स्वदेश दर्शन 2.0 योजना ? 

Swadesh Darshan Scheme 2.0

Subject : GS - सरकारी योजना, पर्यटन 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) देशातील पर्यटन स्थळांच्या विकासासाठी स्वदेश दर्शन योजना केव्हा सुरू करण्यात आली ?

1. 2009-10

2. 2014-15

3. 2018-19

4. 2024-25

उत्तर : 2014-15

बातमी काय आहे ? 

• देशातील पर्यटन स्थळांच्या विकासासाठी केंद्र सरकारने स्वदेश दर्शन योजना, स्वदेश दर्शन 2.0 या नवीन स्वरूपात लागू केली आहे.

• याअंतर्गत, 791.25 कोटी रुपये खर्चाच्या 34 प्रकल्पांना मंजुरी देण्यात आली आहे. 

• ही माहिती केंद्रीय पर्यटन आणि संस्कृती मंत्री गजेंद्र सिंह शेखावत यांनी राज्यसभेत दिली.

स्वदेश दर्शन योजना केव्हा सुरू करण्यात आली ?

• 2014-15 मध्ये पर्यटन मंत्रालयाने स्वदेश दर्शन योजना सुरू केली. 

• ही 100% केंद्र सरकारकडून निधी मिळवलेली म्हणजे च केंद्रीय क्षेत्र योजना (Central Sector Scheme) आहे. 

• भारतात शाश्वत आणि जबाबदार पर्यटन विकसित करण्यासाठी ही योजना सुरू करण्यात आली. 

स्वदेश दर्शन योजना म्हणजे काय ? 

• केंद्र सरकार, राज्य सरकारांना तसेच केंद्रशासित प्रदेश प्रशासनांना देशातील पर्यटन संबंधित पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी आर्थिक मदत देऊ करते.

• मंजूर प्रकल्पांचे संचालन आणि देखभाल (Operation & Maintenance) ही संबंधित राज्य/केंद्रशासित प्रदेश सरकारांची जबाबदारी असते. 

 स्वदेश दर्शन 2.0 : 

• स्वदेश दर्शन 2.0 ही योजना स्वदेश दर्शन ची सुधारित आवृत्ती आहे.

• शाश्वत आणि जबाबदार पर्यटन स्थळे विकसित करण्यासाठी स्वदेश दर्शन योजनेला एक समग्र ध्येय म्हणून विकसित करण्याकडे ही लक्ष देते. 

• 'व्होकल फॉर लोकल' (‘Vocal for Local’) या मंत्रासह, स्वदेश दर्शन 2.0 ही सुधारित योजना पर्यटन स्थळ म्हणून भारताच्या पूर्ण क्षमतेची जाणीव करून "आत्मनिर्भर भारत" (Aatmanirbhar Bharat) साध्य करण्याचा प्रयत्न करते.

• यासाठी खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणूक वाढवण्याला महत्त्वही देते. 

स्वदेश दर्शन योजनेची उद्दिष्टे कोणती ? 

स्वदेश दर्शन योजना का सुरू करण्यात आली ? 

योजनेचे फायदे काय ? 

• पर्यटकांचा अनुभव/समाधान वाढविण्यासाठी पर्यटन सुविधा सेवांचा विकास करणे. 

• पर्यटनाला आर्थिक विकास आणि रोजगार निर्मितीचे प्रमुख इंजिन म्हणून स्थान देणे.

• नियोजनबद्ध आणि प्राधान्यक्रमाने पर्यटन क्षमता असलेले सर्किट विकसित करणे.

• ओळखल्या जाणाऱ्या प्रदेशांमध्ये उपजीविका निर्माण करण्यासाठी देशाच्या सांस्कृतिक आणि वारसा मूल्यांना प्रोत्साहन देणे.

• सर्किट/गंतव्यस्थानांमध्ये जागतिक दर्जाच्या पायाभूत सुविधा विकसित करून शाश्वत पद्धतीने पर्यटकांचे आकर्षण वाढवणे.

