचे ब्रीदवाक्य आहे.

• पावसाची देवता म्हणजे च वरूण देवता आमचं रक्षण करो असा त्याचा अर्थ होतो.

भारतीय नौदल दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

" नवोपक्रम आणि स्वदेशीकरणाद्वारे सामर्थ्य आणि शक्ती " ही यंदाच्या नौदल दिनाची संकल्पना आहे. 

“Strength and Power through Innovation and Indigenisation”

आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवस

International Day of Persons with Disabilities 2024

Subject : GS - दिनविशेष, सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दिव्यांग व्यक्तींच्या सन्मानार्थ दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवस केव्हा आयोजित करण्यात येतो ? 

1. 24 ऑक्टोबर

2. 12 नोव्हेंबर

3. 1 डिसेंबर

4. 3 डिसेंबर

उत्तर : 3 डिसेंबर

• 24 ऑक्टोबर : जागतिक पोलिओ दिवस

• 12 नोव्हेंबर : जागतिक न्यूमोनिया दिन

• 1 डिसेंबर : जागतिक एड्स दिन

• 3 डिसेंबर : आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवस  

आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवसा संदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवस दरवर्षी 3 डिसेंबर रोजी पाळला जातो. 

• आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवसाला जागतिक दिव्यांग व्यक्ती दिन असेही म्हणतात.

दिव्यांग व्यक्तींची (वेगवेगळ्या सक्षम/अपंग व्यक्ती) व्याख्या काय आहे ? 

• अपंग व्यक्तींचे हक्क अधिनियम 2016 नुसार अशी व्यक्ती जी, दीर्घकालीन शारीरिक, मानसिक, बौद्धिक अथवा संवेदनाक्षम दौर्बल्य असून, जी समाजात सहभागी होताना इतरांसोबत विविध अडथळ्यांमुळे संवाद साधू शकत नाही.

• केंद्र शासनाच्या दिव्यांग व्यक्तीं हक्क अधिनियम 2016 अन्वये दिव्यांगत्वाचे 21 प्रवर्ग निश्चित केले आहेत

आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवसाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

1992 मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेच्या 47/3 ठरावाद्वारे 'आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवस' घोषित करण्यात आला.

आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवसाचे उद्दिष्ट काय आहे ?

• दिव्यांग व्यक्तींवरील सामाजिक, सांस्कृतिक आणि आर्थिक अडचणी दूर करण्यासाठी आणि त्यांना मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी.

• दिव्यांग व्यक्तींच्या हक्कांची आणि गरजांची पूर्तता करण्यासाठी समाजात जागरुकता निर्माण करणे

• जगभरात दिव्यांगांची चिकाटी, नेतृत्व आणि त्यांनी दिलेल्या योगदानाचा सन्मान करणे हे आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवसाचे उद्दिष्ट आहे.

आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवस 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

" सर्वसमावेशक आणि शाश्वत भविष्यासाठी अपंग व्यक्तींचे नेतृत्व वाढवणे " ही यंदाच्या आंतरराष्ट्रीय दिव्यांग दिवसाची  संकल्पना आहे. 

“Amplifying the leadership of Persons with Disabilities (PwDs) for an inclusive and sustainable future”.

अपंग व्यक्तींच्या हक्कांवरील अधिवेशन (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) :

• संयुक्त राष्ट्रांनी 2006 मध्ये अपंग व्यक्तींच्या हक्कांवरील अधिवेशन स्वीकारले होते.

• भारताने या अधिवेशनावर 2007 मध्ये सही केली. 

• हे अधिवेशन स्वीकारल्यामुळे शाश्वत विकासासाठी 2030 अजेंडा आणि इतर आंतरराष्ट्रीय विकास फ्रेमवर्कच्या अंमलबजावणीमध्ये अपंग व्यक्तींचे हक्क आणि कल्याण अधिक महत्त्वाचे केले आहे.

भारतात आणि महाराष्ट्रात दिव्यांग व्यक्तींची लोकसंख्या किती आहे ? 

• 2011 च्या जनगणनेनुसार, भारतात 2.68 कोटी दिव्यांग आहेत, जे एकूण लोकसंख्येच्या 2.21% आहेत.

• सन २०११ च्या जनगणनेनुसार, महाराष्ट्रामध्ये 29,69,392 दिव्यांग व्यक्ती असून त्यांची संख्या महाराष्ट्राच्या एकूण लोकसंख्येच्या 2.63% आहे.

