• भारताचे दुसरे पंतप्रधान श्री लाल बहादूर शास्त्री यांची आज जयंती, त्यांना विनम्र अभिवादन 💐💐🙏

• ते नम्र, सहनशील, देशाला प्रगतीच्या दिशेने नेणारे दूरदृष्टी असलेले पंतप्रधान होते.

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान निवडा.

1. लाल बहादूर शास्त्री यांचा जन्म 2 ऑक्टोंबर 1904 रोजी झाला.

2. त्यांनी जय जवान जय किसान ही घोषणा दिली.

3. मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले व्यक्ती होते.

4. वरील सर्व विधाने योग्य आहे.

उत्तर : वरील सर्व विधाने योग्य आहे. 

श्री लाल बहादूर शास्त्री 

• जन्म : जन्म 2 ऑक्टोबर 1904 रोजी उत्तर प्रदेशातील मुघलसराय येथे झाला.

• लाल बहादूर शास्त्री यांनी वाराणसीतील काशी विद्यापीठात शिक्षण घेतले. येथे त्यांना विद्या पीठाने " शास्त्री " ही पदवी बहाल केली.

• लाल बहादूर शास्त्री हे गांधीजींच्या राजकीय विचारसरणी ने प्रभावित होते.

• भारताच्या स्वातंत्र्यसंग्रामातील ते एक महत्वपूर्ण सेनानी होते.

• असहकार आंदोलनात, सविनय कायदेभंग चळवळ, भारत छोडो आंदोलनात सहभागी झाल्याने त्यांना तुरुंगवासही भोगावा लागला.

भारताचे पंतप्रधान 

• श्री लाल बहादूर शास्त्री पंडित जवाहरलाल नेहरू नंतर भारताचे दुसरे पंतप्रधान बनले.

• 9 जून 1964 ते 11 जानेवारी 1966 पर्यंत त्यांनी भारताचे पंतप्रधान म्हणून काम केले.

• पंतप्रधान म्हणून काम करत असताना दोन महत्त्वपूर्ण घटना घडल्या.

• 1965 चे भारत - पाकिस्तान युद्ध. या युद्धा दरम्यान त्यांनी जय जवान जय किसान ही घोषणा दिली.

• कृषीप्रधान देश असूनही त्याकाळात देशात अन्नधान्याचा खूप तुटवडा होता.

• PL ४८० करारानुसार भारताला अमेरिकेकडून गहू आयात करावा लागत.

• 1965 च्या भारत - पाकिस्तान युद्धामुळे अन्नधान्याच तुटवडा अजूनच वाढला.

• लाल बहादूर शास्त्री यांनी याच काळात हरितक्रांती ची सुरुवात केली.

• त्यांनी 1965 मध्ये भारतीय अन्न महामंडळ (Food Corporation of India -FCI) ची स्थापना केली.

• भारताला दूध उत्पादनात स्वावलंबी बनवण्यासाठी त्यांनी श्वेतक्रांतीतही मोलाची भूमिका बजावली.

मृत्यू :

• लाल बहादूर शास्त्री यांचे 10 जानेवारी 1966 रोजी ताश्कंद शहरात शांतता करारावर स्वाक्षरी केल्यानंतर काही तासांत त्यांचे निधन झाले.

• हे भारताचे पहिले असे पंतप्रधान होते की त्यांचे निधन भारताच्या बाहेर झाले.

समाधीस्थळ

नवी दिल्ली येथे विजयघाट नावाने लाल बहादूर शास्त्री यांचे समाधीस्थळ आहे.

भारतरत्न पुरस्कार

• त्यांना 1966 मध्ये मरणोत्तर भारतरत्न हा सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने गौरविण्यात आले.

• मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले व्यक्ती होते. 

दादासाहेब फाळके पुरस्कार

Dada Saheb Phalke Award

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने जाहीर केलेला ५४ वा दादासाहेब फाळके पुरस्काराने खालील पैकी कोणाला सन्मानित करण्यात येणार आहे ?

1. अमिताभ बच्चन

2. मिथुन चक्रवर्ती

3. अशोक सराफ

4. रजनिकांत

उत्तर : मिथुन चक्रवर्ती

• अलीकडेच, माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने जाहीर केले आहे की 2022 चा दादासाहेब फाळके पुरस्कार ज्येष्ठ अभिनेते आणि माजी राज्यसभा खासदार मिथुन चक्रवर्ती यांना दिला जाईल.

• मिथुन चक्रवर्ती यांना ५४ वा दादासाहेब फाळके पुरस्काराने सन्मानित करण्यात येणार आहे.

दादासाहेब फाळके पुरस्काराबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• दादासाहेब फाळके पुरस्कार हा चित्रपट क्षेत्रातील भारतातील सर्वोच्च पुरस्कार आहे . 

• माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने स्थापन केलेल्या चित्रपट महोत्सव संचालनालयातर्फे दरवर्षी राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार सोहळ्यात तो सादर केला जातो . 

• भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या वाढ आणि विकासासाठी केलेल्या महान आणि उत्कृष्ट योगदानाबद्दल हा पुरस्कार देण्यात येतो.

दादासाहेब फाळके पुरस्काराची सुरुवात केव्हा झाली ?

• भारत सरकारने 1969 साली दादासाहेब फाळके यांच्या स्मरणार्थ त्यांच्या नावाने पुरस्कार देण्यास सुरुवात केली. 

दादासाहेब फाळके पुरस्काराचे स्वरूप कसे आहे ?

 पुरस्कारामध्ये सुवर्ण कमळ पदक , एक शाल, 10 लाख रुपये रोख पारितोषिक आणि प्रमाण पत्र दिले जाते.

दादासाहेब फाळके पुरस्कार कोणाच्या हस्ते देण्यात येतो ?

भारताचे राष्ट्रपती 

पहिला दादासाहेब फाळके पुरस्कार कोणाला देण्यात आला ?

• अभिनेत्री देविका राणी यांना पहिला दादासाहेब फाळके पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. त्यांना हा पुरस्कार 1969 मध्ये देण्यात आला.

• देविका राणी यांना "भारतीय सिनेमाची फर्स्ट लेडी" म्हणून आोळखले जाते.

भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक म्हणून कोणास ओळखले जाते ?

• दादासाहेब फाळके यांना "भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक" ( (Father of Indian Cinema) म्हणून ओळखले जाते.

• दादासाहेब फाळके यांनी 1913 साली राजा हरिश्चंद्र हा पहिला भारतीय चित्रपट बनवला.

इथेनॉल

Ethanol 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडा.

1. भारत इथेनॉल उत्पादनात आणि वापरात जगातील तिसरा सर्वात मोठा देश बनला.

2. इथेनॉल हे जैविक इंधन आहे.

3. इथेनॉल मिश्रणामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी मदत होईल.

4. सर्व पर्याय योग्य आहेत.

उत्तर : सर्व पर्याय योग्य आहेत.

बातम्यांमध्ये : अलीकडेच, केंद्रीय ग्राहक व्यवहार, अन्न आणि सार्वजनिक पुरवठा मंत्री म्हणाले की भारत इथेनॉल उत्पादनात आणि वापरात जगातील तिसरा सर्वात मोठा देश बनला आहे.

इथेनॉल बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• इथेनॉल हे जैविक इंधन आहे.

• हे एक कृषी उप-उत्पादन आहे जे प्रामुख्याने उसापासून साखर बनवण्याच्या प्रक्रियेतून मिळवले जाते.

• भारतात फक्त मळी (मोलॅसिस) पासून इथेनॉल उत्पादनास शासनाची मान्यता आहे.

• इथेनॉल तांदूळ किंवा मका यासारख्या इतर स्त्रोतांकडून देखील मिळते.

• वनस्पतींपासून म्हणजेच सूर्याच्या प्रकाशाचा पासून इथेनॉल तयार होत असल्याने ते अक्षय इंधन म्हणूनही ओळखले जाते.

• इथेनॉल हे वैशिष्ट्यपूर्ण आनंददायी गंध आणि जळजळीत चव असलेले स्पष्ट, रंगहीन द्रव आहे. 

• ते अत्यंत ज्वलनशील आहे. 

• इथेनॉलचा वापर इतर रासायनिक पदार्थ विरघळण्यासाठी केला जातो आणि ते पाणी आणि अनेक सेंद्रिय द्रवांमध्ये सहज मिसळते .

इथेनॉल मिश्रण म्हणजे काय ?

• इथेनॉल अत्यंत ज्वलनशील असल्यामुळे त्याचा वापर इंधन म्हणून केला जातो.