• पर्यटन, आतिथ्य आणि मालमत्ता व्यवस्थापनात खाजगी क्षेत्रातील गुंतवणूक वाढवण्याचे उद्दिष्ट आहे.

राष्ट्रपती भवनात 'पर्पल फेस्ट'चे आयोजन

RASHTRAPATI BHAVAN HOSTS ‘PURPLE FEST’

Subject : GS - सरकारी योजना - उपक्रम

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच राष्ट्रपती भवनात आयोजित 'पर्पल फेस्ट' महोत्सवाचा चा मुख्य उद्देश काय आहे ? 

1. समाजात महिलांना समजून घेणे, स्वीकृती देणे आणि त्यांचा समावेश वाढवणे.

2. समाजात ट्रान्सजेंडर लोकांना समजून घेणे, स्वीकृती देणे आणि त्यांचा समावेश वाढवणे.

3. समाजात दिव्यांग व्यक्तींना समजून घेणे, स्वीकृती देणे आणि त्यांचा समावेश वाढवणे.

4. समाजात वृद्ध व्यक्तींना समजून घेणे, स्वीकृती देणे आणि त्यांचा समावेश करणे.

उत्तर : समाजात दिव्यांग व्यक्तींना समजून घेणे, स्वीकृती देणे आणि त्यांचा समावेश वाढवणे.

बातमी काय आहे ? 

• नवी दिल्ली येथे राष्ट्रपती भवनातील अमृत उद्यानात दिव्यांगजनांची प्रतिभा, कर्तृत्व आणि आकांक्षांचा गौरव करणारा, 'पर्पल फेस्ट' हा एक दिवसीय महोत्सव आयोजित करण्यात आला होता.

• या कार्यक्रमात टाटा पॉवर, अमेरिकन इंडिया फाउंडेशन, द हंस फाउंडेशन, टेक महिंद्रा फाउंडेशन आणि इतर प्रमुख भागधारकांसोबत अभूतपूर्व भागीदारी (Collaborations) देखील झाली. 

• ही भागीदारी शिक्षण, कौशल्य, रोजगार आणि सुलभतेवर लक्ष केंद्रित करून दिव्यांगजनांच्या जीवनात शाश्वत आणि चांगला बदल घडवण्यासाठी योगदान देईल. 

पर्पल फेस्ट महोत्सवाचे आयोजन कोणत्या मंत्रालयातर्फे करण्यात आले ? 

• भारत सरकारच्या सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयातर्फे (Union Ministry of Social Justice and Empowerment) पर्पल फेस्ट महोत्सवाचे आयोजन करण्यात आले. 

पर्पल फेस्ट महोत्सवाचे उद्दिष्ट कोणते ? 

पर्पल फेस्ट महोत्सव का आयोजित करण्यात येतो ? 

• विविध प्रकारचे अपंगत्व आणि लोकांच्या जीवनावर होणाऱ्या त्याच्या परिणामांविषयी जनजागृती करणे आणि

• समाजात दिव्यांग व्यक्तींचा स्वीकार आणि समावेश याबद्दल समज वाढवणे, हे 'पर्पल फेस्ट' या महोत्सवाचे उद्दिष्ट आहे.

• पर्पल फेस्ट' हा दिव्यांग व्यक्तींच्या समावेश, सक्षमीकरण आणि समानतेच्या दिशेने एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे.

पर्पल फेस्ट महोत्सवात आयोजित उपक्रम : 

• क्रीडा स्पर्धा

• डिजिटल समावेशन आणि उद्योजकता या विषयावरील कार्यशाळा

• अ‍ॅबिलिंपिक (अपंगांसाठी कौशल्य प्रदर्शन स्पर्धा)

• सृजनात्मक उपक्रम

• सांस्कृतिक कार्यक्रम

जागतिक क्षयरोग दिन

World Tuberculosis (TB) Day 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जागतिक क्षयरोग दिन केव्हा असतो ? 

