16 वी ब्रिक्स शिखर परिषद

16th BRICS Summit 2024

Subject : GS - शिखर परिषद

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 16 वी ब्रिक्स शिखर परिषद कोठे पार पडली ? 

1. भारत

2. चीन

3. रशिया

4. ब्राझील

उत्तर : रशिया

बातम्यांमध्ये : 

• 16 वी ब्रिक्स शिखर परिषद रशियाने आयोजित केली.

• ही शिखर परिषद रशियातील कझान येथे पार पडली. 

कझान घोषणापत्र (Kazan Declaration)म्हणजे काय ?

• या शिखर परिषदेत कझान घोषणापत्र (Kazan Declaration) जारी करण्यात आले.

• कझान घोषणापत्र हा एक सर्वसमावेशक दस्तऐवज आहे जो सहभागी देशांमधील वर्धित सहकार्याच्या गरजेवर भर देतो आणि महत्त्वाच्या जागतिक मुद्द्यांवर ब्रिक्स संघटनेची एकत्रित भूमिका मांडतो.

• कझान घोषणेमध्ये "जागतिक विकास आणि सुरक्षिततेसाठी बहुपक्षीयता मजबूत करणे" यावर जोर देण्यात आला आहे.

• यासाठी शांतता प्रस्थापित करणे, एक न्याय्य आंतरराष्ट्रीय सुव्यवस्था सुनिश्चित करणे आणि शाश्वत विकासाला चालना देण्याच्या वचनही दिले.

ब्रिक्स म्हणजे काय ?

What is BRICS ?

• BRICS - Brazil, Russia, India, China, and South Africa

• ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका या पाच प्रमुख उदयोन्मुख राष्ट्रीय अर्थव्यवस्थांच्या समूहाचा संदर्भ देणारा हा शब्द वापरला जातो.

• ब्रिटिश अर्थशास्त्रज्ञ जिम ओ' नील यांनी 2001 मध्ये प्रथमच 'BRIC' हे संक्षिप्त रूप तयार केले. 

• 2006 मध्ये ब्राझील, रशिया, भारत, चीन या देशातील परराष्ट्र मंत्र्यांच्या पहिल्या बैठकीत BRIC या गटाला औपचारिकता देण्यात आली होती. 

• 2010 मध्ये दक्षिण आफ्रिकेच्या 5 वा देश म्हणून या गटात समावेश झाला आणि BRIC चे नाव बदलून BRICS - (Brazil, Russia, India, China, and South Africa) असे करण्यात आले.

BRICS चा विस्तार : 

2023 मध्ये, दक्षिण आफ्रिकेत झालेल्या 15 व्या ब्रिक्स शिखर परिषदेदरम्यान, इराण, संयुक्त अरब अमिराती(United Arab Emirates), सौदी अरेबिया, अर्जेंटिना, इजिप्त आणि इथिओपिया या सहा देशांना युतीमध्ये सामील होण्यासाठी आमंत्रित करण्यात आले होते.

न्यू डेव्हलपमेंट बँक (New Development Bank) कोणत्या संघटनेने स्थापन केली ?

• 2014 मध्ये BRICS संघटनेने न्यू डेव्हलपमेंट बँक (NDB) ची स्थापना केली.या बँकचे भांडवल $100 अब्ज आहे.

• BRICS आणि इतर विकसनशील राष्ट्रांमध्ये पायाभूत सुविधा आणि शाश्वत विकास प्रकल्पांसाठी न्यू डेव्हलपमेंट बँक निधी (Funding) पुरवते.

🧐ह्या प्रश्नांची उत्तरे तुम्हाला माहित आहे का ?

21 वी आसियान-भारत शिखर परिषद कोठे पार पडली ? 

आसियान म्हणजे काय ? 

आसियान संघटने मध्ये किती देश आहे ? आणि कोणते ?

✍️उत्तरे बघण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करा 👇👇

चालू घडामोडी 12, ऑक्टोबर 2024

44 वा मलेरिया मुक्त देश 

"Malaria Free" Country

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच जागतिक आरोग्य संघटनेने (World Health Organization) कोणत्या देशाला 44 वा 'मलेरियामुक्त' देश म्हणून घोषित केले.

1. भारत

2. बांग्लादेश

3. इजिप्त

4. ब्राझील

उत्तर : इजिप्त

बातमी काय आहे ?

• अलीकडेच जागतिक आरोग्य संघटनेने (World Health Organization) इजिप्तला अधिकृतपणे 'मलेरियामुक्त' घोषित केले आहे.

• मलेरिया मुक्त होणारा इजिप्त हा 44 देश ठरला आहे.

मलेरिया आजार कसा होतो ? मलेरियाची प्रसार कसा होतो ?

• मलेरिया हा प्लाज्मोडियम परजीवीमुळे (Plasmodium parasites) होणारा तीव्र तापाचा आजार आहे.

• हा आजार संक्रमित मादी ॲनोफिलीस डासांच्या (Female Anopheles Mosquitoes) चाव्याव्दारे लोकांमध्ये पसरतो.

