आंतरराष्ट्रीय पश्मिना महोत्सव

International Pashmina Festival

Subject : GS - GI Tag

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जानेवारी 2025 मध्ये खालील पैकी कोणत्या देशाने आंतरराष्ट्रीय पश्मिना महोत्सव आयोजित केला ?

1. भारत

2. भूतान 

3. नेपाळ

4. पाकिस्तान

उत्तर : नेपाळ

बातमी काय आहे ? 

• नेपाळ पश्मिना इंडस्ट्री असोसिएशन आणि कॉन्फेडरेशन ऑफ नेपाळी इंडस्ट्रीज यांनी पहिल्या तीन दिवसीय आंतरराष्ट्रीय पश्मिना महोत्सव आणि प्रदर्शनाचे आयोजन केले. 

• नेपाळी पश्मीनाचे वेगळेपण, गुणवत्ता आणि पारंपारिक हस्तकला जागतिक व्यासपीठावर प्रदर्शित करणे हा या कार्यक्रमाचा उद्देश होता.

• नेपाळ त्याच्या अस्सल पश्मिना उत्पादनांसाठी ओळखला जातो.

• याला "च्यंगरा पश्मिना" असे नाव दिले जाते, जे त्याची उच्च गुणवत्ता आणि मौलिकता दर्शवते.

पश्मिना लोकर एवढं महाग का आहे ?

• मऊपणा, उबदारपणा आणि हाताने बनवलेल्या क्लिष्ट डिझाईन्समुळे याला जगभरात प्रचंड लोकप्रियता आहे.

• पश्मिना शेळीच्या अंडरकोटपासून मिळणारी लोकर जगातील सर्वात नाजूक आणि हलक्या नैसर्गिक तंतूंपैकी एक आहे.

• त्याची जाडी 12-16 मायक्रॉन आहे, जी मानवी केसांपेक्षा पातळ आहे.

• ते सामान्य लोकरपेक्षा आठ पट जास्त उबदार आहे.

• अत्यंत हलके असूनही, ते थंडीपासून संरक्षण करण्यासाठी प्रभावी आहे.

भौगोलिक संकेतांक (GI Tag) असलेली पश्मिना शॉल भारतात कोठे बनविली जाते ? 

• पश्मिना शॉल्स हे भौगोलिक संकेतांक (GI Tag) प्रमाणित लोकर आहे. ते भारतातील काश्मीर प्रदेशातून आहे.

• काश्मीर खोऱ्यातील स्थानिक कारागिरांनी वापरलेल्या अनोख्या पारंपारिक प्रक्रियेमुळे काश्मीरच्या पश्मिना शॉल्स ने G.I टॅग मिळवला आहे.

• काश्मिरी लोक हिवाळ्यात स्वतःला उबदार ठेवण्यासाठी पश्मिना शॉल वापरत.

• पाश्मिना' हा शब्द पर्शियन शब्द "पश्म" वरून आला आहे, ज्याचा अर्थ विणता येण्याजोगा तंतू असा होतो.

• पाश्मिना शॉल्स त्यांच्या लोकरच्या दर्जेदार गुणवत्तेमुळे आणि एकच तुकडा बनवण्यासाठी घेतलेल्या मेहनतीमुळे खूप महाग आहेत.

• पश्मिना शाल विणण्यासाठी वापरली जाणारी लोकर लडाखमधील पाळीव चांगथंगी बकऱ्यांकडून (कॅपरा हिर्कस) मिळवले जाते.

भौगोलिक संकेतांक म्हणजे काय ?

GI Tag (Geographical Indication)

• एखाद्या भागातील वस्तू किंवा पदार्थ ही त्या भागाचं वैशिष्ट्य असल्यास त्यास भौगोलिक संकेतांक म्हणजेच GI टॅग देण्यात येतो. 

• Geographical Indication of goods (Registration and Protection) Act, 1999 हा कायदा भारतातील वस्तूंची संबंधित भौगोलिक संकेतांची नोंदणी आणि उत्तम संरक्षण करण्यास प्रयत्न करतो.