1. 24 मार्च

2. 31 मार्च

3. 2 एप्रिल

4. 1 मे 

उत्तर : 24 मार्च

जागतिक क्षयरोग दिन केव्हा असतो ?

क्षयरोगाच्या जिवाणूंचा शोध कोणी लावला ? 

• इ.स. 1882 साली डॉ.रॉबर्ट कॉक यांनी क्षयरोगाच्या जिवाणूंचा शोध लावला.

• त्यांचा प्रबंध जागतिक शास्त्रज्ञांच्या परिषदेत मांडला व त्यास दिनांक 24 मार्च रोजी मान्यता मिळाली. म्हणून दरवर्षी 24 मार्च हा दिवस जागतिक क्षयरोग दिन म्हणून सर्वत्र पाळला जातो.

क्षयरोग (TB) आजार कसा होतो ?

• क्षयरोग हा मायक्रोबॅक्टेरियम ट्युबरक्युलोसीस (Mycobacterium Tuberculosis) नावाच्या जीवाणूंमुळे (Bacteria) होणारा रोग आहे. 

• क्षयरोग (TB) हा संसर्ग झालेल्या व्यक्तीच्या खोकल्या किंवा शिंकण्यातील लहान थेंबांच्या श्वासाद्वारे पसरणारा एक जिवाणूजन्य आजार आहे.

क्षयरोग कसा पसरतो ?

• क्षयरोग हा फुफ्फुसात सक्रिय क्षयरोग असलेल्या लोकांनाकडून खोकला, थुंकणे, बोलणे किंवा शिंकताना हवेतून एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे पसरतो.

क्षय रोगाची लक्षणे काय आहेत ?

क्षय रोगा वरील उपचार काय आहेत ?

• उपचाराने, TB बरा होऊ शकतो.

• प्रतिजैविकांचा (Antibiotics) कोर्स सहसा 6-18 महिन्यांसाठी घ्यावा लागतो.

जागतिक क्षयरोग दिन 2025 ची संकल्पना थीम कोणती ? 

• "होय! आम्ही क्षयरोग संपवू शकतो : वचनबद्ध करा, गुंतवणूक करा, वितरित करा" ही जागतिक क्षयरोग दिन 2025 ची संकल्पना आहे. 

• Yes! We Can End TB: Commit, Invest, Deliver

• याचा अर्थ असा की आपण सर्वांनी मिळून, शाश्वत वचनबद्धता, आर्थिक गुंतवणूक आणि प्रभावी माध्यमातून व्यक्तींपर्यंत मदत पोहचवून असा क्षयरोगाचा संपवू शकतो असा होतो. 

• क्षयरोगाविरुद्धच्या लढाईत केवळ सरकारचाच नव्हे तर सामान्य नागरिकांचाही सहभाग आवश्यक आहे.

जागतिक क्षयरोग (TB) अहवाल 2024 मधील भारताबद्दल IMP माहिती :

• भारतात क्षयरोगाचे सर्वाधिक प्रमाण आहे.

• जागतिल एकूण क्षयरोगाच्या रूग्णांपैकी तब्बल 26% रुग्ण फक्त भारतात आहे. 

• जागतिल एकूण क्षयरोगाशी संबंधित मृत्यू पैकी 29% मृत्यू भारतात होतात. 

• 2023 मध्ये, भारतात 27 लाख क्षयरोगाचे रुग्ण आढळले होते, त्यापैकी 25.1 लाख व्यक्तींचे निदान झाले होते आणि त्यांच्यावर उपचार करण्यात आले होते. 

• 2015 ते 2023 मध्ये भारतातील क्षयरोगाच्या घटनांमध्ये 17.7% टक्के घट झाली आहे.

नि:क्षय पोषण योजना काय आहे ?