• वाहने चालवताना कमी जीवाश्म इंधन जाळण्यासाठी पेट्रोलमध्ये इथेनॉलचे मिश्रण करणे याला इथेनॉल मिश्रण म्हणतात. 

• इथेनॉलमध्ये ऑक्सिजन असल्याने, ते इंधनाचे संपूर्ण ज्वलन करण्यास मदत करते. परिणामी हवेचे प्रदूषण कमी होईल.

• सध्या, पेट्रोल मध्ये 10% इथेनॉल मिश्रण आहे.

• 2025 पर्यंत हे प्रमाण 20% पर्यंत वाढवण्याचे भारताचे उद्दिष्ट आहे.

इथेनॉल मिश्रणाचे फायदे काय ?

• तेल (Oil) आयात कमी होईल

• शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी

• हवेचे प्रदूषण कमी होईल.

• CO2 उत्सर्जन कमी करा.

महाकालेश्वर मंदिर

Mahakaleshwar Temple

Subject : GS - इतिहास - कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाकालेश्वर मंदिर खालीलपैकी कोणत्या नदीच्या काठी वसलेले आहे ?

1. गोदावरी

2. गंगा

3. यमुना

4. शिप्रा

उत्तर : शिप्रा नदी

महाकालेश्वर मंदिराबद्दल थोडक्यात माहिती :

• हे भगवान शिवाला समर्पित एक हिंदू मंदिर आहे.

• स्थान : हे मध्य प्रदेश राज्यातील उज्जैन या प्राचीन शहरात आहे.

• हे मंदिर चंबळ नदीची उपनदी शिप्रा या पवित्र नदीच्या काठावर वसलेले आहे.

• हे बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. 

• हे भारतातील सात 'मोक्ष स्थळांपैकी' एक म्हणूनही ओळखले जाते.

• मंदिराचे एक अद्वितीय वैशिष्ट्य म्हणजे भस्म आरती, दररोज सकाळी केला जाणारा एक विधी ज्या दरम्यान लिंगाला पवित्र भस्मा मध्ये स्नान घातले जाते. हा विधी जीवन, मृत्यू आणि पुनर्जन्म या संकल्पनेचे प्रतीक आहे.

काझिंद संयुक्त लष्करी सराव

KAZIND JOINT MILITARY EXERCISE

Subject : GS - युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) काझिंद-2024 संयुक्त लष्करी सरावाबद्दल योग्य पर्याय निवडा.

1. हा भारत आणि कझाकस्तान या देशांमधील संयुक्त लष्करी सराव आहे.

2. यंदाचा लष्करी सराव भारतात आयोजित करण्यात आला आहे.

3. दोन्ही योग्य

4. दोन्ही अयोग्य

उत्तर : दोन्ही योग्य

KAZIND संयुक्त लष्करी सरावाबद्दल थोडक्यात माहिती :

• भारत आणि कझाकस्तान या देशांच्या सेनांच्या काझिंद-2024 या 8 व्या संयुक्त लष्करी सराव उत्तराखंडमधील औली येथील सूर्य परदेशी प्रशिक्षण केंद्रात सुरुवात झाली. 

• दिनांक 30 सप्टेंबर ते 13 ऑक्टोबर 2024 या कालावधीत हा सराव होणार आहे. 

• वर्ष 2016 पासून दर वर्षी दोन्ही देशांच्या लष्करांच्या सहकार्याने काझिंद (KAZIND) नामक संयुक्त लष्करी सराव आयोजित करण्यात येतो.

• लष्कराच्या कुमाऊ रेजिमेंट भारताचे प्रतिनिधित्व करेल.

• भारताचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या या तुकडीत लष्कराच्या कुमाऊ रेजिमेंटतर्फे इतर शस्त्रास्त्रे आणि सेवा यांसह भारतीय सशस्त्र दलांतील 120 जवानांसोबत भारतीय हवाई दलातील जवानांचा देखील समावेश आहे. 

• कझाकस्तानच्या पथकाचे प्रतिनिधित्व मुख्यतः पायदळ आणि वायुदलाची पथके करतील.

काझिंद (KAZIND) संयुक्त लष्करी सरावाचा उद्देश काय आहे ?

• संयुक्त राष्ट्रांच्या (United Nations) चार्टरच्या अध्याय VII अंतर्गत उप-पारंपारिक परिस्थितीत दहशतवादविरोधी कारवाया करण्यासाठी दोन्ही बाजूंची संयुक्त लष्करी क्षमता वाढवणे हा या संयुक्त लष्करी सरावाचा उद्देश आहे.

• या सरावादरम्यान निम-शहरी (Semi-Urban) आणि डोंगराळ प्रदेशांतील मोहिमांवर अधिक लक्ष केंद्रित करण्यात येणार आहे.

• काझिंद-2024 या संयुक्त सरावामुळे दोन्ही देशांच्या सैन्याला लढाऊ डावपेच, तंत्रे तसेच संयुक्त मोहिमा राबवणे शक्य होईल

माझी वसुंधरा अभियान

MAJHI VASUNDHARA

Subject : GS - सरकारी योजना, पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) माझी वसुंधरा अभियान ४.० चा दीड हजारपेक्षा कमी लोकसंख्या गटात खालील पैकी कोणत्या गावाने राज्यात प्रथम क्रमांक मिळविला आहे. 

1. मान्याचीवाडी

2. भिलार

3. पाटोदा

4. अंतरवाली सराटी

उत्तर : मान्याचीवाडी

• महाराष्ट्र शासनाच्या पर्यावरण व वातावरणीय बदल विभागाने माझी वसुंधरा अभियान ४.० चा निकाल जाहीर केला असून, दीड हजारपेक्षा कमी लोकसंख्या गटात पाटण तालुक्यातील मान्याचीवाडीने राज्यात प्रथम क्रमांक मिळविला आहे. 

• वसुंधरा अभियान ४.० हे राज्यातील स्थानिक स्वराज संस्थांत १ एप्रिल २०२३ ते ३१ मे २०२४ पर्यंत राबविण्यात आले. यात राज्यातील २२ हजार २१८ ग्रामपंचायतींनी सहभाग घेतला होता.

माझी वसुंधरा अभियान काय आहे ?

• माझी वसुंधरा अभियान हा महाराष्ट्र शासनाचा एक उपक्रम आहे.

• हे महाराष्ट्रातील स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या पर्यावरणाच्या सुधारणेसाठी निसर्गाच्या पाच घटकांच्या (पंचमहाभूते) अंतर्गत संभाव्य कृती बिंदू ओळखण्यावर लक्ष केंद्रित करते.

• हे अभियान 2 ऑक्टोबर 2020 रोजी,पर्यावरण आणि हवामान बदल विभाग, महाराष्ट्र सरकार द्वारे सुरू करण्यात आले.

माझी वसुंधरा अभियानाचे उद्दिष्टे काय आहे ?

वेळीच आणि नाविन्यपूर्ण पद्धतीने वातावरणीय बदल कमी करण्याबाबत राबवण्यात येणाऱ्या विविध उपक्रमांमध्ये नागरिकांना सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहन देणे.

माझी वसुंधरा अभियान कृती क्षेत्रे काय आहेत ?

• हा उपक्रम निसर्गाच्या "पंचमहाभूते" नावाच्या 5 ही घटकांवर लक्ष केंद्रित करतो. 

• त्यात भूमी (जमीन), जल, वायू (हवा), अग्नी (ऊर्जा), आकाश (संवर्धन) यांचा समावेश आहे. 

1) पृथ्वी/ भूमी (Earth) :  

वनीकरण, वनसंवर्धन, घनकचरा व्यवस्थापन, सांडपाणी व्यवस्थापन व जमिनीचे धुपीकरण इत्यादी बाबींवर कार्य करणे.

2) वायू (Air) :  

हवेच्या गुणवत्तेसाठी वायूप्रदूषण कमी करून हवेच्या गुणवत्तेत सुधारणा करणे.

3) जल (Water) :  

• नदी संवर्धन, सागरी जैव विविधता, जलस्रोतांचे संवर्धन व संरक्षण तसेच त्यांचे पुनरुज्जीवन करणे. सागरी किनारे यांची स्वच्छता करणे.

• पावसाच्या पाण्याची साठवण व पाझर.

• सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणे.

4) अग्नी (Energy) :  

• ऊर्जेचा परिणामकारक वापर, ऊर्जा बचत तसेच ऊर्जेचा अपव्यय टाळणे या बाबींना प्रोत्साहन देणे.

• अपारंपरिक ऊर्जेच्या निर्मितीसाठी नाविन्यपूर्ण उपक्रम राबविणे.

• अक्षय ऊर्जेच्या वापरास प्रोत्साहन करणे.