• 2004 मध्ये दार्जिलिंग टी (दार्जिलिंग चहा) GI टॅग मिळवणारा पहिले भारतीय उत्पादन होते.

GI टॅग असणारे महाराष्ट्रातील काही उत्पादक :

1. सोलापुरी चादर 

2. पुणेरी पगडी 

3. कोल्हापुरी चप्पल 

4. पुरंदर अंजीर 

5. मराठवाडा केसर आंबा 

6. नाशिकचे द्राक्ष 

7. नाशिक व्हॅली वाईन 

8. वारली चित्रकला, इत्यादी.

जागतिक कुष्ठरोग दिन

World Leprosy Day 

Subject : GS - दिनविशेष, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2025 मध्ये, जागतिक कुष्ठरोग निर्मूलन दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?

1. 12 जानेवारी

2. 26 जानेवारी

3. 2 फेब्रुवारी

4. 15 मार्च

उत्तर : 26 जानेवारी

2025 मध्ये जागतिक कुष्ठरोग निर्मूलन दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?

• जागतिक कुष्ठरोग निर्मूलन दिन दरवर्षी जानेवारी महिन्याच्या शेवटच्या रविवारी साजरा केला जातो. 

• 2025 मध्ये, जागतिक कुष्ठरोग निर्मूलन दिन 26 जानेवारी रोजी साजरा करण्यात आला.

• भारतात हा दिवस 30 जानेवारी रोजी साजरी करण्यात येतो. 

जागतिक कुष्ठरोग दिन का साजरी करण्यात येतो ? 

• कुष्ठरोगाबद्दल लोकांना जागरूक करण्यासाठी आणि समाजात पसरलेले गैरसमज दूर करण्यासाठी 'जागतिक कुष्ठरोग निर्मूलन दिन' साजरा केला जातो. 

• हा दिवस कुष्ठरोगाशी संबंधित कलंक आणि भेदभाव संपुष्टात आणण्याचे आवाहन करण्याची संधी आहे.

जागतिक कुष्ठरोग दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

"एकजूट व्हा. कार्य करा. कुष्ठरोग निर्मूलन करा." ("Unite. Act. Eliminate.") 

2025 ची ही संकल्पना (थीम) कुष्ठरोगाबद्दल जागरुकता वाढवणे, कुष्ठरोगाने बाधित व्यक्तींना भेडसावणाऱ्या आव्हानांवर प्रकाश टाकणे आणि कुष्ठरोग दूर/ निर्मूलन करण्यासाठी सर्वंनी एकत्र येऊन सहकार्याने कृती करण्यावर जोर देते. 

कुष्ठरोग कशामुळे होतो ?  

• कुष्ठरोग हा एक संसर्गजन्य रोग आहे.

• कुष्ठरोग हा मायकोबॅक्टेरियम लेप्रे या जिवाणूमुळे होतो.

• नाक आणि तोंडातून थेंबांद्वारे जिवाणू प्रसारित केले जातात.

• हस्तांदोलन करणे किंवा कुष्ठरोग झालेल्या व्यक्तीला मिठी मारणे, एकत्र जेवण करणे किंवा एकमेकांच्या शेजारी बसणे यासारख्या अनौपचारिक संपर्कातून हा रोग पसरत नाही.

कुष्ठरोगाचा शोध कोणी लावला ?

• इ.स. 1873 मध्ये नॉर्वेतील वैद्य गेरहार्ट हेन्‍रिक आरमौअर हान्सेन (Gerhard Henrik Armauer Hansen) यांना प्रथम ऊतींच्या नमुन्यात कुष्ठरोगाचे जीवाणू आढळले. 

• या जीवाणूंमुळे कुष्ठरोग होतो, असे त्यांनी इ.स. १८७४ मध्ये सिद्ध केले.

• त्यांच्या या शोधामुळे कुष्ठरोगाला हान्सेन रोग (Hansen Disease) असेही म्हणतात.

कुष्ठरोगाची प्रमुख लक्षणे काय आहे ?