• नि:क्षय पोषण योजना आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने एप्रिल 2018 मध्ये राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (National Health Mission) अंतर्गत सुरू केली होती.

• ही भारतातील राष्ट्रीय क्षयरोग निर्मूलन कार्यक्रम (National Tuberculosis Elimination Program) अंतर्गत थेट लाभ हस्तांतरण योजना आहे.

• नि:क्षय पोषण योजनेंतर्गत क्षयरुग्णांना थेट लाभ हस्तांतरणाच्या माध्यमातून आर्थिक सहाय्य दिले जाते.

• आर्थिक सहाय्य : जो रूग्ण TB विरोधी उपचार घेत आहेत, त्याला दर महिन्याला ₹1000 रूपये या प्रमाणे त्याच्या बॅंक खात्यात पैसे जमा केले जातात.

शहीद दिवस : 23 मार्च 

Shaheed Diwas 

भारत मातेचे थोर सुपुत्र, स्वातंत्र्यसैनिक भगतसिंग, सुखदेव आणि राजगुरू यांना पुण्यतिथी दिनी विनम्र आदरांजली 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास - आधुनिक भारताचा इतिहास, क्रांतीकारक

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) स्वातंत्र्यसैनिक भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांना ------- रोजी फाशी देण्यात आली.

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC MTS 2022,2023) 

1. 25 मार्च 1932

2. 23 मे 1931

3. 23 मार्च 1931

4. 21 एप्रिल 1930

उत्तर : 23 मार्च 1931

शहीद-ए-आझम भगतसिंग : 

• जन्म : भगतसिंग यांचा जन्म 28 सप्टेंबर 1907 रोजी ब्रिटिश भारतात बंगा, पंजाब, (आता पाकिस्तानमध्ये) येथे एका शीख कुटुंबात झाला. 

• भगतसिंग यांचे वडील किशन सिंग आणि काका अजित सिंग हे स्वातंत्र्यसैनिक होते. 

• 1919 मध्ये झालेल्या जालियनवाला बाग हत्याकांडामुळे भगतसिंग यांच्या मनावर खोलवर परिणाम झाला. 

• वयाच्या 12 व्या वर्षी भारताच्या स्वातंत्र्यासाठी लढण्याची त्यांनी शपथ घेतली.

• स्वातंत्र्य लढ्यासाठी तरुणांना एकत्रित करण्यासाठी 1926 मध्ये भगतसिंग यांनी नौजवान भारत सभेची स्थापना केली.

• भगतसिंग यांना प्रेमाने शहीद-ए-आझम (अर्थ : महान शहीद) म्हणून ओळखले जाते.  

हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू : 

• हुतात्मा शिवराम हरी राजगुरू हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक सशस्त्र क्रांतिकारक होते. 

• जन्म : 24 ॲागस्ट 1908 रोजी पुणे जिल्ह्यातील खेड या गावी एका मध्यमवर्गीय घरात त्यांचा जन्म झाला.

• (त्यांच्या स्मरणार्थ खेड या गावचे राजगुरुनगर असे नामकरण करण्यात आले.)

• पुढे हिंदुस्थान सोशलिस्ट रिपब्लिकन आर्मी सुरू झाल्यावर ते या क्रांतिसैन्याचे सैनिक बनले.

• संस्कृत व मराठीबरोबरच इंग्रजी, कन्नड, मलयाळम्, हिंदी व उर्दू या भाषाही त्यांना चांगल्या अवगत होत्या.

• त्यांचा बंदुकीचा नेम अचूक होता. त्यांना हिंदुस्थान सोशालिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशनचा (HSRA) " गनमॅन " म्हटले जात.

हुतात्मा सुखदेव थापर : 

• जन्म : सुखदेव थापर यांचा जन्म 15 मे 1907 रोजी पंजाबमधील लुधियाना येथे झाला. 

• स्वातंत्र्यलढ्यातील तरुण भरतीसाठी त्यांनी प्रशिक्षण शिबिरेही आयोजित केली.