• हा एक जीवघेणा रोग आहे जो प्रामुख्याने उष्णकटिबंधीय देशांमध्ये आढळतो.

मलेरिया संसर्गजन्य आजार आहे का ?

• मलेरिया हा संसर्गजन्य आजार नाही.

• मलेरिया एका व्यक्तीपासून दुसऱ्या व्यक्तीमध्ये पसरू शकत नाही.

• हा आजार मादी ॲनोफिलीस डासांच्या चाव्याव्दारे पसरतो.

मलेरिया आजाराची लक्षणे काय असतात ?

• मानवी शरीरात प्लाज्मोडियम परजीवी लाल रक्त पेशींना संक्रमित करतात, ज्यामुळे ताप, थंडी वाजून येणे, डोकेदुखी, स्नायू दुखणे आणि थकवा यांसारखी लक्षणे दिसतात.

• गंभीर प्रकरणांमध्ये, मलेरियामुळे अवयव निकामी होणे, कोमा आणि व्यक्तींचा मृत्यू देखील होऊ शकतो.

उपचार : मलेरियाचे लवकर निदान आणि उपचार केल्याने मलेरिया आजार बरा होतो. 

जागतिक मलेरिया दिवस केव्हा असतो ?

• दरवर्षी 25 एप्रिल रोजी जागतिक मलेरिया दिवस साजरा केला जातो.

• जागतिक आरोग्य संघटनेने (World Health Organization) 2007 मध्ये मलेरियाबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी याची स्थापना केली होती.

🧐 तुम्हाला माहित आहे का ?

जगातील पहिला कुष्ठरोग मुक्त देश कोणता ?

👇👇खालील लिंकवर क्लिक करा आणि माहिती मिळवा.

चालू घडामोडी 26, सप्टेंबर 2024

पोंग धरण

Pong Dam

बातमी काय आहे ?

पाँग धरणाच्या उभारणीसाठी हजारो कुटुंबे उध्वस्त होऊन पाच दशके उलटली तरी पुनर्वसनाच्या प्रतीक्षेत असलेल्या ६,७३६ कुटुंबांची प्रकरणे प्रलंबित आहेत.

Subject : GS - भूगोल- नदी, महत्त्वाची धरणे

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतेच बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेला पाँग धरण कोणत्या राज्यात आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. हिमाचल प्रदेश

3. बिहार

4. गुजरात

उत्तर : हिमाचल प्रदेश

पाँग धरण आणि महाराणा प्रताप सागर सरोवराबद्दल IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• पाँग धरण, ज्याला बियास धरण म्हणूनही ओळखले जाते, हे हिमाचल प्रदेशातील बियास नदीवर बांधण्यात आले आहे. 

• या धरणाचे बांधकाम 1961 मध्ये सुरू झाले आणि 1974 मध्ये पूर्ण झाले. 

• पाँग धरण बांधण्याचा प्राथमिक उद्देश सिंचनासाठी पाणीसाठा आणि जलविद्युत निर्मिती हा होता.

• पाँग धरणामुळे मानवनिर्मित सरोवर तयार झाले. या सरोवराला महाराणा प्रताप सागर हे नाव देण्यात आले.

• महाराणा प्रताप हे मेवाडचे प्रमुख शासक होते. यांच्या सन्मानार्थ सरोवराला नाव देण्यात आले.

• पाणपक्ष्यांच्या विविधतेमुळे 1983 मध्ये महाराणा प्रताप सागरला पक्षी अभयारण्य (Bird Sanctuary) घोषित करण्यात आले. 

• महाराणा प्रताप सागर सरोवराला 2002 मध्ये रामसर पाणथळ (Ramsar Wetland) स्थळाचा दर्जा मिळाला.

बियास नदीबद्दल (Beas River ) IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• बिआस नदीचा उगम हिमाचल प्रदेशातील कुलू जिल्ह्यात, रोहतांग खिंडीच्या दक्षिण उतारावर झालेला आहे.

• बिआस नदी सतलज नदीची प्रमुख उपनदी आहे.

• भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात झालेला सिंधू पाणी करारानुसार भारताच्या वाट्याला रावी, बियास आणि सतलज या पूर्वेकडील तीन नद्यांचे पाणी मिळाले आहे.

🧐 सिंधू पाणी करार काय आहे ?

हे जाणून घेण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करा👇👇

चालू घडामोडी 01, जुलै 2024

जागतिक भूक निर्देशांक 2024

Global Hunger Index (GHI) 2024

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकत्याच जाहीर झालेल्या जागतिक भूक निर्देशांक 2024 (Global Hunger Index) मध्ये भारत कितव्या स्थानावर आहे ?

1. 50

2. 99

3. 105

4. 125

उत्तर : 105

बातमी काय आहे ?

• नुकत्याच जाहीर झालेल्या जागतिक भूक निर्देशांक (GHI) 2024 च्या यादीत 127 देशांमध्ये भारत 105 व्या क्रमांकावर आहे.

• 2024 च्या या निर्देशांकात नेपाळ 68 व्या, श्रीलंका 56 व्या, बांगलादेश 84 व्या भारत 105 आणि पाकिस्तानचा क्रमांक 109 आहे.