• त्वचेवर पांढरा किंवा लाल चट्टा दिसतो

• त्वचेची संवेदनक्षमता कमी होते. 

• या रोगामुळे त्वचा जाड होऊन शरीराच्या विविध भागांवर गाठी वाढलेल्या दिसून येतात. 

• हात आणि पायांमध्ये अशक्तपणा जाणवतो. 

• परिणामी बोटे आणि पंजा आतील बाजूला वळतात.

महाराष्ट्रात कुष्ठरोग्यांची सेवा करण्यासाठी आनंदवनाची स्थापना कोणी केली ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC, संयुक्त गट ब, गट क)

• महारोगी सेवा समिती या संस्थेच्या माध्यमातून बाबा आमटे यांनी कुष्ठरोग्याची सेवा केली.

• महाराष्ट्रातील चंद्रपूर जिल्ह्यात वरोरा गावाजवळ बाबा आमटेंनी आनंदवनाची स्थापना केली. 

• कुष्ठरोगासारख्या महाभयंकर रोगाने ग्रस्त झालेल्यांची सेवा करण्याचे अतिकठीण व्रत त्यांनी स्वीकारले.

कुष्ठरोग दूर करणारा जगातील पहिला देश कोणता ? 

• कुष्ठरोग दूर करणारा जगातील पहिला देश जॉर्डन आहे. 

• वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) ने अधिकृतपणे जॉर्डन या देशाचा कुष्ठरोग दूर करणारा जगातील पहिला देश म्हणून पुष्टी केली आहे.

पहिली महिला हॉकी इंडिया लीग 2025

Women's Hockey India League 2025

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पहिली महिला हॉकी इंडिया लीग खालील पैकी कोणता संघ जिंकला ?

1. ओडिशा वॉरियर्स 

2. सुरमा हॉकी क्लब

3. दिल्ली एसजी पायपर्स

4. श्राची आरडी बंगाल टायगर्स

उत्तर : ओडिशा वॉरियर्स 

बातमी काय आहे ?

• ओडिशा वॉरियर्स क्लबने सुरमा हॉकी क्लबचा 2-1 असा पराभव करून पहिली महिला हॉकी इंडिया लीग 2024-25 जिंकली. 

• 26 जानेवारी 2025 रोजी मरंग गोमके जयपाल सिंग मुंडा ॲस्ट्रो टर्फ हॉकी स्टेडियम, रांची येथे अंतिम सामना खेळला गेला. 

पहिली महिला हॉकी इंडिया लीग बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

विजेता संघ : ओडिशा वॉरियर्स

उपविजेता संघ : सुरमा हॉकी क्लब

पहिल्या महिला हॉकी इंडिया लीग 2024-25 च्या आवृत्तीत किती संघ सहभागी झाले होते ?

पहिल्या महिला हॉकी इंडिया लीग स्पर्धेत 4 संघ सहभागी झाले होते. 

1. ओडिशा वॉरियर्स (Odisha Warriors) 

2. सूरमा हॉकी क्लब (Soorma Hockey Club) 

3. दिल्ली एसजी पायपर्स (Delhi SG Pipers) 

4. श्राची आरडी बंगाल टायगर्स (Shrachi Rarh Bengal Tigers) 

महिला हॉकी इंडिया लीग 2024-25 टॅाप परफॅार्मर्स् : 

• सर्वोत्तम गोलकीपर : सविता पुनिया (सूरमा हॉकी क्लब)

• सर्वाधिक गोल करणारे खेळाडू : यिब्बी जेन्सेन (ओडिशा वॉरियर्स), चार्लोट एंजेलबर्ट (सूरमा हॉकी क्लब)

• स्पर्धेतील सर्वोत्तम खेळाडू : ज्योती (सूरमा हॉकी क्लब)

• उदयोन्मुख खेळाडू : सोनम (सूरमा हॉकी क्लब)

76वा प्रजासत्ताक दिन

76th Republic Day

🇮🇳 प्रजासत्ताक दिनाच्या सर्वांना हार्दिक शुभेच्छा 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 26 जानेवारी 2025 च्या प्रजासत्ताक दिनाच्या संचलनाला प्रमुख पाहुणे कोण होते ? 