• त्यांनी तरुणांना एकत्र जमविण्यास सुरुवात केली. 

• ते हिंदुस्तान सोशालिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन (HSRA) चे सदस्य होते. 

• त्यांनी ‘ हिंदुस्थान रिपब्लिकन असोसिएशन ‘च्या वाङ्‌मयाचा तरुणांत प्रचार केला. 

• जे.पी. सॉन्डर्स यांच्या हत्येची अंमलबजावणी आणि नियोजन करण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. 

• त्यांनी कैद्यांना होणाऱ्या अमानुष वागणुकीच्या निषेधार्थ 1929 च्या तुरुंग उपोषणात भाग घेतला.

अटक, खटला आणि फाशी : 

• पोलिसांच्या लाठीहल्ल्यात लाला लजपत राय यांचा मृत्यू झाला. त्यांच्या मृत्यूचा बदला म्हणून 1928 मध्ये (लाहोर कट प्रकरण) पोलिस अधिकारी जे. पी. साँडर्स याला भगतसिंग, राजगुरू आणि आझाद यांनी गोळ्या घालून ठार केले.

• 18 एप्रिल 1929 रोजी, दडपशाही ब्रिटीश कायद्यांचा निषेध करण्यासाठी भगतसिंग आणि बटुकेश्वर दत्त यांनी दिल्लीत केंद्रीय विधानसभेत बॉम्ब फेकला आणि ते स्वतः हून अटक झाले.

• नंतर लाहोर कट प्रकरणात खुनाचा आरोप त्यांच्यावर ठेवण्यात आला. 

• त्यांच्यावर खटला चालवण्यात आला, त्यांना दोषी ठरवण्यात आले.

• भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांना फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. 

• 23 मार्च 1931 रोजी लाहोर येथे भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांना फाशी देण्यात आली.

• दरवर्षी 23 मार्च हा दिवस स्वातंत्र्यसैनिक भगतसिंग, सुखदेव आणि राजगुरू यांना श्रद्धांजली म्हणून शहीद दिन म्हणून पाळला जातो.

जागतिक हवामान दिन

World Meteorological Day

Subject : GS - दिनविशेष, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जागतिक हवामान दिना बद्दल योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा.

अ) 23 मार्च हा दिवस 'जागतिक हवामान दिन' म्हणून साजरा केला जातो.

ब) " क्लोज़िंग द अर्ली वार्निंग गैप टुगेदर " ही या दिनासाठी 2025 ची संकल्पना आहे.

पर्याय :

1. फक्त अ बरोबर

2. फक्त ब बरोबर 

3. अ आणि ब दोन्ही बरोबर

4. अ आणि ब दोन्ही चूक 

उत्तर : अ आणि ब दोन्ही बरोबर

जागतिक हवामान दिन केव्हा आणि का साजरी करतात ? 

• जगभरात 23 मार्च हा दिवस 'जागतिक हवामान दिन' म्हणून साजरा केला जातो. 

• हवामानातील अनपेक्षित बदलांमुळे मानवी साधनसंपत्तीचे तसेच इतर प्राणी - पक्ष्यांचेही नुकसान होते. 

• हा दिवस लोकांना हवामान आणि हवामानाबद्दल शिक्षित करण्याची आणि हवामानविषयक धोक्यांबद्दल जागरूक करण्याची संधी प्रदान करतो. 

• हा दिवस लोकांना पृथ्वीच्या वातावरणाचे रक्षण करण्यात त्यांच्या भूमिकेबद्दल जागरूक करण्यासाठी देखील पाळला जातो.

• त्याचबरोबर राष्ट्रीय हवामान आणि जलविज्ञान सेवांचे समाजाच्या सुरक्षिततेसाठी आणि कल्याणासाठी आवश्यक योगदान महत्व हा दिवस अधोरेखित करतो.

23 मार्च हा दिवस जागतिक हवामान दिन म्हणून का साजरा करतात ? 

