Operation Bihali

ऑपरेशन बिहाली

Subject : GS - संरक्षण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेले ऑपरेशन बिहाली हे खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ? 

1. युद्ध सराव 

2. दहशतवादविरोधी मोहीम

3. सायबर गुन्ह्यांविरोधी मोहीम

4. मानवतावादी मदत आणि आपत्ती निवारण मोहीम

उत्तर : दहशतवादविरोधी मोहीम (Counter-Terror Operation)

बातमी काय ? 

• जम्मू-काश्मीरमधील उधमपूर जिल्ह्यात ऑपरेशन बिहाली दरम्यान जैश-ए-मोहम्मदच्या एका दहशतवाद्याला कंठस्नान घालण्यात आले.

ऑपरेशन बिहाली काय आहे ?  

• ऑपरेशन बिहाली ही जम्मू आणि काश्मीरमध्ये सुरू असलेली एक दहशतवादविरोधी मोहीम (Counter-Terror Operation) आहे.

• उधमपूरच्या बसंतगड भागात कार्यरत असलेल्या पाकिस्तानस्थित जैश-ए-मोहम्मदच्या (Jaish-e-Mohammad) दहशतवाद्यांना निष्क्रिय करण्यासाठी ऑपरेशन बिहाली ही दहशतवादविरोधी मोहीम सुरू करण्यात आली.

ऑपरेशन बिहाली कोणी लॅान्च केली ?

• ऑपरेशन बिहाली ही भारतीय लष्कर आणि जम्मू आणि काश्मीर पोलिसांची संयुक्त लष्करी कारवाई आहे.

• व्हाईट नाईट कॉर्प्सच्या (White Knight Corps) ऑपरेशनल कमांड अंतर्गत भारतीय लष्कराच्या पॅरा कमांडो आणि जम्मू आणि काश्मीर पोलिसांनी संयुक्तपणे हे ऑपरेशन केले.

ऑपरेशन बिहाली चा उद्देश कोणता ? 

• गेल्या एक वर्षापासून पाळत ठेवून असलेल्या जैश-ए-मोहम्मद (Jaish-e-Mohammad) च्या चार दहशतवाद्यांच्या उपस्थितीबद्दल विशिष्ट गुप्तचर माहितीच्या आधारे ही कारवाई सुरू करण्यात आली.

• 12 महिन्यांच्या देखरेखीखाली ओळखल्या गेलेल्या 4 जैश-ए-मोहम्मद दहशतवाद्यांना रोखणे आणि त्यांचा खात्मा करणे, ज्यामुळे सीमेपलीकडून होणारे संभाव्य दहशतवादी हल्ले टाळता येतील. हे या ऑपरेशनचे उद्दिष्ट आहे. 

महाराष्ट्र कृषी दिन

Maharashtra Agriculture Day

💐महाराष्ट्र कृषी दिनाच्या सर्वांना हार्दिक शुभेच्छा 🌾🌽🫑 

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, महाराष्ट्राचा इतिहास  

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाराष्ट्राच्या कोणत्या मुख्यमंत्र्यांच्या जयंती निमित्ताने महाराष्ट्र कृषी दिन साजरा केला जातो ?

1. यशवंतराव चव्हाण

2. विलासराव देशमुख

3. वसंतराव नाईक 

4. शंकरराव चव्हाण

उत्तर : वसंतराव नाईक 

महाराष्ट्र कृषी दिना बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• महाराष्ट्रात दरवर्षी 1 जुलै रोजी महाराष्ट्र कृषी दिवस साजरा केला जातो.

• या निमित्ताने 1 जुलै ते 7 जुलै हा आठवडा कृषी सप्ताह म्हणून साजरा केला जातो.

1 जुलै हाच दिवस महाराष्ट्र कृषी दिन म्हणून का साजरी करतात ?

• महाराष्ट्र राज्यातील हरित क्रांतीचे जनक आणि माजी मुख्यमंत्री माननीय वसंतराव नाईक यांनी कृषी क्षेत्राच्या विकासात दिलेल्या योगदानाच्या स्मरणार्थ 1 जुलै हा त्यांचा जन्म दिवस महाराष्ट्र कृषी दिन म्हणून साजरा केला जातो. 