5) आकाश (Enchanement) :  

जनजागृती व शैक्षणिक कार्यक्रमांद्वारे पर्यावरण सुधारणा व संरक्षणाविषयी नागरिकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे.

• एक हरित कायदा (One Green Act) पाळण्यासाठी नागरिकांना प्रोत्साहित करणे.

मान्याचीवाडी महाराष्ट्रातील पहिले सौरगाव याबद्दल अधिक माहितीसाठी खालील Video बघा 👇👇

किल्लारी भूकंप

Killari Earthquake

किल्लारी भूकंपात बळी पडलेल्यांना मानवंदना 🙏💐 💐

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) लातूर जिल्ह्यातील किल्लारी येथे भूकंप केव्हा झाला ?

1. 1988

2. 1991

3. 1993

4. 1998

उत्तर : 1993

• लातूर जिल्ह्यातील किल्लारी गावात 30 सप्टेंबर 1993 मोठा भूकंप झाला. 

• पहाटे 3 वाजून 56 मिनिटांनी अचानक हादरे जाणवले. 

• 6. 4 रिश्टर स्केलचा हा भूकंप होता.

• लातूर आणि उस्मानाबादच्या 52 गावांवर या भूकंपाचा प्रभाव पडला.

• या भूकंपात 9748 लोकांनी आपला जीव गमावला. 30000 लोक जखमी झाले. तर 15 हजार 854 जनावरं मृत्यूमुखी पडली. 

किल्लारी भूकंपाच्या वेळेस महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री कोण होते ?

किल्लारी भूकंपाच्या वेळेस महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री श्री शरद पवार होते.

पुनर्वसन : 

• किल्लारी भूकंपावेळी बाधित झालेल्या गावांची गरज लक्षात घेऊन या गावांचे पुनर्वसन खेळण्यात आले.

• त्यावेळी ५२ गावांचे पुनर्वसन करण्याच्या या प्रकल्पावर १२०० कोटींचा खर्च होता. 

• जागतिक बँकेची या प्रकल्पाच्या खर्चावर देखरेख होती.

• पूर्ण गाव वसवणे अशा प्रकारचा देशातील हा पहिलाचा प्रकल्प होता. 

SASTRA रामानुजन पुरस्कार

SASTRA Ramanujan Prize

बातम्यांमध्ये : अलेक्झांडर डन यांना 2024 साठी SASTRA रामानुजन पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

Subject : GS - पुरस्कार, व्यक्ती 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) SASTRA रामानुजन पुरस्कार खालीलपैकी कोणत्या क्षेत्रातील व्यक्तींना देण्यात येतो ?

1. संगीतकारांना

2. साहित्यिकांना

3. गणितज्ञांना

4. खेळाडूंना

उत्तर : गणितज्ञांना

SASTRA रामानुजन पुरस्काराबद्दल थोडक्यात माहिती : 

SASTRA पुरस्काराची स्थापना २००५ साली करण्यात आली..

22 डिसेंबर रोजी रामानुजन यांच्या जयंतीदिनी, तामिळनाडूमधील कुंभकोणमजवळील कॅम्पसमध्ये SASTRA विद्यापीठाकडून दरवर्षी हा पुरस्कार दिला जातो.

पात्रता:

• हा पुरस्कार दरवर्षी जगभरातील श्रीनिवास रामानुजन यांच्या प्रभावाखाली असलेल्या क्षेत्रात काम करणाऱ्या 32 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या गणितज्ञांना दिला जातो.

• रामानुजन यांनी 32 वर्षाच्या आपल्या आयुष्यात अभूतपूर्व कार्य केले या वस्तुस्थितीचे स्मरण करण्यासाठी वयोमर्यादा 32 वर्षे आहे.

पुरस्काराचे स्वरूप : प्रशस्तीपत्र आणि रोख पारितोषिक $ 10,000 पुरस्कार देण्यात येतो.

श्रीनिवास रामानुजनत्यांबद्दल थोडक्यात माहिती :

• श्रीनिवास रामानुजन हे एक महान भारतीय गणितज्ञ होते.

• पूर्ण नाव : श्रीनिवास रामानुजन अय्यंगार 

• जन्म : 22 डिसेंबर 1887 रोजी इरोड, तामिळनाडू येथे त्यांचा जन्म झाला. 

• रामानुजन हे ब्रिटनच्या रॉयल सोसायटीच्या सर्वात तरुण सदस्यांपैकी एक होते.

• केंब्रिज विद्यापीठाच्या ट्रिनिटी कॉलेजचे फेलो म्हणून निवडलेले पहिले भारतीय होते.

• त्यांनी गणितीय विश्लेषण, संख्या सिद्धांत, अनंत मालिका आणि सतत अपूर्णांक यामध्ये योगदान दिले.

• रामानुजन यांनी सुमारे 3,900 गणिती निकाल आणि समीकरणे संकलित केले. 

• त्याच्या सर्वात मौल्यवान शोधांपैकी एक म्हणजे त्याची π (pi) साठी अनंत मालिका.

• मृत्यू : 26 एप्रिल 1920 कुंभकोणम, तामिळनाडू, येथे वयाच्या अवघ्या 32 व्या वर्षी क्षयरोगामुळे त्यांचे निधन झाले.

रामानुजन संख्या काय आहे ?

• 1729 ही संख्या, रामानुजन संख्या म्हणून ओळखली जाते.

• 1729 ही दोन वेगवेगळ्या घनांच्या बेरजेने येणारी सगळ्यात लहान संख्या आहे.

राष्ट्रीय गणित दिवस केव्हा साजरी करतात ?

श्रीनिवास रामानुजन यांच्या कार्याचा गौरव म्हणून त्यांचा जन्म दिवस, 22 डिसेंबर हा राष्ट्रीय गणित दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट

ABHED Bulletproof Jacket

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेले ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट बद्दल बरोबर विधान निवडा.

1. हे बुलेट प्रूफ जॅकेट इस्त्रो (ISRO) ने बनवले आहे.

2. हे बुलेट प्रूफ जॅकेट 360-डिग्री संरक्षण प्रदान करतात.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : हे बुलेट प्रूफ जॅकेट 360-डिग्री संरक्षण प्रदान करतात. हे बरोबर विधान आहे.

ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट कोणी तयार केले ?

डिफेन्स रिसर्च अँड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशन (DRDO) ने इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (IIT) दिल्लीच्या संशोधकांसोबत ABHED (ॲडव्हान्स्ड बॅलिस्टिक्स फॉर हाय एनर्जी डिफीट) नावाची कमी वजनाचे बुलेट प्रूफ जॅकेट तयार केले आहे.

ABHED (Advanced Ballistics for High Energy Defeat) बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पॉलिमर आणि बोरॉन कार्बाइड सिरॅमिकपासून ही जॅकेट्स तयार करण्यात आली आहेत.

• विविध Bureau of Indian Standards (BIS) स्तरांसाठी किमान संभाव्य वजन 8 kg आणि 9.3 kg असेल.

• या बुलेट प्रूफ जॅकेटला समोर आणि पाठीमागील कवच असून ते 360-डिग्री संरक्षण प्रदान करतात.

• हे बुलेट प्रूफ जॅकेट सैनिकांचे संरक्षण आणि गतिशीलता वाढवेल.

शहीद भगत सिंग 

Bhagat Singh

महान क्रांतिकारक भगतसिंग यांची आज जयंती. त्यांना tcs9 टीम कडून विनम्र अभिवादन💐💐 

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास, क्रांतिकारक

भगतसिंग यांबद्दल माहिती : 

जन्म : भगतसिंग यांचा जन्म 28 सप्टेंबर 1907 रोजी ब्रिटिश भारतात बंगा, पंजाब, (आता पाकिस्तानमध्ये) येथे एका शीख कुटुंबात झाला. 

भगतसिंग यांचे वडील किशन सिंग आणि काका अजित सिंग हे स्वातंत्र्यसैनिक होते. 

• 1919 मध्ये झालेल्या जालियनवाला बाग हत्याकांडामुळे भगतसिंग यांच्या मनावर खोलवर परिणाम झाला. 

• वयाच्या 12 व्या वर्षी भारताच्या स्वातंत्र्यासाठी लढण्याची त्यांनी शपथ घेतली.

• लाला लजपत राय यांनी स्थापन केलेल्या नॅशनल कॉलेज, लाहोरमध्ये भगतसिंग यांनी प्रवेश घेतला, तेथे त्यांच्या स्वदेशी चळवळीवर जोर दिला आणि क्रांतिकारी विचारांना व्यासपीठ मिळावले. 

• भगतसिंग 1924 मध्ये हिंदुस्तान रिपब्लिकन असोसिएशन (HRA) चे सदस्य बनले. वसाहतवादी सरकार उलथून टाकण्यासाठी सशस्त्र क्रांती घडवून आणणे हा या संघटनेचा उद्देश होता.