• 23 मार्च 1950 रोजी जागतिक हवामान संस्था (World Meteorological Organization) ची स्थापना करण्यात आली. 

• जागतिक हवामान संघटनेच्या स्थापनेच्या स्मरणार्थ 23 मार्च हा दिवस जागतिक हवामान दिन म्हणून साजरा करतात. 

पहिला जागतिक हवामान दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

जागतिक हवामान दिन पहिल्यांदा 23 मार्च 1961 रोजी साजरा करण्यात आला.

जागतिक हवामान दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

• " क्लोज़िंग द अर्ली वार्निंग गैप टुगेदर " (Closing the early warning gap together) ही जागतिक हवामान दिन 2025 ची संकल्पना आहे. 

• पूर, चक्रीवादळ, उष्णतेच्या लाटा यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींचा चांगला अंदाज घेण्यासाठी आणि त्यांना प्रतिसाद देण्यासाठी पूर्वसूचना प्रणाली (early warning systems) सुधारण्यासाठी जागतिक सहकार्याचे महत्त्व या थीममध्ये अधोरेखित केले आहे.

जागतिक हवामान संस्था (World Meteorological Organization) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• जागतिक हवामान संस्थेची (WMO) ची निर्मिती आंतरराष्ट्रीय हवामान संघटना (IMO) पासून झाली.

• 23 मार्च 1950 रोजी जागतिक हवामान संस्थेची स्थापना करण्यात आली.

• WMO ही संयुक्त राष्ट्रांची (United Nations ) विशेष एजन्सी आहे. 

• WMO हवामानशास्त्र (हवामान आणि हवामान), ऑपरेशनल हायड्रोलॉजी आणि संबंधित भूभौतिकीय विज्ञाना संदर्भात काम करते. 

• मुख्यालय (Headquarters) : जागतिक हवामान संस्थेचे मुख्यालय स्विझरलँड देशात जिनिव्हा (Geneva) शहरात आहे. 

• भारत हा जागतिक हवामान संस्थेचा (WMO) सदस्य आहे.

महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार

Maharashtra Bhushan Award

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच 2024 चा महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार श्री राम सुतार यांना देण्यात येणार असल्याची घोषणा करण्यात आली, ते खालील पैकी कोणत्या क्षेत्राशी संबंधित आहे ? 

1. संगीत

2. चित्रकला

3. क्रिडा

4. शिल्पकला

उत्तर : शिल्पकला (Sculpture)

बातमी काय आहे ? 

अलिकडेच, महाराष्ट्र राज्याचा 2024 चा महाराष्ट्र भूषण हा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार ज्येष्ठ शिल्पकार राम सुतार यांना देण्यात येणार असल्याची घोषणा मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी विधानसभेत केली.

शिल्पकार राम सुतार यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• शिल्पकार राम सुतार यांचा जन्म धुळे जिल्ह्यातील गोंदूर या गावी 19 फेब्रुवारी 1925 मध्ये झाला.

• मुंबईतील जे. जे स्कूल ऑफ आर्टमधून त्यांनी त्याचं शिक्षण पूर्ण केलं. 

शिल्पकार राम सुतार यांनी बनवलेल्या (डिझाइन केलेल्या) काही प्रसिद्ध मूर्ती :

• स्टॅच्यू ऑफ युनिटी : (सरदार पटेल यांचा पुतळा, 182 मीटर, गुजरात) जगातील सर्वात उंच पुतळा