श्री वसंतराव फुलसिंग नाईक यांबद्दल थोडक्यात माहिती :

• जन्म : 1 जुलै 1913 

• जन्मस्थळ : गहुली (यवतमाळ जिल्हा)

श्री वसंतराव नाईक यांचे राजकीय आणि सामाजिक कार्य : 

• वसंतराव नाईक हे महाराष्ट्राचे तिसरे मुख्यमंत्री होते.

• 1963 ते 1975 या काळात ते महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री होते.

• यांना महाराष्ट्राच्या हरितक्रांतीचे जनक म्हणूनही ओळखले जाते.

• त्यांनी आपले संपूर्ण आयुष्य शेतकरी आणि शेतकऱ्यांच्या कल्याणासाठी झिजवले.

• त्यांनी कृषिविषयक समस्या हाताळून महाराष्ट्र धान्याच्या बाबतीत कसा स्वयंपूर्ण होईल याकडे लक्ष दिले.

• त्यांनी आपल्या कारकिर्दीत शेतकऱ्यांसाठी अनेक हिताचे निर्णय घेतले.  

• त्यांनी कृषी औद्योगिक क्षेत्रात अमुलाग्र बदल घडवून आणण्यासाठी मोलाची कामगिरी बजावली.

• त्यांच्या या प्रेरणादायी कार्याचा सन्मान म्हणून 1989 मध्ये तत्कालीन मुख्यमंत्री श्री शरद पवार यांनी 1 जुलै हा दिवस महाराष्ट्र कृषी दिन म्हणून साजरा करण्याचा निर्णय घेतला.

नोट : 

• जागतिक हरित क्रांती चे जनक : नॉर्मन बोरलॉग

• भारतीय हरितक्रांतीचे जनक : एम. एस. स्वामीनाथन

• महाराष्ट्राच्या हरितक्रांतीचे जनक : वसंतराव नाईक

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर जयंती

Birth Anniversary of Dr. B.R. Ambedkar

भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना जन्मदिनी विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास- महाराष्ट्रातील समाजसुधारक

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म केव्हा झाला ?

1. 14 एप्रिल 1888

2. 14 एप्रिल 1891

3. 14 एप्रिल 1894

4. 14 एप्रिल 1900

उत्तर : 14 एप्रिल 1891

भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा प्रवास - जीवन, इतिहास आणि कार्य

➤ जन्म आणि शिक्षण : 

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म 14,एप्रिल 1891 रोजी मध्य प्रदेशातील महू या ठिकाणी झाला.

• त्यांनी सातारा येथील स्थानिक सरकारी शाळेत शालेय शिक्षण घेतले.

• 1907 मध्ये मॅट्रिक पूर्ण केल्यानंतर, त्यांनी एल्फिन्स्टन महाविद्यालयातून B.A. केले.

• कोलंबिया विद्यापीठातून " प्राचीन भारतातील व्यापार " या विषयांवर त्यांनी सन 1915 मध्ये प्रबंध लिहिला आणि त्यांनी M.A ची पदवी प्राप्त केली. 

• 1916 मध्ये त्यांनी ‘भारताचा राष्ट्रीय लाभांश - एक ऐतिहासिक आणि विश्लेषणात्मक अभ्यास’ हा प्रबंध लिहिला आणि Ph.D. पदवी मिळवली.

• डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांनी लंडन स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स येथून अर्थशास्त्रात D.Sc. ही पदवी मिळवली.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी कोण कोणत्या संस्था / संघटना स्थापन केल्या ?

➤ बहिष्कृत हितकारणी सभा : 

स्थापना : 20 जुलै 1924 रोजी मुंबई येथे त्यांनी बहिष्कृत हितकारणी सभेची स्थापना केली.

ब्रीदवाक्य : शिका, संघटित व्हा व संघर्ष करा हे या संस्थेचे ब्रीदवाक्य होते.