• नंतर 1928 मध्ये हिंदुस्तान रिपब्लिकन असोसिएशनचे नाव बदलून हिंदुस्तान सोशालिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन (HSRA) असे ठेवले गेले.

• स्वातंत्र्य लढ्यासाठी तरुणांना एकत्रित करण्यासाठी 1926 मध्ये भगतसिंग यांनी नौजवान भारत सभेची स्थापना केली. 

• पोलिसांच्या लाठीहल्ल्यात लाला लजपत राय यांचा मृत्यू झाला. त्यांच्या मृत्यूचा बदला म्हणून 1928 मध्ये (लाहोर कट प्रकरण) पोलिस अधिकारी जे. पी. साँडर्स याला भगतसिंग, राजगुरू आणि आझाद यांनी गोळ्या घालून ठार केले.

• 18 एप्रिल 1929 रोजी, दडपशाही ब्रिटीश कायद्यांचा निषेध करण्यासाठी भगतसिंग आणि बटुकेश्वर दत्त यांनी दिल्लीत केंद्रीय विधानसभेत बॉम्ब फेकला आणि ते स्वतः हून अटक झाले.

• नंतर लाहोर कट प्रकरणात खुनाचा आरोप त्यांच्यावर ठेवण्यात आला. 

• त्याच्यावर खटला चालवण्यात आला, त्यांना दोषी ठरवण्यात आले.

• भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांना फाशीची शिक्षा सुनावण्यात आली. 

• 23 मार्च 1931 रोजी लाहोर येथे भगतसिंग, राजगुरू आणि सुखदेव यांना फाशी देण्यात आली.

• दरवर्षी 23 मार्च हा दिवस स्वातंत्र्यसैनिक भगतसिंग, सुखदेव आणि राजगुरू यांना श्रद्धांजली म्हणून शहीद दिन म्हणून पाळला जातो.

• भगतसिंग यांना प्रेमाने शहीद-ए-आझम (अर्थ : महान शहीद) म्हणून ओळखले जाते. 

भगतसिंग यांची विचारसरणी : 

• भगतसिंग हे मार्क्सवादी आणि समाजवादी विचारसरणीचे पुरस्कर्ते होते.

• तर्कवाद, समानता आणि न्याय यावर त्यांनी जोर दिला.  

• विश्व प्रेम (युनिव्हर्सल लव्ह) या त्यांच्या लिखाणात भगतसिंग यांनी समानतेचे महत्त्व सांगितले. 

• त्यांनी भूक आणि युद्धमुक्त जगाची कल्पना केली, जिथे मानवता वंश आणि राष्ट्रीयतेच्या सीमा ओलांडून सर्वांना समानतेने वागवले जाईल. 

भगतसिंग यांनी लिहिलेली काही प्रमुख पुस्तके : 

• मी नास्तिक का आहे ? (Why I Am an Atheist)

• द जेल नोटबुक (The Jail Notebook) 

भगतसिंग यांची घोषणा काय होती ?

इन्कलाब झिंदाबाद 

(अर्थ - क्रांती अमर असो)

परम रुद्र महासंगणक

PARAM Rudra Supercomputers

बातम्यांमध्ये : अलीकडेच, पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी वातावरण आणि हवामान संशोधनासाठी तीन परमरुद्र सुपर कॉम्प्युटिंग सिस्टीम आणि हाय परफॉर्मन्स कम्प्युटिंग (HPC) सिस्टीम लाँच केली.

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असणारे 'अर्का' आणि 'अरुणिका' कशाशी संबंधित आहे ?

1. नवीन उपग्रह

2. सुपर कॉम्प्युटर सिस्टीम

3. बुलेटप्रुफ जॅकेट

4. मशीन गण

उत्तर : सुपर कॉम्प्युटर सिस्टीम

परम रुद्र महासंगणक काय आहे ?

• राष्ट्रीय महासंगणक अभियाना अंतर्गत स्वदेशी पद्धतीने हे परम रुद्र महासंगणक विकसित केलेले आहे.

• हे महासंगणक पुणे, दिल्ली आणि कोलकाता येथे वैज्ञानिक संशोधनासाठी तैनात करण्यात आले आहेत.  

• हे विविध वैज्ञानिक आणि अभियांत्रिकी डोमेनमधील जटिल संगणकीय आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. 

उच्च कार्यक्षमतेच्या कॉम्प्यूटिंग प्रणाली म्हणजे काय ?

What is High-Performance Computing (HPC) system ?

• या HPC प्रणालीमध्ये असाधारण संगणकीय शक्ती आहे.

• हे वातावरण आणि हवामान संशोधनासाठी तयार केले आहे. 

• हे पुण्यातील IITM संस्था (Indian Institute of Tropical Meteorology ) आणि नोएडामधील नॅशनल सेंटर फॉर मीडियम रेंज वेदर फोरकास्ट (NCMRWF) या दोन प्रमुख स्थळांवर स्थित आहे. 

• नवीन HPC प्रणालींना 'अर्का' आणि 'अरुणिका' असे नाव देण्यात आले आहे.

• उपयोग : हे उच्च-रिझोल्यूशन मॉडेल उष्णकटिबंधीय चक्रीवादळ, अतिवृष्टी, वादळे, गारपीट, उष्णतेच्या लाटा, दुष्काळ आणि हवामानातील इतर गंभीर घटनांशी संबंधित अंदाजांची अचूकता अधिक चांगल्या पद्धतीने सांगतील.

नॅशनल सुपरकॉम्प्युटिंग मिशन काय आहे ?

• शैक्षणिक संस्था, संशोधक, MSME आणि स्टार्टअप्सच्या वाढत्या संगणकीय मागण्या पूर्ण करण्यासाठी देशाला सुपरकंप्युटिंग पायाभूत सुविधा प्रदान करण्यासाठी 2015 मध्ये हे मिशन लाँच केले गेले.

• उद्दिष्ट : संपूर्ण भारतात प्रगत संगणकीय प्रणालींचे जाळे तयार करण्याचे उद्दिष्ट आहे.

लता मंगेशकर 

Lata Mangeshkar

Subject : GS - व्यक्ती

लता मंगेशकर या भारतीय संगीताच्या इतिहासातील सर्वात प्रतिष्ठित आणि प्रभावशाली गायिका होत्या.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकताच मध्य प्रदेश सरकारकडून लता मंगेशकर पुरस्कार खालीलपैकी कोणाला देण्यात आला ?

1. के. एस. चित्रा

2. सुनिधी चौहान

3. श्रेया घोषाल

4. सांधना सरगम

उत्तर : के. एस. चित्रा

• जन्म : लता मंगेशकरांचा जन्म 28 सप्टेंबर 1929 रोजी मध्य प्रदेश (ब्रिटिश काळात सेंट्रल इंडिया एजन्सी)च्या इंदौर शहरात झाला.

• भारतीय संगीत क्षेत्रामध्ये सात दशकांच्या कारकिर्दीतील योगदानासाठी त्यांना भारताची गानकोकिळा (Nightingale of India) आणि क्वीन ऑफ मेलडी सारख्या सन्माननीय पदव्या मिळाल्या.

• लतादीदींनी तब्बल ३६ पेक्षा जास्त भारतीय भाषांमध्ये आणि काही परदेशी भाषांमध्ये गाणी ध्वनिमुद्रित केली होती.

• त्यांनी 25000 हून अधिक गाणी गायली.

• गिनीज् बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्ड्स मध्ये ’जगातील सर्वांत जास्त गाणी ध्वनिमुद्रित करणारी गायिका’ म्हणून त्यांचा गौरवास्पद उल्लेख आहे.

• वयाच्या १३ व्या वर्षी वसंत जोगळेकर यांच्या ‘किती हसाल’ या मराठी चित्रपटासाठी त्यांनी पहिले गाणे रेकॉर्ड केले.

पुरस्कार आणि सन्मान : 

आपल्या दीर्घ कारकिर्दीत लतादीदींना अनेक पुरस्कार आणि सन्मानांनी गौरविण्यात आले. काही महत्त्वाचे पुरस्कार पुढीलप्रमाणे :

• पद्मभूषण (१९६९)

• दादासाहेब फाळके पुरस्कार (१९८९)

• महाराष्ट्र भूषण (1997)

• पद्मविभूषण (1999)

• भारतरत्न (2001)

• लीजन ऑफ ऑनर -२००७ मध्ये फ्रान्स सरकारने त्यांना फ्रान्सचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार, "द लीजन ऑफ ऑनर"ने सन्मानित केले.