• महात्मा गांधींचा प्रतिष्ठित पुतळा : भारतीय संसदेसह 450+ शहरांमध्ये

• केम्पेगौडा पुतळा : 108 फूट उंच, बेंगळुरू विमानतळ

• अयोध्या राम मंदिर : भगवान राम मूर्ती डिझाइनिंग, अयोध्या

• बाबासाहेब आंबेडकरांचा पुतळा : इंदू मिल, मुंबई

• चंबळ देवी मूर्ती : 45 फूट उंच पुतळा, मध्य प्रदेशातील, गंगासागर धरण येथे  

• कृष्ण-अर्जुन रथ : कुरुक्षेत्राच्या ब्रह्मसरोवरात असलेला कृष्ण-अर्जुन रथ डिझाइन

शिल्पकार राम सुतार यांना मिळालेले प्रमुख पुरस्कार आणि सन्मान : 

• पद्मश्री पुरस्कार (1999)

• टागोर पुरस्कार (2016)

• पद्मभूषण पुरस्कार (2018)

• महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार (2024)

महाराष्ट्र भूषण पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार हा महाराष्ट्र शासनाकडून देण्यात येणारा राज्याचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार आहे. 

• 1995 मध्ये महाराष्ट्र भूषण पुरस्काराची स्थापना करण्यात आली. 

• 25 लाख रुपये, मानपत्र, मानचिन्ह, आणि शाल असे या पुरस्काराचे सध्याचे स्वरूप आहे.

• महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार आरोग्यसेवा, उद्योग, कला, क्रीडा, पत्रकारिता, लोकप्रशासन, विज्ञान आणि समाजसेवा या क्षेत्रांत केलेल्या विशेष योगदानासाठी दिला जातो. 

पहिला महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार कोणाला देण्यात आला ? 

पहिला महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार 1996 मध्ये लोकप्रिय साहित्यिक पु.ल. देशपांडे यांना देण्यात आला. 

सांस्कृतिक संपदा करार

Cultural Property Agreement

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच मार्च 2025 मध्ये भारतीय पुरातन वस्तूंची तस्करी रोखण्यासाठी भारताने खालील पैकी कोणत्या देशाशी सांस्कृतिक संपदा करार केला ? 

1. अमेरिका

2. चीन

3. मलेशिया

4. रशिया

उत्तर : अमेरिका

सांस्कृतिक संपदा करारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारतीय पुरातन वस्तूंची तस्करी रोखण्यासाठी भारत-अमेरिका यांच्यात सांस्कृतिक संपदा करार (Cultural Property Agreement) झाला.

• प्रतिबंधात्मक स्वरूपाचा करार असल्यामुळे कोणतीही कालमर्यादा किंवा लक्ष्यीत संख्या निर्धारित केलेली नाही.

सांस्कृतिक संपदा करार म्हणजे काय ? | What is the meaning of Cultural Property Agreement ?  

• सांस्कृतिक संपदा करारामध्ये तांत्रिक सहाय्य, अवैध व्यापार आणि सांस्कृतिक मालमत्तेची लूट या प्रकरणांमध्ये सहकार्य आणि परस्पर सामंजस्याला चालना देण्याची तरतूद आहे.

• या करारानुसार अमेरिकन सरकारने जप्त केलेल्या नियुक्त यादीत समाविष्ट असलेल्या कोणत्याही वस्तू किंवा साहित्य अमेरिका भारताला परत करेल. 

• आतापर्यंत, अमेरिकेतून 588 प्राचीन वस्तू परत आणण्यात आल्या आहेत, त्यापैकी 297 वस्तू 2024 मध्ये मिळाल्या आहेत.

सांस्कृतिक संपदा करार महत्त्वाचा का आहे ?

• सांस्कृतिक मालमत्तेची बेकायदेशीर तस्करी ही एक दीर्घकालीन समस्या आहे ज्याने इतिहासात अनेक संस्कृती आणि देशांना प्रभावित केले आहे.

• हा करार सांस्कृतिक मालमत्तेची बेकायदेशीर तस्करी रोखतो आणि पुरातन वस्तू त्यांच्या मूळ ठिकाणी परत आणण्यास मदत करतो.