प्रमुख उद्दिष्ट्ये : 

• समाजात जागृती निर्माण करणे

• मानवी हक्कांचे संरक्षण करणे,

• शिक्षण देणे 

• आर्थिक स्थिती सुधारणे हे या संस्थेचे काही प्रमुख उद्दिष्ट्ये होते.

➤ समता संघ :

स्थापना : डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी 4 सप्टेंबर 1927 रोजी समता संघाची स्थापना केली.

मुखपत्र : या संघाचे मुखपत्र समता हे होते.

➤ स्वतंत्र मजूर पक्ष :

स्थापना : 15 ऑगस्ट 1936 रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी स्वतंत्र मजूर पक्षाची स्थापना केली.

मुखपत्र : या पक्षाचे मुखपत्र जनता होते.

➤ अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन :

• दलितांचे राजकीय प्रतिनिधित्व करण्यावर आणि त्यांचे नागरी हक्क सुरक्षित करण्यासाठी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी जुलै 1942 मध्ये नागपूर येथे अखिल भारतीय शेड्युल कास्ट फेडरेशन ची स्थापना केली.

➤ महाड सत्याग्रह (महाडचा चवदार तळ्याचा सत्याग्रह) : 

• 20 मार्च 1927 रोजी महाडचा चवदार तळ्याचा सत्याग्रह केला.

• सार्वजनिक ठिकाणं, पाणवठे आणि चवदार तळं अस्पृश्यांसाठी खुलं करण्यात यावं यासाठी झालेल्या या सत्याग्रहात सवर्ण समाजातील नेते मंडळीही सहभागी झाली होती.

• 20 मार्च या दिवसाचे महत्त्व ओळखून हा दिवस आज 'समता दिन' (Equality Day) तसेच 'सामाजिक सबलीकरण दिन' म्हणूनही साजरा केला जातो.

➤ काळाराम मंदिर सत्याग्रह : 

• हिंदू मंदिरांमध्ये दलितांच्या प्रवेशासाठी नाशिक येथे काळाराम मंदिर सत्याग्रहाचे नेतृत्व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी केले.

• 2 मार्च 1930 ला सुरू झालेला हा सत्याग्रह पुढील पाच वर्षे चालला.

➤ गोलमेज परिषद आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

• 1930 ते 1932 दरम्यान लंडन येथे ब्रिटिश राजवटीत भारताच्या घटनात्मक सुधारणांवर चर्चा करण्यासाठी तीन गोलमेज परिषद आयोजित करण्यात आल्या होत्या.

• या तिन्ही गोलमेज परिषदांमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर उपस्थित होते.

• दलित समाजाचे प्रतिनिधित्व करत आंबेडकरांनी दलितांना त्यांच्या हक्कांचे रक्षण करण्यासाठी स्वतंत्र मतदार आणि अधिक राजकीय प्रतिनिधित्वाची मागणी केली. 

• तिन्ही गोलमेज परिषदांमध्ये त्यांच्या सहभागाने दलित समस्या आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठावर अधोरेखित केल्या आणि भारतातील सामाजिक आणि राजकीय सुधारणांवरील भविष्यातील चर्चेसाठी पाया घातला.

➤ पुणे करार काय होता ?

➤ पुणे करारावर कोणी सही केली ? 

• ब्रिटीश सरकारच्या जातीय निवाडा द्वारे (Communal Award) दलितांसाठी स्वतंत्र मतदारसंघाची तरतूद होती.

• परंतु महात्मा गांधींनी हिंदू समाजात फूट पडेल या भीतीने याला विरोध केला आणि प्राणांतिक उपोषण सुरू केले.

• तीव्र वाटाघाटीनंतर, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि महात्मा गांधी यांच्यात करार झाला ज्याला पुणे करार म्हणून ओळखले जाते.

• या करारानुसार दलितांना स्वतंत्र मतदारसंघाऐवजी राखीव मतदार संघ देण्यात आला.

• 24 सप्टेंबर 1932 रोजी पुणे करार झाला त्यावर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि काँग्रेसच्या वतीने काँग्रेसचे तत्कालिन अध्यक्ष मदन मोहन मालवीय यांनी सही केली. 

➤ संविधान सभेच्या मसुदा समितीचे अध्यक्ष कोण होते ?