लता मंगेशकर यांच्या नावाने दिले जाणारे पुरस्कार : 

लता दीनानाथ मंगेशकर पुरस्कार :

• मास्टर दीनानाथ मंगेशकर स्मृती प्रतिष्ठान चॅरिटेबल ट्रस्ट द्वारे हा पुरस्कार दिला जातो.

• या पुरस्काराची सुरुवात 2022 मध्ये करण्यात आली.

• 2024 चा लता दीनानाथ मंगेशकर पुरस्कार अमिताभ बच्चन यांना देण्यात आला.

लता मंगेशकर पुरस्कार : 

• मध्य प्रदेश सरकारकडून हा पुरस्कार देण्यात येतो.

• हा पुरस्कार 28 सप्टेंबर रोजी लता मंगेशकर यांच्या जन्मदिनी दिला जातो.

• या पुरस्काराची सुरुवात 1984 मध्ये केले गेली.

• संगीत क्षेत्रातील कलात्मक उत्कृष्टतेला प्रोत्साहन देणे हा या पुरस्काराचा उद्देश आहे. 

• संगीतकार उत्तम सिंग यांना 2022 साठी तर गायिका के. एस. चित्रा यांना 2023 साठीचा लता मंगेशकर पुरस्कार देण्यात आला.

GlobE Network

बातम्यांमध्ये : अलीकडेच, बीजिंगमध्ये झालेल्या सत्रादरम्यान भारताची ग्लोब नेटवर्कच्या सुकाणू समितीवर निवड करण्यात आली.

Subject : GS - आंतरराष्ट्रीय संघटना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतीच भारताची GlobE Network समिती वर निवड करण्यात आली ही समिती खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ?

1. भ्रष्टाचार विरोधी लढा देणारी संघटना

2. मुक्त व्यापार करणारी संघटना

3. पर्यावरण संरक्षण करणारी संघटना

4. यांपैकी नाही

उत्तर : भ्रष्टाचार विरोधी लढा देणारी संघटना

आंतरराष्ट्रीय उपक्रम असलेल्या भ्रष्टाचार विरोधी कायदा अंमलबजावणी प्राधिकरणाच्या (GlobE Network) ग्लोबल ऑपरेशनल नेटवर्कच्या पंधरा सदस्यीय सुकाणू समितीसाठी भारताची निवड झाली आहे.

GloBE Network म्हणजे काय ?

• The Global Operational Network of Anti-Corruption Law Enforcement Authorities.

• GloBE Network हा G-20 संघटनेचा उपक्रम आहे.

• GloBE नेटवर्क अधिकृतपणे 3 जून 2021 रोजी लॉन्च करण्यात आले. 

• भ्रष्टाचार आणि आर्थिक गुन्ह्यांचे सामना करण्याच्या उद्देशाने ही संस्था स्थापन करण्यात आली.

• 15 सदस्य असलेली समिती : 1 अध्यक्ष, 1 उपाध्यक्ष आणि 13 सदस्य असलेली समिती संस्थेला नेतृत्व आणि दिशा प्रदान करते.

• नुकतीच भारताची या समितीवर निवड करण्यात आली.

• भारताचे केंद्रीय अन्वेषण ब्यूरो (CBI) आणि अंमलबजावणी संचालनालय (ED) हे या नेटवर्कचा भाग आहेत.

जागतिक पर्यटन दिन 2024

World Tourism Day 2024

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जागतिक पर्यटन दिनाबद्दल योग्य पर्याय निवडा.

1. दरवर्षी जागतिक पर्यटन दिन 5 जून रोजी साजरी करतात.

2. पर्यटन आणि शांतता ही या वर्षीची संकल्पना आहे.

3. दोन्ही योग्य

4. दोन्ही अयोग्य

उत्तर : पर्यटन आणि शांतता ही या वर्षीची संकल्पना आहे. म्हणून पर्याय 2 बरोबर आहे.

दरवर्षी जागतिक पर्यटन दिन 27 सप्टेंबर रोजी साजरी करतात. म्हणून पर्याय 1 चूकीचा (अयोग्य) आहे.

नोट : 5 जून रोजी जागतिक पर्यावरण दिन असतो.

जागतिक पर्यटन दिनाबद्दल महत्त्वाची माहिती :

दरवर्षी जागतिक पर्यटन दिन 27 सप्टेंबर रोजी साजरी करतात

जागतिक पर्यटन दिन सर्व प्रथम केव्हा साजरी करण्यात आला ?

संयुक्त राष्ट्र जागतिक पर्यटन संघटने (UNWTO) द्वारे 1980 मध्ये पहिल्यांदा जागतिक पर्यटन दिन साजरा करण्यात आला.

जागतिक पर्यटन दिन का साजरी करतात ?

• पर्यटन हे जगातील सर्वात महत्त्वाचे आर्थिक क्षेत्र आहे. हे पृथ्वीवरील दर दहा लोकांपैकी एकाला रोजगार देते आणि आणखी लाखो लोकांना उपजीविकेचे साधन पुरवते.

• "इतरांना भेटणे", विविध संस्कृतींबद्दल शिकणे, परदेशी भाषा ऐकणे, विदेशी चव चाखणे, इतर मानवांशी संबंध आणि सहिष्णुता निर्माण करणे यांसारख्या अनेक महत्त्वाच्या घटना पर्यटनामुळे घडून येतात.

• देशा - देशांतील सलोखा आणि संस्कृतींमधील शांतता आणि समजूतदारपणा यांना पाठिंबा देण्यासाठी.

• संयुक्त राष्ट्र शाश्वत विकास उद्दिष्टे (SDG) साध्य करण्यासाठी, खासकरून दारिद्र्य निर्मूलन आणि शाश्वत संसाधन व्यवस्थापनासाठी, इको-टूरिझमचे महत्त्व सर्वांना पटवून देण्यासाठी जागतिक पर्यटन दिन साजरा केला जातो.

संयुक्त राष्ट्र जागतिक पर्यटन संघटना ( United Nations World Tourism Organization ) बद्दल थोडक्यात माहिती :

• संयुक्त राष्ट्र जागतिक पर्यटन संघटना (UNWTO) ही संयुक्त राष्ट्रांची एक विशेष संघटना आहे.

• ही संघटना जबाबदार , शाश्वत आणि सर्वत्र प्रवेश करण्यायोग्य पर्यटनाला प्रोत्साहन देते . 

• मुख्यालय : UNWTO चे मुख्यालय माद्रिद (स्पेन) येथे आहे.

• UNWTO मध्ये 160 सदस्य देश आहेत, 6 सहयोगी सदस्य, 2 निरीक्षक आणि 500 हून अधिक संलग्न सदस्यांचा समावेश आहे.  

• नोट : भारत संयुक्त राष्ट्र जागतिक पर्यटन संघटनेचा सदस्य देश आहे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न वनलाईनर प्रश्न -उत्तरे

प्रश्न) जागतिक पर्यटन दिन 2024 चा यजमान देश कोणता ?

जॉर्जिया (Georgia)

प्रश्न) जागतिक पर्यटन दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

जागतिक पर्यटन दिन 2024, ची संकल्पना " पर्यटन आणि शांतता " (Tourism and Peace) ही आहे.

प्रश्न) वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरमच्या प्रवास आणि पर्यटन विकास निर्देशांक (World Economic Forum's Travel and Tourism Development Index) 2024 मध्ये भारताचा कितवा क्रमांक आहे ?

वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरमच्या प्रवास आणि पर्यटन विकास निर्देशांक 2024 मध्ये भारत 39 व्या क्रमांकावर आहे. 

पर्यटनाला प्रोत्साहन आणि चालना देण्यासाठी सरकारने काही योजना सुरू केल्या आहेत त्या पुढील प्रमाणे : 

• राष्ट्रीय पर्यटन धोरण, 2022 

• देखो अपना देश कार्यक्रम

• स्वदेश दर्शन योजना  

• एक भारत श्रेष्ठ भारत 

• ई-व्हिसा सुविधा 

• क्रूझ पर्यटन 

• मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना (महाराष्ट्र राज्य)

जीवितपुत्रिका उत्सव म्हणजे काय ?

What is the Jivitputrika Festival ?

Subject : GS - इतिहास - कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जीवितपुत्रिका उत्सव प्रामुख्याने खालील पैकी कोठे साजरा केला जातो ?

1. महाराष्ट्र

2. बिहार

3. गुजरात

4. तमिळनाडू

उत्तर : बिहार

बातम्यांमध्ये : नुकत्याच झालेल्या 'जीवितपुत्रिका' उत्सवादरम्यान बिहारच्या अनेक जिल्ह्यांमध्ये नद्या आणि तलावांमध्ये पवित्र स्नान करताना किमान 46 जण बुडाले यात 37 मुलांचाही समावेश आहे.