(सरळसेवा, पोलीस भरती, SSC GD 2019, SSC CHSL 2021,2023, SSC CPO 2024,.....)

1. डोनाल्ड ट्रम्प

2. प्रबोवो सुबियांतो

3. शिंजो आबे

4. इमॅन्युएल मॅक्रॉन

उत्तर : प्रबोवो सुबियांतो

भारताने आपला 76 वा प्रजासत्ताक दिन 26 जानेवारी 2025 रोजी मोठ्या उत्साहाने साजरा केला. 

प्रजासत्ताक दिन 2025 ची थीम ( संकल्पना ) काय आहे ?

 यंदाची प्रजासत्ताक दिनाची थीम 'स्वर्णिम भारत: वारसा आणि विकास' (Swarnim Bharat: Virasat aur Vikas) ही आहे.

76 व्या प्रजासत्ताक दिनाचे प्रमुख पाहुणे कोण आहे ?

2025 च्या प्रजासत्ताक दिनी प्रमुख पाहुणे इंडोनेशियाचे राष्ट्राध्यक्ष प्रबोवो सुबियांतो (Mr Prabowo Subianto) हे आहे.

'भारत पर्व' कार्यक्रम

पर्यटन मंत्रालयाकडून 26 ते 31 जानेवारी 2025 दरम्यान दिल्लीतील लाल किल्ल्यावर 'भारत पर्व' हा विशेष कार्यक्रम आयोजित केला जाईल.

प्रजासत्ताक दिनाचा इतिहास

• भारतीय स्वातंत्र्य कायदा 1947 द्वारे भारत स्वतंत्र झाला परंतु भारत एक घटनात्मक राजेशाही बनले. यात जॉर्ज सहावा राज्य प्रमुख आणि लॉर्ड माऊंटबॅटन गव्हर्नर जनरल बनले.

• भारत राष्ट्राच्या कारभारासाठी स्वतंत्र राज्यघटना बनवण्यासाठी संविधान सभेची स्थापना करण्यात आली.

• डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांची भारतीय राज्यघटनेच्या मसुदा समितीचे अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली.

• तब्बल 2 वर्षे 11 महिने 17 दिवसांच्या चर्चेनंतर 4 नोव्हेंबर 1947 रोजी संविधानाचा मसुदा संविधान सभेत मांडला गेला.

• 26 नोव्हेंबर 1949 रोजी भारतीय संविधान सभेने भारतीय संविधान स्वीकारले ; म्हणून 26 नोव्हेंबर हा दिवस संविधान दिन म्हणून आपण साजरा करतो.

• 26 जानेवारी 1950 पासून भारतीय संविधान लागू झाले. 

• 26 जानेवारी 1950 रोजी भारतीय राज्यघटनेने, भारत सरकार कायदा,1935 ची जागा घेतली आणि भारत एक सार्वभौम राष्ट्र म्हणून उद्यास आले.

26 जानेवारी हाच दिवस प्रजासत्ताक दिन म्हणून का निवडला गेला ?

• 1929 च्या लाहोर अधिवेशनात भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने 26 जानेवारी 1930 हा दिवस पूर्ण स्वराज्य दिन म्हणून घोषित केला.

• या दिवसाच्या स्मरणार्थ 26 जानेवारी हा दिवस प्रजासत्ताक दिन म्हणून निवडला गेला.

राष्ट्रीय पर्यटन दिवस 

National Tourism Day

Subject : GS - दिनविशेष, अर्थशास्त्र  

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय पर्यटन दिवसा बद्दल खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा

अ) दरवर्षी 25 जानेवारीला राष्ट्रीय पर्यटन दिवस साजरा केला जातो. 

ब) पर्यटनामुळे रोजगार निर्मिती होते. 