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे संविधान सभेच्या मसुदा समितीचे अध्यक्ष होते. 

• भारताच्या संविधानाचा मसुदा तयार करण्यात त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. 

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार म्हणून गौरवले जाते.

➤ स्वतंत्र भारताचे पहिले कायदामंत्री कोण होते ?

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे स्वतंत्र भारताचे पहिले कायदामंत्री (First Law Minister of India) होते.

➤ डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी बौद्ध धर्म केव्हा आणि कोठे स्विकारला ? 

• 1935 मधील येवला येथील सभेत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी " मी हिंदू म्हणून जन्माला आलो तरी हिंदू म्हणून मरणार नाही." अशी घोषणा केली.

• दिनांक 14 ऑक्टोबर 1956 रोजी नागपूर येथे अनेक अनुयायांसह त्यांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला.

➤ महापरिनिर्वाण : 

• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे दिल्ली येथे दिनांक 6 डिसेंबर 1956 रोजी निधन झाले.

• त्यांच्या स्मरणार्थ 6 डिसेंबर हा महापरिनिर्वाण दिन म्हणून पाळला जातो.

• मुंबईच्या दादर भागात डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांचे चैत्यभूमी समाधिस्थळ आहे. 

➤ पुरस्कार आणि सन्मान : 

भारतरत्न पुरस्कार : 1990 मध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांना मरणोत्तर भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान, भारतरत्न पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. 

➤ पंचतीर्थ विकास : 

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या जीवनाशी संबंधित पाच ठिकाणे तीर्थक्षेत्र म्हणून विकसित करण्यात आली.

1. जन्मस्थान महू  

2. लंडनमधील स्मारक (शिक्षा भूमी) 

3. नागपुरात दीक्षाभूमी 

4. दिल्लीतील महापरिनिर्वाण भूमी 

5. मुंबईतील चैत्यभूमी 

➤ संविधान दिन साजरा : भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार म्हणून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या योगदानाच्या स्मरणार्थ 2015 पासून, 26 नोव्हेंबर हा दिवस संविधान दिन म्हणून साजरा केला जातो. 

राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिन

National Fire Service Day

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिन केव्हा साजरा केला जातो ?

1. 4 एप्रिल

2. 14 एप्रिल

3. 1 मे

4. 4 मे

उत्तर : 14 एप्रिल

• भारतात दरवर्षी 14 एप्रिल रोजी राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिन साजरा केला जातो.

• त्याचबरोबर 14 एप्रिल ते 20 एप्रिल दरम्यान राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा सप्ताह (National Fire Service Week) साजरा केला जातो.

राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिन का साजरी करतो ?

• अग्निशमन जवानांच्या शौर्याचा आणि बलिदानाचा सन्मान करण्यासाठी

• नागरिकांना आगीमुळे होणाऱ्या नुकसानीची माहिती व्हावी, आगीपासून बचाव कसा करावा, खबरदारी कशी घ्यावी यासंदर्भात सर्वसामान्यांमध्ये जनजागृती करण्यासाठी दरवर्षी 14 एप्रिल या दिवशी राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिन साजरा केला जातो.

14 एप्रिल याच दिवशी राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिन का साजरी करतात ? 

• 14 एप्रिल 1944 साली मुंबई बंदरावर फोर्टस्टीकेन या मालवाहू जहाजाला अचानक आग लागली. 

• या जहाजातून युद्धसामुग्री आणि स्फोटकांच्या कापसाच्या गाठींनी वाहतूक केली जात होती. 

• या भीषण आगीवर नियंत्रण मिळवण्याच्या प्रयत्नात अग्निशमन दलाचे 66 जवान शहीद झाले.

• या जवानांच्या बलिदानाच्या सन्मानार्थ देशात दरवर्षी 14 एप्रिल रोजी अग्निशमन दिन साजरा केला जात आहे.

2025 या वर्षीच्या राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिनाची संकल्पना (थीम) कोणती ? 

• "सुरक्षित राष्ट्रासाठी, प्रज्वलित होण्यासाठी एकत्र या" (Unite to Ignite, a Fire Safe India) ही 2025 या वर्षीच्या राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिनाची थीम आहे.