जीवितपुत्रिका उत्सव काय आहे ?

• जीवितपुत्रिका, किंवा जितिया व्रत, हा एक हिंदू सण आहे.

• आपल्या मुलांच्या कल्याणासाठी, दीर्घायुष्यासाठी आणि समृद्धीसाठी उपवास करणाऱ्या मातांनी हा उत्सव साजरा केला जातो.

• हा सण तीन दिवसांचा असतो, मुख्य विधीमध्ये कठोर ‘निर्जल’ उपवास असतो, म्हणजे उपवासात पाणी सुद्धा पिले जात नाही. 

• पहिला दिवस - उत्सवाची सुरुवात न्हाई-खाईने होते, जिथे माता शुद्ध आंघोळ करतात आणि पौष्टिक जेवण खातात. 

• दुसरा दिवस - कठोर उपवासाच्या विधीद्वारे साजरी केला जातो. 

• तिसरा दिवस - तिसऱ्या दिवशी या सणाची सांगता पारणने होते, जिथे उपवास जेवणाने सोडला जातो.

जीवितपुत्रिका उत्सव कोठे साजरा केला जातो ?

 हा सण प्रामुख्याने भारताच्या उत्तर आणि पूर्व भागात बिहार, उत्तर प्रदेश, झारखंड त्याचप्रमाणे नेपाळमध्येही साजरा केला जातो.

जीवितपुत्रिका उत्सवाची पौराणिक कथा काय आहे ?

• या सणाचे मूळ हिंदू पौराणिक कथांमध्ये आहे, विशेषतः राजा जीमुतवाहनची कथा, ज्याने इतरांच्या कल्याणासाठी केलेल्या बलिदानाचे या वेळी स्मरण केले जाते. 

• एके दिवशी जंगलात जिमुतवाहनाला एक वृद्ध स्त्री रडताना दिसली. जीमुतवाहनने त्या स्त्रीला तिच्या रडण्याचे कारण विचारले तेव्हा तिने सांगितले की मी नागवंशाची स्त्री आहे आणि मला एकुलता एक मुलगा आहे. 

• पक्ष्यांचा राजा गरुड याला दररोज खाण्यासाठी सापांना स्वाधीन करण्याचे वचन दिले आहे. 

• आज रोजच्या त्यागाच्या क्रमाने माझ्या मुलाची शंखचूडची पाळी आहे.

• तेव्हा जीमुत वाहनाने त्या महिलेला सांगितले, घाबरू नकोस, मी तुझ्या मुलाचे रक्षण करीन. आज मी त्याच्या जागी बलिदान द्यायला जाईन. तेव्हा गरुडाने जीमुतवाहनाला विचारले, तू कोण आहेस ? जीमुतवाहनने त्यांना सर्व प्रकार सांगितला. 

• जीमूत वाहनाच्या शौर्याने गरुड खूप प्रसन्न झाला आणि मग त्याने त्याला जीवदान दिले. तसेच भविष्यात सापांचा बळी न घेण्याचे वचनही दिले. 

• यानंतर पुत्राच्या रक्षणासाठी जीमूतवाहनाची पूजा करण्याची परंपरा सुरू झाली, असे म्हणतात.

Llama 3.2 काय आहे ?

What is Llama 3.2 ? 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतीच Llama 3.2 नावाचे नवीन मोफत आणि मुक्त-स्रोत लार्ज लँग्वेज मॉडेल कोणत्या कंपनीने लॉन्च केले ?

1. Apple

2. Meta 

3. Microsoft

4. Telegram

उत्तर : Meta

Llama 3.2 काय आहे ?

• Meta ने Meta Connect 2024 दरम्यान त्याचे नवीन मोफत आणि मुक्त-स्रोत लार्ज लँग्वेज मॉडेल (LLM), Llama 3.2 ची घोषणा केली आहे.

• मेटा चे CEO मार्क झुकरबर्गने स्पष्ट केले की लामा 3.2 चे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे मजकूर आणि प्रतिमा दोन्ही समजून घेण्याची क्षमता.

• ही "मल्टीमॉडल" क्षमता मॉडेलला व्हिज्युअल डेटावर आधारित अभिप्राय प्रदान करण्यास अनुमती देते.

• यात व्हॉईस इंटरॅक्शन फिचर आहे जे वापरकर्त्यांना व्हॉईस कमांडचा वापर करून AI सोबत संभाषण खेळण्यास मदत करते.

• उदाहरणार्थ: एखाद्या वापरकर्त्याने पक्ष्याचा फोटो अपलोड केल्यास, Llama 3.2 प्रतिमेचे (Image) विश्लेषण करू शकतो आणि प्रजाती ओळखू शकतो.

• मोठे मॅाडेल ईमेज पासून कॅपशन बनवू शकतात.

Llama 3.2 चा उपयोग कसा होऊ शकतो ? 

• मॉडेल्स डेव्हलपरना अधिक प्रगत AI ॲप्लिकेशन्स तयार करण्यात मदत करतील जसे की व्हिडिओची रिअल-टाइम समज असलेले AR ॲप्स.

• जास्त डेटा, मजकूर याचा सारांश बनवून ईमेज तयार करणे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न वनलाईनर प्रश्न -उत्तरे

प्रश्न) मेटा (META) या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म चे सीईओ कोण आहेत ?

उत्तर : मार्क झुकरबर्ग (Mark Zuckerberg)

४५ वे बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड मध्ये भारताची ऐतिहासिक विजय

45th Chess Olympiad

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ४५ वे बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड स्पर्धेबद्दल अयोग्य विधान निवडा.

1. ही स्पर्धा भारतात पार पडली.

2. भारताने खुल्या आणि महिला अशा दोन्ही गटात सुवर्णपदक जिंकले.

3. या स्पर्धेत डी. गुकेशने संपूर्ण विश्वात सर्वोत्तम कामगिरी केली.

4. वरील सर्व विधाने योग्य आहे.

उत्तर : ही स्पर्धा भारतात पार पडली. हे अयोग्य विधान आहे.

योग्य विधान : 10 ते 23 सप्टेंबर 2024 या कालावधीत बुडापेस्ट , हंगेरी येथे ही स्पर्धा पार पडली.

४५ वे बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड स्पर्धेबद्दल महत्त्वाचे पॉईंट्स : 

• 10 ते 23 सप्टेंबर 2024 या कालावधीत बुडापेस्ट , हंगेरी येथे इंटरनॅशनल चेस फेडरेशन (FIDE) द्वारे आयोजित केलेला 45 वा बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड हा आंतरराष्ट्रीय सांघिक बुद्धिबळ स्पर्धा पार पडली.

• या स्पर्धेत भारताच्या खेळाडूंनी ऐतिहासिक कामगिरी केली.

• भारताने खुल्या (Open) आणि महिला अशा दोन्ही गटात सुवर्णपदक जिंकले.

• 2018 नंतर प्रथमच एकाच देशाने दोन्ही स्पर्धांमध्ये विजेतेपद पटकावले.

• एकाच देशाने दोन्ही गटात सुवर्णपदक जिंकणारा भारत हा तिसरा देश बनला. या आधी माजी सोव्हिएत युनियन आणि चीनने असे केले होते.

• खुल्या स्पर्धेत, भारतीय संघाने संभाव्य 22 पैकी 21 सामना गुण मिळवून एक नवीन विक्रम प्रस्थापित केला आणि स्पर्धेतील एकमेव अपराजित संघ ठरला.

• भारतीय अव्वल-बोर्ड खेळाडू गुकेश डोम्माराजूने ओपन स्पर्धेत वैयक्तिक खेळाडूसाठी 3056 च्या रेटिंगसह सर्वोच्च कामगिरी केली. त्याने 10 पैकी 9 गुण मिळवले.

• ४५ व्या ऑलिम्पियाड स्पर्धेत भारताच्या डी. गुकेशने संपूर्ण विश्वात सर्वोत्तम कामगिरी करत भारताचे नाव मोठे केले. 

ईश्वर चंद्र विद्यासागर | Ishwar Chandra Vidyasagar

थोर समाजसुधारक, शिक्षणततज्ज्ञ ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांना जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन🙏🙏💐

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास, समाजसुधारक

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील पैकी कोणाच्या प्रयत्नांमुळे 1856 मध्ये भारत सरकारने विधवा पुनर्विवाह कायदा मंजूर केला ?

1. राजा राममोहन रॉय

2. ईश्वरचंद्र विद्यासागर

3. स्वामी दयानंद सरस्वती

4. केशवचंरद्र सेन 

उत्तर : ईश्वरचंद्र विद्यासागर

ईश्वरचंद्र विद्यासागर हे एक प्रमुख बंगाली समाजसुधारक आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते ज्यांनी बंगाली सुधारणा चळवळी मध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती.