• महाराष्ट्रात दि.15.12.2022 च्या अधिसूचनेन्वये दिव्यांग कल्याण हा नवीन मंत्रालयीन प्रशासकीय विभाग स्थापन करण्यात आला आहे. 

दिव्यांगांसाठी सरकारी योजना/कार्यक्रम कोणते ? 

• दिव्यांग व्यक्तींसाठी शिक्षण, आरोग्य, रोजगार आणि न्याय व्यवस्थेतील सुविधा सुधारण्यासाठी अनेक योजना राबविल्या जात आहेत. 

• दिव्यांग व्यक्तींसाठी विशेष धोरणे आणि कायदे तयार केले आहेत.

उदाहरणार्थ : 

• दिव्यांग व्यक्तींना स्वैच्छिक कृतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी दीनदयाळ दिव्यांगजन पुनर्वसन योजना 

• जिल्हा अपंगत्व पुनर्वसन केंद्र 

• अपंग व्यक्तींचे हक्क अधिनियम 2016 च्या अंमलबजावणीसाठी योजना

• दिव्यांग व्यक्तींना साधने आणि उपकरणांच्या खरेदी आणि (जागेवर) बसवण्यासाठी आर्थिक सहाय्य योजना

• दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी मोफत प्रशिक्षण शिष्यवृत्ती

सीनबॅक्स सराव

Exercise CINBAX

Subject : GS - युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न ) नुकताच भारतीय लष्कर आणि कंबोडियाचे लष्कर यांच्यामधील सीनबॅक्स सरावाचे आयोजन खालील पैकी कोणत्या ठिकाणी करण्यात आले होते ?

1. मुंबई

2. पुणे

3. देवळाली

4. नागपूर

उत्तर : पुणे

सीनबॅक्स सरावा बद्दल IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• सीनबॅक्स हा भारतीय लष्कर आणि कंबोडियाचे लष्कर यांच्यातील पहिला संयुक्त टेबल टॉप सराव आहे.

• हा सराव 1 डिसेंबर ते 8 डिसेंबर 2024 दरम्यान चालेल.  

सीनबॅक्स या सरावाचे आयोजन कोठे करण्यात आले आहे ? 

• पुण्यात फॉरेन ट्रेनिंग नोड येथे पहिल्या सीनबॅक्स या सरावाचे आयोजन करण्यात आले आहे.

• यासाठी कंबोडियन लष्कराच्या तुकडीमध्ये 20 जवान असतील आणि भारतीय लष्कराच्या तुकडीत इन्फंट्री ब्रिगेडच्या 20 जवानांचा समावेश असेल.

सीनबॅक्स या सरावाचे उद्दीष्टे काय आहे ? 

सीनबॅक्स सराव हा संयुक्त राष्ट्र चार्टरच्या अध्याय VII अंतर्गत दहशतवादविरोधी संयुक्त कारवाईच्या युद्धाभ्यासाच्या उद्देशाने आयोजित सराव आहे.

सीनबॅक्स या सराव कसा असेल ? 

• या सरावामध्ये दहशतवादविरोधी वातावरण निर्मितीसाठी कारवाईच्या नियोजनाबरोबरच गुप्तचर तत्परता, निगराणी आणि टेहळणीसाठी संयुक्त प्रशिक्षण कृतिदलाच्या स्थापनेशी संबंधित चर्चेवर भर दिला जाईल.

• या सरावात माहिती संचालन , सायबर युद्ध, हायब्रीड युद्ध, लॉजिस्टिक्स आणि अपघात व्यवस्थापन, एचएडीआर मोहीम इत्यादींवर चर्चा केली जाईल.

• हा सराव तीन टप्प्यात होणार आहे. 

• पहिला टप्पा : संयुक्त राष्ट्रांच्या शांतता मोहिमेदरम्यान दहशतवाद विरोधी कारवायांसाठी सहभागींची तयारी आणि अभिमुखता यावर लक्ष केंद्रित करेल.  

• दुसरा टप्पा : दुसऱ्या टप्पामध्ये टेबल टॉप सराव आयोजित केला जाईल. 

• तिसरा टप्पा : तिसऱ्या टप्पामध्ये योजनांना अंतिम रूप देणे आणि सारांश तयार करणे समाविष्ट असेल.