नोट :

• राष्ट्रीय अग्निशमन सेवा दिन : 14 एप्रिल

• आंतरराष्ट्रीय अग्नीशमन दिन : 4 मे

जगातील पहिले 3D-प्रिंटेड रेल्वे स्टेशन

World's First 3D Printed Railway Station

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जगातील पहिले ३डी प्रिंटेड रेल्वे स्टेशन कोणत्या देशाने तयार केले ? 

1. अमेरिका 

2. रशिया

3. जपान

4. चीन

उत्तर : जपान

3D प्रिंटेड रेल्वे स्टेशन बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• जपानने जगातील पहिले 3D प्रिंटेड रेल्वे स्टेशन (हत्सुशिमा स्टेशन) बांधले आहे.

• या स्टेशनचे नाव हत्सुशिमा स्टेशन (Hatsushima Station) आहे. 

• ॲडिटीव्ह मॅन्युफॅक्चरिंग (3D प्रिंटिंग) तंत्रज्ञानाचा वापर करून फक्त 6 तासांत हे 3D-प्रिंटेड रेल्वे स्टेशन बांधण्यात आले. 

• जपानी कंपनी सेरेंडिक्स (Serendix) यांनी हे रेल्वे स्टेशन बनवले आहे. 

3D प्रिंटर म्हणजे काय ? 

• 3D प्रिंटर हे एक असे तंत्रज्ञान आहे ज्यामुळे डिजिटल डिझाईन (चित्रात दिसणार्‍या) वस्तू आपण 3D प्रिंटरच्या साहाय्याने प्रत्यक्षात तयार करू शकतो.

• यासाठी एक विशिष्ट प्रकारचा प्रिंटर वापरला जातो.

• यामध्ये, मटेरियल थरावर थर जोडून एक वस्तू तयार केली जाते, ज्याला 'अ‍ॅडिटिव्ह मॅन्युफॅक्चरिंग' असेही म्हणतात. 

• बांधकाम, औषध, फॅशन आणि पायाभूत सुविधा यासारख्या क्षेत्रात 3D प्रिंटिंगचा वापर झपाट्याने वाढत आहे. 

3D प्रिंटिंगचे फायदे कोणते ? 

• वेगवान आणि किफायतशीर : पारंपारिक उत्पादन पद्धतींपेक्षा 3D प्रिंटिंग लक्षणीयरीत्या वेगवान आहे. जपानच्या हातसुशिमा रेल्वे स्टेशनच्या बांधकाम प्रक्रियेला फक्त 6 तास लागले, तर पारंपारिक बांधकामाला महिने लागू शकतात.

• कमी खर्च : 3D प्रिंटिंगद्वारे उत्पादन खर्च लक्षणीयरीत्या कमी करता येतो.

• कमी मनुष्यबळाची आवश्यकता : 3D प्रिंटिंगमुळे बांधकामातील कामगारांची संख्या कमी लागते, जे विशेषतः कमी लोकसंख्या घनता असलेल्या भागात उपयुक्त ठरू शकते.

• नवीन संकल्पना : 3D प्रिंटिंगच्या साहाय्याने आपण नवीन उत्पादने आणि डिझाइन तयार करू शकतो.

आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन

International Day of Human Space Flight

Subject : GS - दिनविशेष, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन कधी साजरा केला जातो ? 

1. 23 मार्च

2. 2 एप्रिल

3. 12 एप्रिल

4. 24 एप्रिल 

उत्तर : 12 एप्रिल

आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिनाबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• दरवर्षी 12 एप्रिल हा दिवस आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन (International Day of Human Space Flight) म्हणून जगभरात साजरा केला जातो.

• अंतराळात जाणारा पहिला अंतराळवीर युरी गागारिन (Yuri Gagarin) यांच्या स्मरणार्थ हा दिवस साजरा केला जातो. 

• युरी गागारिन हे तत्कालीन सोव्हिएत युनियनचे, म्हणजेच आताच्या रशियाचे नागरिक होते.

12 एप्रिल हाच दिवस आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन म्हणून का साजरी करतात ? 