• मुळ नाव : ईश्वरचंद्र बन्दोपाध्याय

• जन्म : बंगाल प्रेसिडेन्सीच्या मिदनापूर जिल्हात 26 सप्टेंबर 1820 रोजी झाला.

• विद्यासागर पदवी : संस्कृत आणि तत्त्वज्ञानाच्या विस्तृत ज्ञानासाठी 1839 मध्ये त्यांना विद्यासागर म्हणजे ज्ञानाचा महासागर ही पदवी त्यांना मिळाली.

• ते 21 वर्षांचे असताना फोर्ट विल्यम महाविद्यालयात संस्कृत विभागाचे प्रमुख झाले. 

• ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांनी 1851 ते 1858 या काळात संस्कृत महाविद्यालयाचे प्राचार्य म्हणून प्रशासन आणि शिक्षणात प्रचंड सुधारणा केल्या.

सुधारणा : 

शैक्षणिक सुधारणा :

• ते सार्वत्रिक शिक्षणाचे कट्टर समर्थक होते, त्यांचा असा विश्वास होता की प्रत्येकजण, जात किंवा लिंग यांचा भेदभाव न करता, शिक्षण घेण्यासाठी पात्र आहे.

• ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांनी अभ्यासक्रमात विज्ञान, गणित आणि आधुनिक तत्त्वज्ञान यांचा समावेश करून शिक्षण व्यवस्थेत महत्त्वपूर्ण सुधारणा केल्या.

• त्यांनी खालच्या जातीतील लोकांसाठी संस्कृत महाविद्यालयाचे दरवाजे उघडले आणि विविध ठिकाणी 20 मॉडेल स्कूलची स्थापना केली.

• त्यांनी बंगाली वर्णमाला पुनर्रचना केली आणि बंगाली टायपोग्राफी सुधारली, ती अधिक सुलभ केली.

• त्यांचे पुस्तक 'बोर्नो पोरीचॉय' (अक्षर परिचय), अजूनही बंगाली वर्णमाला शिकण्यासाठी प्रारंभिक मजकूर म्हणून वापरला जातो. 

ईश्वरचंद्र विद्यासागर : महिला हक्क आणि सामाजिक बदलाचे पुरस्कर्ते

• ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांच्या प्रयत्नांमुळे 1856 मध्ये भारत सरकारने विधवा पुनर्विवाह कायदा मंजूर केला.

• विधवा पुनर्विवाहाला पाठिंबा मिळावा म्हणून विद्यासागर यांनी स्वतःच्या मुलाला एका विधवेशी लग्न करण्याचा आग्रह केला. 

• त्यांनी संपूर्ण बंगालमध्ये मुलींसाठी 35 शाळा स्थापन केल्या आणि व्यावसायिक प्रशिक्षणाचा समावेश करण्यासाठी अभ्यासक्रमात सुधारणा केल्या. 

जगातील पहिला कुष्ठरोग मुक्त देश कोणता ?

First Country in the World to Eliminate Leprosy ?

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) ने अधिकृतपणे कोणत्या देशाला कुष्ठरोग मुक्त जगातील पहिला देश म्हणून मान्यता दिली ?

1. नेदरलॅंड

2. स्वित्झर्लंड

3. इटली

4. जॉर्डन

उत्तर : जॉर्डन

वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) ने अधिकृतपणे जॉर्डनचे कुष्ठरोग दूर करणारा जगातील पहिला देश म्हणून पुष्टी केली आहे.

कुष्ठरोगाबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• कुष्ठरोग हा एक संसर्गजन्य रोग आहे.

• कुष्ठरोग हा मायकोबॅक्टेरियम लेप्रे या जिवाणूमुळे होतो.

• इ.स. १८७३ मध्ये नॉर्वेतील वैद्य गेरहार्ट हेन्‍रिक आरमौअर हान्सेन यांना प्रथम ऊतींच्या नमुन्यात कुष्ठरोगाचे जीवाणू आढळले. 

• या जीवाणूंमुळे कुष्ठरोग होतो, असे त्यांनी इ.स. १८७४ मध्ये सिद्ध केले. म्हणून कुष्ठरोगाला हान्सेन रोग असेही म्हणतात.

• नाक आणि तोंडातून थेंबांद्वारे जिवाणू प्रसारित केले जातात.

• हस्तांदोलन करणे किंवा कुष्ठरोग झालेल्या व्यक्तीला मिठी मारणे, एकत्र जेवण करणे किंवा एकमेकांच्या शेजारी बसणे यासारख्या अनौपचारिक संपर्कातून हा रोग पसरत नाही.

कुष्ठरोगाची प्रमुख लक्षणे काय आहे ?

• त्वचेवर पांढरा किंवा लाल चट्टा दिसतो

• त्वचेची संवेदनक्षमता कमी होते. 

• या रोगामुळे त्वचा जाड होऊन शरीराच्या विविध भागांवर गाठी वाढलेल्या दिसून येतात. 

• हात आणि पायांमध्ये अशक्तपणा जाणवतो. 

• परिणामी बोटे आणि पंजा आतील बाजूला वळतात.

बाबा आमटे आणि आनंदवन : 

• महारोगी सेवा समिती या संस्थेच्या माध्यमातून बाबा आमटे यांनी कुष्ठरोग्याची सेवा केली.

• चंद्रपूर जिल्ह्यात वरोरा गावाजवळ बाबा आमटेंनी आनंदवनाची स्थापना केली. 

• आव्हानात्मक वृत्तीमुळे कुष्ठरोगासारख्या महाभयंकर रोगाने ग्रस्त झालेल्यांची सेवा करण्याचे अतिकठीण व्रत त्यांनी स्वीकारले.

जॉर्डन देशाबद्दल थोडक्यात माहिती :

• जॉर्डन हा पश्चिम आशियातील एक राजसत्ताक देश आहे

• याच्या सीमा सौदी अरेबिया, पॅलेस्टाईन, इराक, इस्रायल आणि सीरियाला लागून आहेत

• जॉर्डन नदीने इस्रायल आणि जॉर्डनची सीमा अधोरेखित केली आहे.

• राजधानी - अम्मान (Amman)

• चलन - जॉर्डनियन दिनार (JOD).

नगर वन योजना | Nagar Van Yojna

बातम्यांमध्ये : नुकतेच, भारत सरकारच्या पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने शहरी हिरवळ वाढविण्याच्या उद्देशाने नगर वन योजनेअंतर्गत 100 दिवसांत 100 नगर वनांचे लक्ष्य गाठले आहे.

Subject : GS - पर्यावरण, सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील पैकी कोणता/ कोणते पर्याय बरोबर आहे.

A) शहरी भागात ग्रामीण भागापेक्षा जास्त तापमान असते.

B) शहरी भागात काँक्रिट बांधकाम जास्त असल्याने शहरी उष्णता बेट तयार होतात.

C) नगर वन योजना हा उपक्रम शहरी भागात नागरी वनांच्या निर्मितीसाठी 2020 मध्ये सुरू करण्यात आला.

1. फक्त A बरोबर

2. A आणि B बरोबर

3. B आणि C बरोबर

4. A, B आणि C बरोबर

उत्तर : A, B आणि C बरोबर

नगर वन योजना काय आहे ?

• 2020 साली नगर वन योजना हा उपक्रम शहरी भागात नागरी वनांच्या निर्मितीसाठी सुरू करण्यात आला आहे. 

• ही योजना स्थानिक समुदाय, स्वयंसेवी संस्था, शैक्षणिक संस्था, स्थानिक स्वराज्य संस्था इत्यादींना समावून घेत शहरी वनीकरणाला प्रोत्साहन देते.

• या योजनेअंतर्गत शहरी भागात वृक्ष लाऊन जंगल निर्मितीसाठी प्रति हेक्टर 4 लाख रुपयांची आर्थिक मदत केली जाते.

• नगर वन क्षेत्रे किमान १० हेक्टर ते ५० हेक्टर पर्यंत असावे.

• या योजनेत महानगरपालिका, नगरपालिका आणि नागरी स्थानिक संस्था (ULB) असलेली सर्व शहरे समाविष्ट आहेत.

• या योजनेअंतर्गत वन्यजीवांना आकर्षित करण्यासाठी आणि पर्यावरणीय समतोलाला प्रोत्साहन देण्यासाठी जैवविविधता असलेली फळे देणारी, औषधी आणि स्थानिक प्रजातींच्या वृक्षांची लागवड करण्यावर भर दिला जातो. 