पर्याय : 

1. फक्त अ बरोबर

2. फक्त ब बरोबर 

3. अ आणि ब दोन्ही बरोबर

4. अ आणि ब दोन्ही चूक 

उत्तर : अ आणि ब दोन्ही बरोबर

राष्ट्रीय पर्यटन दिवसा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

राष्ट्रीय पर्यटन दिवस केव्हा असतो ? 

• दरवर्षी 25 जानेवारीला राष्ट्रीय पर्यटन दिवस साजरा केला जातो. 

• याचा उद्देश जबाबदार, शाश्वत आणि सुलभ पर्यटनाला प्रोत्साहन देणे हा आहे. 

पर्यटन मंत्रालय (Ministry of Tourism) : 

• भारताने 1948 मध्ये वारसा जतन करण्यासाठी आणि पर्यटन स्थळे सुधारण्यासाठी पर्यटन विभाग स्थापन केला. 

• भारतातील पर्यटन मंत्रालय (Ministry of Tourism) पर्यटनाच्या विकासासाठी आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी देशाची राष्ट्रीय धोरणे तयार करण्यासाठी जबाबदार आहे.

• भारतातील पर्यटन मंत्रालय हे स्थानिक, राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय संस्थांशी देखील सहकार्य करते.

भारतात लोक पर्यटन प्रामुख्याने को- कोणत्या कारणासाठी करतात ? 

भारतात पर्यटनाचे प्रकार कोणते ?  

सांस्कृतिक, निसर्ग, वारसा, शैक्षणिक, व्यवसाय, क्रीडा, ग्रामीण, वैद्यकीय, समुद्रपर्यटन आणि इको-टुरिझम यासारखे पर्यटनाचे अनेक प्रकार आहेत.

उदाहरणार्थ : 

• सांस्कृतिक : कुंभमेळा, देव - दर्शन इत्यादी.

• क्रीडा : IPL, World Cup साठी बाहेरून देशीतील त्याचबरोबर विदेशातील पर्यटक येतात.

• वारसा : कोणार्क मंदिर, नालंदा विद्यापीठ, ताज महाल यांसारखे भारतात अनेक युनेस्को जागतिक वारसा स्थळे आहेत. 

पर्यटनामुळे काय फायदा होतो ?  

• भारतात पर्यटन हा एक प्रमुख उद्योग आहे जो आर्थिक वाढ, सांस्कृतिक आदानप्रदान आणि आंतरराष्ट्रीय समज वाढवतो.

• पर्यटन आणि आतिथ्य उद्योग हा भारतातील सर्वात मोठ्या सेवा उद्योगांपैकी एक आहे.

• भारतातील पर्यटन क्षेत्र हे मेक इन इंडिया कार्यक्रमाचा अविभाज्य स्तंभ आहे. 

• भारतातील पर्यटन उद्योग रोजगार निर्मिती, पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी महत्त्वाचा आहे. 

• जसे की हॉटेल्स, रिसॉर्ट्स आणि रेस्टॉरंट्स, वाहतूक पायाभूत सुविधा (विमान वाहतूक, रस्ते, शिपिंग आणि रेल्वे) आणि आरोग्य सुविधांसह बहु-वापराच्या पायाभूत सुविधांच्या विकासाला पर्यटन प्रोत्साहन देते. 

• पर्यटन उद्योग महिला कर्मचाऱ्यांच्या सर्वात मोठ्या रोजगार देणाऱ्यांपैकी एक आहे.

2025 साठी राष्ट्रीय पर्यटन दिवसाची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

• 2025 ची थीम "समावेशक विकासासाठी पर्यटन " (Tourism for Inclusive Growth) ही आहे. 

• यंदाची संकल्पना आर्थिक वाढीसाठी पर्यटनाच्या भूमिकेवर भर देते आणि समाजातील सर्व घटकांना फायदा पोहोचवते. 