• जगातील पहिला मानव, युरी गागारिन, यांनी 12 एप्रिल 1961 रोजी अवकाशात प्रवास केला.

• या ऐतिहासिक घटनेने संपूर्ण मानवजातीच्या हितासाठी अवकाश संशोधनाचा मार्ग मोकळा केला.

• या दिवसाचे महत्त्व ओळखून 12 एप्रिल हा दिवस आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन म्हणून साजरा करण्यात येतो. 

संयुक्त राष्ट्र महासभेने आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन कोणत्या वर्षी घोषित केला ? 

• एप्रिल 2011 च्या ठरावात, संयुक्त राष्ट्र महासभेने (United Nations General Assembly) 12 एप्रिल हा दिवस आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन म्हणून घोषित केला.

आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन का साजरी करतात ?

आंतरराष्ट्रीय मानवी अंतराळ उड्डाण दिन साजरी करण्याचे उद्दिष्ट कोणते ? 

• मानवजातीसाठी अंतराळ युगाची सुरुवात दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर साजरी करण्यासाठी, 

• अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या (Space Science and Technology) महत्त्वपूर्ण योगदानाची पुष्टी करण्यासाठी

• अंतराळ विज्ञानातून शाश्वत विकास उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी आणि 

• अंतराळ विज्ञाना मार्फत देश आणि लोकांचे जीवनमान उंचावण्यासाठी दरवर्षी मानवी अंतराळ उड्डाण दिन साजरी करतात. 

राष्ट्रीय सागरी वरुण पुरस्कार

National Maritime Varuna Award

Subject : GS - पुरस्कार 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2025 मध्ये खालीलपैकी कोणाला राष्ट्रीय सागरी वरुण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले ? 

1. श्री मुकेश अंबानी

2. श्री गौतम अदानी

3. श्री राजेश उन्नी

4. श्री कुमार मंगलम बिरला 

उत्तर : श्री राजेश उन्नी (Mr. Rajesh Unni)

राष्ट्रीय सागरी वरुण पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• राष्ट्रीय सागरी वरुण पुरस्कार हा भारतातील सागरी उद्योगातील उत्कृष्टतेसाठी दिला जाणारा सर्वोच्च वैयक्तिक सन्मान आहे.

• सागरी क्षेत्रात असाधारण आणि शाश्वत योगदान देणाऱ्या व्यक्तींचा सन्मान करण्यासाठी हा पुरस्कार दिला जातो. 

• राष्ट्रीय सागरी वरुण पुरस्कार हा डायरेक्टोरेट जनरल ऑफ शिपिंग (Directorate General of Shipping (DGS) कडून दिला जातो. 

श्री राजेश उन्नी (Rajesh Unni) कोण आहेत ? 

श्री राजेश उन्नी यांना राष्ट्रीय सागरी वरुण पुरस्कार का देण्यात आला ? 

• श्री राजेश उन्नी हे सिनर्जी मरीन ग्रुपचे (Synergy Marine Group) संस्थापक आहेत. 

• ते त्यांच्या जहाज व्यवस्थापन आणि सागरी उपायांसाठी ओळखले जाते.

• सिनर्जी मरीन ग्रुप हे भारतीय ध्वजांकित जहाजांच्या ताफ्याचे व्यवस्थापन करतो आणि व्यापक सागरी उपाय प्रदान करतो.

• सिनर्जी मरीन ग्रुप ने नावीन्यपूर्णता आणि शाश्वततेवर लक्ष केंद्रित केले आहे.

• त्यांच्या या प्रयत्नांमुळे भारतीय सागरी क्षेत्राची लक्षणीय प्रगती झाली.  

13,000 वर्षांपूर्वी नामशेष झालेला लांडगा पुन्हा जिवंत झाला !!

De-Extinction of Dire Wolf

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) कोणत्या देशाच्या कंपनीने डायर वूल्फ (dire wolf) या लांडग्यांच्या प्रजातीला पुनरुज्जीवित केले ? 

1. अमेरिका

2. रशिया

3. चीन

4. फ्रान्स

उत्तर : अमेरिका

बातमी काय ? 