• 1970 च्या युनेस्को कन्व्हेन्शनला मान्यता देण्यापूर्वी भारतातून मोठ्या प्रमाणात पुरातन वस्तूंची तस्करी करण्यात आली होती आणि त्या वस्तू आता जगभरातील विविध संग्रहालये, संस्था आणि खाजगी संग्रहांमध्ये ठेवण्यात आली आहेत.

• भारताला आणि भारतीयांना त्यांचे हक्काचे असलेले परत करण्यात हा करार महत्त्वाचा आहे.

मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 | Human Coronavirus HKU1

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच कोलकाता येथील एका महिलेला मानवी कोरोना विषाणू HKU1 (HCoV-HKU1) असल्याचे निदान झाले. मानवी कोरोना विषाणू HKU1 बद्दल योग्य विधान विधाने असलेला पर्याय निवडा. 

अ) हा कोरोनाव्हायरसचा मानवांना आणि प्राण्यांनाही होऊ शकतो.

ब) HKU1 पहिल्यांदा 2004 मध्ये हाँगकाँग येथे शोधला. 

क) HKU1 आणि COVID-19 सारखेच आहे.

पर्याय : 

1. फक्त अ योग्य

2. फक्त अ आणि ब योग्य

3. फक्त ब आणि क योग्य

4. अ, ब आणि क योग्य

उत्तर : फक्त अ आणि ब योग्य

• क) हे विधान चुकीचे आहे. 

• HKU1 आणि COVID-19 सारखे नाही.

बातमी काय आहे ?

कोलकाता येथील एका महिलेला मानवी कोरोना विषाणू HKU1 (HCoV-HKU1) असल्याचे निदान झाले आहे. 

मानवी कोरोना म्हणजे काय ? 

मानवी कोरोनाव्हायरस हे RNA विषाणूंचा एक गट आहे जे मानवांमध्ये श्वसनमार्गाचे संक्रमण (Respiratory Tract Infections) करतात, ज्यामध्ये सौम्य सर्दीपासून ते SARS, MERS आणि COVID-19 सारख्या गंभीर आजारांचा समावेश आहे.

मानवी कोरोनाव्हायरस सामान्य 4 प्रकार कोणते ? 

229E, NL63, OC43, आणि HKU1 हे मानवी कोरोनाव्हायरसचे सामान्य 4 प्रकार आहे.

मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 ला बीटाकोरोनाव्हायरस हॉंगकोनेन्स (Betacoronavirus Hongkonense) असेही म्हणतात. 

• हा कोरोनाव्हायरसचा एक प्रकार आहे जो मानवांना आणि प्राण्यांनाही होऊ शकतो.

• मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 (हाँगकाँग विद्यापीठ) पहिल्यांदा 2004 मध्ये सापडला.

• मानवी कोरोनाव्हायरसची ओळख पहिल्यांदा 2004 मध्ये हाँगकाँग विद्यापीठातील संशोधकांनी पटवली होती, त्यामुळेच त्याला हे नाव मिळाले.

• मानवी कोरोनाव्हायरससाठी कोणतीही लस किंवा विशिष्ट उपचार नाही. 

• बहुतेक संक्रमित व्यक्ती स्वतःहून बरे होतात.

HKU1 ची लक्षणे कोणती ? 

• HKU1 मध्ये, लक्षणे सहसा सौम्य असतात. तथापि, काही प्रकरणांमध्ये, विशेषतः उपचार न केल्यास, मानवी कोरोनाव्हायरसमुळे ब्रॉन्कायओलायटिस आणि न्यूमोनिया होऊ शकतो.

HKU1 आणि COVID-19 सारखेच आहे का ?

• नाही, HKU1 हा COVID-19 पेक्षा वेगळा आहे.

• HKU1 हा एक सामान्य सर्दी-कारक कोरोनाव्हायरस आहे.

• तर COVID-19 हा SARS-CoV-2 मुळे होतो. 

• COVID-19 हा एक नवीन कोरोना विषाणू आहे जो श्वसनाचे गंभीर आजार निर्माण करू शकतो.