पर्यटनाला प्रोत्साहन आणि चालना देण्यासाठी सरकारने काही योजना सुरू केल्या आहेत त्या पुढील प्रमाणे : 

• राष्ट्रीय पर्यटन धोरण, 2022 

• देखो अपना देश कार्यक्रम

• स्वदेश दर्शन योजना  

• एक भारत श्रेष्ठ भारत 

• ई-व्हिसा सुविधा 

• क्रूझ पर्यटन 

• मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना (महाराष्ट्र राज्य)

भारताचे सध्याचे पर्यटन कॅबिनेट मंत्री कोण आहेत ? 

श्री गजेंद्रसिंह शेखावत सध्याचे (2025 मध्ये) देशाचे पर्यटन मंत्री आहेत. 

महाराष्ट्र राज्याचे सध्याचे पर्यटन कॅबिनेट मंत्री कोण आहेत ? 

(महाराष्ट्र पोलीस नागपूर 2021) 

श्री शंभूराज देसाई हे महाराष्ट्र राज्याचे सध्याचे (2025 मध्ये) पर्यटन मंत्री आहेत

15 वा राष्ट्रीय मतदार दिन 2025 

15th National Voters' Day 2025

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र - निवडणूक

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी राष्ट्रीय मतदार दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1) 25 जानेवारी

2) 26 जानेवारी

3) 15 ऑगस्ट 

4) 26 नोव्हेंबर

उत्तर : 25 जानेवारी

बातमी काय आहे ? 

• 15 व्या राष्ट्रीय मतदार दिनानिमीत्त आज, 25 जानेवारी 2025 रोजी नवी दिल्ली इथे राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या प्रमुख उपस्थितीत कार्यक्रम पार पडला. 

• भारतीय निवडणूक आयोग यंदा आपल्या समर्पित राष्ट्रसेवेची 75 वर्षे साजरी करत आहे.

• निवडणूक आयोगाच्या "इंडिया व्होट्स 2024: सागा ऑफ डेमॉक्रसी" या कॉफी टेबल पुस्तकाची पहिली प्रत मुख्य निवडणूक आयुक्त श्री राजीव कुमार यांच्या हस्ते माननीय राष्ट्रपतींना देण्यात आली.

राष्ट्रीय मतदार दिन 25 जानेवारीलाच का साजरी केला जातो ?

• 25 जानेवारी 1950 रोजी भारतीय निवडणूक आयोगाची ( Election Commission of India ) स्थापना करण्यात आली.

• भारतीय निवडणूक आयोगाच्या स्थापना दिनाचे महत्त्व लक्षात घेता 25 जानेवारी हा दिवस राष्ट्रीय मतदाता दिन म्हणून साजरा केला जातो.

पहिला राष्ट्रीय मतदार दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?

• 25 जानेवारी 2011 रोजी सर्वप्रथम राष्ट्रीय मतदार दिन साजरा केला गेला. 

• तत्कालीन राष्ट्रपती प्रतिभाताई पाटील यांनी पहिल्यांदा राष्ट्रीय मतदार दिन साजरा केला.

राष्ट्रीय मतदार दिन का साजरा केला जातो ?

राष्ट्रीय मतदार दिन साजरी करण्याचा उद्देश काय आहे ? 

• लोकशाही मतदानाचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. याबाबत नागरिकांमध्ये जागरूकता निर्माण करण्यासाठी राष्ट्रीय मतदार दिन साजरा केला जातो.

• नवीन मतदारांना मतदान यादीत नोंदणी करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे, त्यासाठी सुविधा देणे तसेच जास्तीत जास्त नाव नोंदणी करून लोकांना त्यांच्या अधिकाराबाबत जागृत करणे हा राष्ट्रीय मतदार दिनाचा मुख्य उद्देश आहे.

• भारतात 18 वर्षानंतर प्रत्येक व्यक्तीला मतदानाचा अधिकार आहे.

• धर्म,जात, लिंग, वर्ण, संप्रदाय या निकषांवर भेदभाव न करता कोणताही व्यक्ती मतदानाचा अधिकार बजावू शकतो. 

• भारताचे धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र म्हणून ही बाब महत्त्वपूर्ण आहे.