• 13,000 वर्षांपूर्वी नामशेष झालेल्या डायर वूल्फ पुन्हा जिंवत करण्यात आले. 

• 'गेम ऑफ थ्रोन्स' (Game of Thrones) या वेब सिरीजमध्ये डायर वूल्फ लांडगे दाखवले आहे. 

कोणत्या कंपनीने डायर वूल्फ (Dire Wolf) या लांडग्यांच्या प्रजातीला पुनरुज्जीवित केले ? 

• कोलोसल बायोसायन्सेस (Colossal Biosciences) या अमेरिकन कंपनीने 13,000 वर्षांपूर्वी नामशेष झालेल्या डायर वूल्फ (dire wolf) या लांडग्यांच्या प्रजातीला पुनरुज्जीवित केल्याचा दावा केला आहे.

• डायर वूल्फचा प्राचीन डीएनए (DNA) आणि जेनेटिक इंजिनियरिंगचा वापर करून या कंपनीने डायर वूल्फच्या तीन पिल्लांना जन्म दिल्याची घोषणा केली आहे.

• या तीन पिल्लांपैकी दोन नर आणि एक मादी आहे.

डायर वुल्फ लांडग्याचे पुन्हा जिवंत कसा केला ? 

• शास्त्रज्ञांनी सापडलेल्या 10 हजार वर्षे जुना दात आणि 72 हजार वर्षे जुन्या कवटीतून काढलेल्या DNA चा वापर केला गेला. 

• कंपनीने CRISPR तंत्रज्ञानाचा वापर करून 14 जीन्समध्ये 20 बदल केले. 

• सध्या जिवंत असणाऱ्या प्राण्यांमध्ये राखाडी रंगाचा लांडगा हा डायर वूल्फचा सगळ्यात जवळचा नातेवाईक आहे. 

• अनुवंशिकदृष्ट्या या दोन्ही प्राण्यांमध्ये बऱ्याच समानता आहेत. 

• त्यामुळे डायर वूल्फचे गुणधर्म दर्शविणाऱ्या डीएनएला लक्ष्य केलं आणि नंतर राखाडी लांडग्यांच्या पेशींमध्ये बदल केला. 

• त्यानंतर आम्ही हुबेहूब तशाच पेशी तयार केल्या. 

• या सगळ्या प्रक्रियेतून एक गर्भ तयार झाला.

• या गर्भाचं पाळीव कुत्र्यांच्या गर्भात रोपण करण्यात आलं. 

• या मादी कुत्र्यांचा वापर सरोगेट म्हणून करण्यात आला. 

• तीनही पिल्लं सिझेरियनचा वापर करून जन्माला घालण्यात आली.

डायर वुल्फ (Dire Wolf) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• डायर वुल्फ (शास्त्रीय नाव : Aenocyon Dirus) ही एक महाकाय लांडग्याची प्रजाती होती जी सुमारे 13,000 वर्षांपूर्वी नामशेष झाली.

• ते आजच्या राखाडी लांडग्यापेक्षा 25% मोठे आणि अधिक शक्तिशाली होते.

• डायर वुल्फ हे 3.5 फूट उंच, 6 फूटांपेक्षा जास्त लांबीचे आणि 68 किलो वजनाचे असू शकतात.

• त्यांची खास वैशिष्ट्ये म्हणजे मजबूत जबडे, जाड केस आणि बर्फाळ हवामानात टिकून राहण्याची क्षमता.

• ही प्रजाती उत्तर अमेरिकेच्या जंगलातील सर्वात धोकादायक शिकारी होती.

• हिमयुगाच्या शेवटी हवामान बदल, खाण्यासाठी शिकारीचा अभाव आणि मानवी हस्तक्षेप यांमुळे ते नामशेष झाले.

de-Extinction म्हणजे काय ? 

• CRISPR जीन एडिटिंग, क्लोनिंग किंवा बॅक-ब्रिडिंग यासारख्या जैवतंत्रज्ञानाचा वापर करून नामशेष झालेल्या प्रजातीला पुन्हा जिवंत करण्याची प्रक्रिया म्हणजे de-Extinction.