• चीन, UAE आणि कुवेतसह 22 देश या निर्देशांकात प्रथम क्रमांकावर आहेत. 

• याचा अर्थ असा होतो की, चीन, बांगलादेश, नेपाळ व श्रीलंका यांच्यापेक्षाही आपली स्थिती खालावलेली असल्याचे निर्देशांकातून दिसून येते.

‘जागतिक भूक निर्देशांक’ म्हणजे काय ? 

What is the Global Hunger Index ?

• जागतिक भूक निर्देशांक' नावाचा अहवाल दरवर्षी प्रसिद्ध केला जातो.

• Global Hunger Index म्हणजेच जागतिक भूक निर्देशांक, या अहवालाच्या माध्यमातून जागतिक, क्षेत्रीय तसेच राष्ट्रीय पातळीवर उपासमारीच्या परिस्थितीवर लक्ष ठेवले जाते व त्यातून दरवर्षी जागतिक भूक निर्देशांक जाहीर केला जातो.

जागतिक भूक निर्देशांक हा अहवाल कोण तयार करतात ?

 जर्मनीची 'वेल्ट हंगर हिल्फे' (Welthungerhilfe) आणि आयर्लंडची NGO 'कन्सर्न वर्ल्डवाइड' (Concern Worldwide) या युरोपातील दोन एजन्सीमार्फत जागतिक भूक निर्देशांक हा अहवाल तयार केला जातो.

जागतिक भूक निर्देशांक तयार का केला जातो ? जागतिक भूक निर्देशांक तयार करण्याचा उद्देश काय आहे ?

• भुकेविरुद्धच्या संघर्षाबद्दल जागरूकता आणि समज वाढवण्यासाठी

• देश आणि प्रदेशांमधील उपासमारीच्या पातळीची तुलना करण्याचा मार्ग प्रदान करण्यासाठी 

• जिथे उपासमारीची पातळी सर्वात जास्त आहे आणि जिथे भूक दूर करण्यासाठी अतिरिक्त प्रयत्नांची तसेच तातडीची आवश्यकता आहे. अशा भागांकडे जगाचे लक्ष वेधून घेण्यासाठी. 

जागतिक भूक निर्देशांक यादी तयार करण्याचे निकष कोणते ? GHI स्कोअरची गणना(मूल्यांकन) कशी केली जाते ?

जागतिक भूक निर्देशांक यादी तयार करण्यासाठी प्रामुख्याने पुढील चार महत्त्वाचे निकष आधारभूत मानले जातात :  

1. कुपोषण (Undernourishment) : यामध्ये देशातील अशा लोकसंख्येचा समावेश होतो ज्यांना दैनंदिन अन्नामध्ये पुरेशा कॅलरी मिळत नाहीत.

2. बालमृत्यू दर (Child Mortality) : दरहजारी आकड्यामागे पाच वर्षांखालील किती मुलांचा मृत्यू झाला. 

3. मुलांच्या पोषण स्थितीतील कमतरता (Child Wasting) : पाच वर्षांखालील मुले ज्यांचे वजन त्यांच्या उंचीपेक्षा कमी आहे.

4. मुलांची वाढ खुंटणे (Child Stunting) : पाच वर्षांच्या खालील किती मुलांची त्यांच्या वयाच्या तुलनेत उंची कमी आहे. 

या चार पद्धतीने विश्लेषण करून 100 गुणांच्या आधारे मूल्यांकन केलं जातं.

• स्कोअर स्केलवर 0 ते 100 या याच्यात गुण (Score) दिला जातो.

• 0 हा सर्वोत्तम स्कोअर आहे. म्हणजे त्या देशात उपासमारीची समस्या नाही.

• याउलट 100 हा सर्वात वाईट स्कोअर आहे म्हणजे त्या देशात उपासमारीची पातळी सर्वात गंभीर आहे. 

(नोट : जितका Score (गुण) कमी तितका त्या देशातील उपासमारीमुळे होणारे मृत्यू चे प्रमाण कमी.) 

जागतिक भूक निर्देशांक यादीत भारताची परिस्थिती कशी आहे ?

• 2024 च्या ग्लोबल हंगर इंडेक्समध्ये 27.3 च्या स्कोअरसह, भारतात भुकेची पातळी गंभीर (Serious) आहे.

• श्रीलंका, नेपाळ आणि बांगलादेश यांसारख्या शेजारील देशांशी तुलना केली असता - यापैकी प्रत्येकाकडे कमी आर्थिक संसाधने आहेत तर तुलनेने संसाधने असुनही भारताची कामगिरी चिंताजनक आहे.

• जागतिक भूक निर्देशांक यादीतील चार महत्त्वाचे निकषांत भारताचे गुण खालील चार्ट मध्ये दिले आहेत :

🧐 तुम्हाला माहित आहे का जागतिक अन्न दिवस केव्हा असतो ?

माहितीसाठी खालील लिंकवर क्लिक करा👇👇

चालू घडामोडी 16, ऑक्टोबर 2024