राष्ट्रीय मतदार दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

• या वर्षीची संकल्पना, "मतदानाइतके महत्वाचे काहीही नाही, मी मतदान करतोच" (Nothing Like Voting, I Vote for Sure) ही आहे. 

• ही संकल्पना निवडणूक प्रक्रियेतील मतदारांच्या सहभागाच्या महत्त्वावर जोर देते आणि मतदारांना त्यांच्या मताधिकाराचा वापर करण्यात अभिमान बाळगण्यास प्रोत्साहित करते.

भारतीय निवडणूक आयोगा संदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

Election Commission of India (ECI)

भारतीय निवडणूक आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• भारतीय संविधानाच्या तरतुदीनुसार 25 जानेवारी 1950 रोजी भारतीय निवडणूक आयोगाची स्थापना करण्यात आली.     

• 25 जानेवारी हा दिवस राष्ट्रीय मतदार दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

• सचिवालय : भारतीय निवडणूक आयोगाचे सचिवालय नवी दिल्ली येथे आहे. 

राज्यघटनेत कलम 324 ते 329 कशाशी संबंधित आहे ? 

• भारतीय संविधानाचा भाग XV निवडणुकांची संबंधित आहे.

• राज्यघटनेतील कलम 324 ते 329 भारतीय निवडणूक आयोग आणि सदस्य यांची पात्रता, अधिकार, कार्यकाळ, कार्य इत्यादींशी संबंधित आहे.

भारतीय निवडणूक आयोगाची रचना, शपथ, कार्यकाळ : 

‣ भारतीय निवडणूक आयोगामध्ये एक प्रमुख निवडणूक आयुक्त आणि दोन निवडणूक आयुक्त असतात.

‣ नियुक्ती : त्यांची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात.

‣ कालावधी : त्यांचा कार्यालयीन कालावधी 6 वर्षे किंवा 65 वर्षे वयापर्यंत, यांपैकी जे आधी असेल ते निश्चित आहे.

‣ दर्जा, पगार आणि भत्ते : त्यांचा दर्जा भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांच्या समान असतो. आणि त्याप्रमाणेच पगार व भत्ते त्यांना असतात.

‣ संविधानाच्या कलम 324 अनुसार भारताचे राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, लोकसभा, राज्यसभा, विधानसभा आणि विधान परिषद यांच्या निवडणुकांची देखरेख, दिशा आणि नियंत्रण याचे अधिकार भारतीय निवडणूक आयोगाकडे असतील.

भारताचे वर्तमान मुख्य निवडणूक आयुक्त (Chief Election Commissioner) कोण आहे ?

श्री राजीव कुमार हे देशाचे मुख्य निवडणूक आयुक्त आहे. 

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम

"Hamara Samvidhan Hamara Swabhiman"

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम केव्हा सुरू करण्यात आली ?

1. 26 जानेवारी 2023

2. 24 जानेवारी 2024

3. 15 ऑगस्ट 2024

4. 26 नोव्हेंबर 2024

उत्तर : 24 जानेवारी 2024

बातमी काय आहे ? 

• देशभरात गेले वर्षभर हमारा संविधान हमारा सन्मान ही मोहीम यशस्वीरित्या राबवली गेली.

• या यशानिमीत्त न्याय विभागाने उत्तर प्रदेशात प्रयागराज इथे सुरू असलेल्या महाकुंभ मेळ्यादरम्यान 24 जानेवारी 2025 रोजी एका विशेष कार्यक्रमाचे आयोजन केले.

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम केव्हा सुरू करण्यात आली ? 

24 जानेवारी 2024 रोजी नवी दिल्लीतील डॉ. बी. आर. आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय केंद्रात उपराष्ट्रपतींच्या हस्ते 'हमारा संविधान हमारा सन्मान' मोहिम सुरू करण्यात आली. 

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम काय आहे ? 

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीमेचे उद्दिष्ट कोणते ?

• "हमारा संविधान हमारा सन्मान" ही मोहीम भारतीय राज्यघटना, त्याचा इतिहास आणि आजच्या जगामध्ये त्याची प्रासंगिकता याबद्दल जागरुकता पसरवण्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

• भारतीय राज्यघटना आणि नागरिकांच्या कायदेशीर अधिकारांविषयी जागरूकता वाढविण्याच्या दिशेचे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणून, न्याय विभागाने हमारा संविधान हमारा सन्मान ही मोहीम सुरू केली होती. 

• 2047 पर्यंत विकसित भारत घडवण्याचे स्वप्न साकार करण्यासाठी देशातल्या प्रत्येक नागरिकाने सक्रिय योगदान देण्यासाठी 

• भारताच्या प्रजासत्ताकाचे 75 वे वर्ष आणि राज्यघटना स्वीकारल्याच्या 75 व्या वर्धापन दिनाचे औचित्य साधून ही मोहीम सुरू केली गेली होती.

राष्ट्रीय बालिका दिवस 

National Girl Child Day

Subject : GS - दिनविशेष, सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात दरवर्षी राष्ट्रीय बालिका दिन कधी साजरा केला जातो ? 

(SSC CGL 2020- 2021)

1. 5 जून

2. 12 मे

3. 24 जानेवारी

4. 9 सप्टेंबर

उत्तर : 24 जानेवारी

राष्ट्रीय बालिका दिनाबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• राष्ट्रीय बालिका दिन, भारतात दरवर्षी 24 जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. 

• मुलींचे हक्क, शिक्षण आणि कल्याण यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी हा दिवस समर्पित आहे. 

राष्ट्रीय बालिका दिन साजरी करण्यास केव्हा पासून सुरुवात झाली ? 

महिला आणि बाल विकास मंत्रालयाने (Ministry of Women and Child Development) 2008 मध्ये राष्ट्रीय बालिका दिन साजरी करण्यास सुरुवात केली.

आपण राष्ट्रीय बालिका दिन का साजरी करतो ? 

राष्ट्रीय बालिका दिन का साजरी करण्याचा उद्देश कोणता ? 

• राष्ट्रीय बालिका दिन ही मुलींच्या हक्कांबद्दल जागरुकता वाढवण्याची आणि त्यांना लैंगिक भेदांपासून मुक्त समान संधी आणि समर्थन प्रदान केले जाण्याची खात्री करण्याची संधी आहे.

• हा दिवस मुलींना भेडसावणाऱ्या असमानतेवर प्रकाश टाकण्याचा प्रयत्न करतो, 

• मुलींबद्दलचा सामाजिक दृष्टिकोन बदलणे, 

• स्त्री भ्रूणहत्येसारख्या समस्यांचे निराकरण करणे, 

• घटत्या लिंग गुणोत्तराबद्दल जागरुकता निर्माण करणे

• मुलींसाठी अधिक समावेशक आणि न्याय्य वातावरण निर्माण करणे 

• मुलींना शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देणे आणि समाजाला मुलींना समान मानण्यास आणि त्यांचा आदर करण्यास प्रोत्साहित करतो. 

• या दिवसाचा उद्देश मुलींना सशक्त करण्यासाठी जागरुकता वाढवणे आणि लिंगभेदाच्या अडथळ्यांशिवाय वाढू शकेल असे वातावरण निर्माण करणे हा आहे.

राष्ट्रीय बालिका दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

" उज्ज्वल भविष्यासाठी मुलींना सक्षम बनवणे " ही राष्ट्रीय बालिका दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) आहे.  

"Empowering Girls for a Bright Future"  

मुलींसाठी सरकारी योजना कोणत्या ? 

• त्याचबरोबर महिला वसतिगृहे, मुलींना माध्यमिक शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देण्यासाठी राष्ट्रीय योजना यांसारख्या अनेक योजना सरकार राबवत आहेत. 

नोट : 

24 जानेवारी हा दिवस भारतात राष्ट्रीय बालिका दिन (National Girl Child Day) म्हणून साजरी करतात. 

11 ऑक्टोबर हा दिवस आंतरराष्ट्रीय बालिका दिन (International Day of the Girl) म्हणून साजरी करतात.