• प्रत्येक नगर वनामध्ये किमान दोन तृतीयांश (2/3) क्षेत्रफळ वृक्षांच्या आच्छादनाखाली असणे आवश्यक आहे आणि त्यात जैवविविधता उद्यान, स्मृती वने, बटरफ्लाय कंझर्व्हेटरीज आणि आौषधी वनस्पती असणारे हर्बल गार्डन आणि त्याचबरोबर एक पेड मा के नाम या कार्यक्रमाअंतर्गत तयार केलेली मातृ वने यांसारख्या विविध प्रकारच्या वनांचा सहभाग नगर वनामध्ये असेल.

• उद्दिष्ट : सध्या, प्रतिपूरक वनीकरण निधी व्यवस्थापन आणि नियोजन प्राधिकरण (National Fund of National Compensatory Afforestation Management and Planning Authority (National CAMPA)) च्या राष्ट्रीय निधीच्या आर्थिक सहाय्याने 2027 पर्यंत 1000 नगर वने विकसित करण्याचे नगर वन योजनेचे उद्दिष्ट आहे.

नगर वन योजनेची गरज का आहे ?

• वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरमच्या म्हणण्यानुसार ज्या शहरांमध्ये जास्त झाडे आहेत ती कमी व्यस्त आहेत, तिथे कमी आवाजाचा दर आहे. 

• एक पूर्ण वाढलेले झाड दरवर्षी 150 किलो कार्बन डाय ऑक्साईडचा वापर करू शकते जो ग्लोबल वॉर्मिंगसाठी सर्वात मोठ्या ग्रीनहाऊस गॅसेसपैकी एक आहे. 

• शहरी भागातील झाडे ओझोन, सल्फर डायऑक्साइड आणि पार्टिक्युलेट मॅटर कमी करतात, पर्यावरणातून कार्बन डायऑक्साइडचे लक्षणीय प्रमाण काढून टाकतात आणि ऑक्सिजन उत्सर्जित करतात. 

शहरी उष्णता बेटे म्हणजे काय ?

What is an Urban Heat Island ?

• शहरी उष्मा बेटे ही स्थानिक आणि तात्पुरती घटना म्हणून ओळखली जाते.

• यामध्ये शहरातील काही भागात त्याच्या आसपासच्या क्षेत्रापेक्षा जास्त उष्णता असते.

• शहरी उष्णता बेट मुळात काँक्रिटपासून बनलेल्या बांधकामामध्ये अडकलेल्या उष्णतेमुळे होते.

• उष्णतेची ही वाढ काँक्रीटपासून बनलेल्या शहरांतील इमारती आणि घरांमुळे होते जेथे उष्णता अडकलेली असते आणि सहज विरघळू शकत नाही.

• अशा भागात तापमानातील फरक 3 ते 5 अंश सेल्सिअस दरम्यान असू शकतो.

शहरी भागात ग्रामीण भागापेक्षा जास्त तापमान का असते ?

• शहरी भागापेक्षा ग्रामीण भागाला वृक्षारोपण, शेतजमिनी, जंगले आणि झाडे यांच्या रूपाने अधिक हिरवेगार आच्छादन लाभले आहे.

• शहरी भागात काँक्रिट बांधकाम जास्त असल्याने शहरी उष्णता बेट तयार होतात. 

• वाहतूक, Air conditioning (Ac), फॅक्टरीमधून सोडला जाणारा धूर, कमी झाडांचे प्रमाण अशा अनेक कारणांमुळे शहरी भागात ग्रामीण भागापेक्षा जास्त तापमान असते.

थ्री गॉर्जेस धरण | Three Gorges Dam

Subject : GS- भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जगातील सर्वात मोठे जलविद्युत धरण "थ्री गॉर्जेस धरण" कोणत्या देशात आहे ?

1. अमेरिका

2. चीन

3. रशिया

4. ऑस्ट्रेलिया

उत्तर : चीन



बातम्यांमध्ये : नासाच्या शास्त्रज्ञांनी वर्तवले आहे की चीनचे सर्वात मोठे जलविद्युत धरण, "थ्री गॉर्जेस डॅम" मोठ्या प्रमाणात पाणी हलवत आहे, ज्यामुळे पृथ्वीच्या फिरण्यावर परिणाम होत आहे.

थ्री गॉर्जेस धरणाबद्दल महत्त्वाची माहिती :

• चीनमधील जगातील सर्वात मोठे जलविद्युत धरण "थ्री गॉर्जेस डॅम" नावाचा एक अतिशय मोठा प्रकल्प आहे.

• गॉर्जेस(Gorge) म्हणजे घळई.

• थ्री गॉर्जेस धरण हे चीनच्या हुबेई प्रांतातील यांगत्से नदीवर स्थित आहे.

• हे जगातील सर्वात मोठे जलविद्युत केंद्र (Hydroelectric Power Station) आहे.

• सुमारे दोन दशकांच्या बांधकामानंतर 2012 मध्ये हे धरण पूर्ण झाले.

• हे धरण २,३३५ मीटर (७,६६० फूट) लांब आणि १८५ मीटर (६०७ फूट) उंच आहे.

• टर्बाइन फिरवण्यासाठी आणि वीज निर्मितीसाठी हे धरण कुटांग्झिया, वुक्सिया आणि झिलिंग्झिया नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या तीन सर्वात जवळच्या घाटांमधून (Gorges) पाण्याचा प्रवाह वापरतो.

थ्री गॉर्जेस धरण बांधण्यामागचा मुख्य हेतू कोणता ?

वीजनिर्मिती बरोबर यांगत्से नदीची जलवाहतूक क्षमता वाढवण्याचा आणि पूराचे पाणी साठवण्यासाठी जागा उपलब्ध करून पूर येण्याची शक्यता कमी करणे हे देखील थ्री गॉर्जेस धरण बांधण्यामागचा हेतू आहे.

यांगत्से (Yangtze) नदीबद्दल परीक्षेसाठी वनलाईनर पॉईंट्स :

• ही चीन आणि आशियातील सर्वात लांब नदी आहे.

• जगातील तिसरी सर्वात लांब नदी आहे.

• एकाच देशाच्या हद्दीत वाहणारी ती सर्वात लांब नदी देखील मानली जाते.

• यांगत्से नदी 6,300 किमी (3,915 मैल) लांब आहे.

• यांगत्से नदी तिबेटच्या पठारावर उगम पावते आणि पूर्व चीन समुद्राला जाऊन मिळते.

घळई किंवा निदरी म्हणजे काय ?

नदीच्या किंवा प्रवाहाच्या क्षरण (झीज) कार्यामुळे खडकाळ प्रदेशांत निर्माण होणाऱ्या अरुंद व खोल दरीला घळई किंवा निदरी (Gorge) असे म्हटले जाते.

NCB चे नवे महासंचालक कोण झाले ?

Narcotics Control Bureau Director General

Subject : GS - नियुक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्युरोचे (NCB) नवे महासंचालक पदी खालील पैकी कोणाची नियुक्ती करण्यात आली आहे ?

1. एस. एन. प्रधान

2. दलजीत सिंग चौधरी

3. अनुराग गर्ग

4. अमर प्रीत सिंग

उत्तर : अनुराग गर्ग

• श्री अनुराग गर्ग सर यांची नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्युरोचे महासंचालक पदी नुकतीच नियुक्ती करण्यात आली आहे.

• हिमाचल प्रदेश कॅडरचे 1993 बॅचचे ते IPS अधिकारी आहे.

नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्युरो (NCB) बद्दल महत्त्वाची माहिती :

मंत्रालय : NCB ही भारत सरकारच्या गृह मंत्रालयाच्या (Ministry of Home affairs) अंतर्गत औषध कायद्याची अंमलबजावणी आणि गुप्तचर संस्था आहे.

स्थापना : 

• अंमली पदार्थ आणि सायकोट्रॉपिक पदार्थ कायदा, 1985 जो 14 नोव्हेंबर, 1985 पासून अंमलात आला होता, या कायद्याअंतर्गत केंद्र सरकारचे अधिकार आणि कार्ये वापरण्याच्या उद्देशाने केंद्रीय प्राधिकरणाची स्थापना करण्यासाठी स्पष्ट तरतूद केली आहे.

• या तरतुदीच्या उपस्थितीत, भारत सरकारने 17 मार्च 1986 रोजी नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्युरोची स्थापना केली.

• मुख्यालय : NCB चे मुख्यालय दिल्ली येथे आहे. 

• ब्रीदवाक्य : आसूचना प्रवर्तन समन्वय (Intelligence, Enforcement, Coordination)

अंमली पदार्थ आणि सायकोट्रॉपिक पदार्थ (NPDS) कायदा, 1985 काय आहे ?

Narcotic Drugs and Psychotropic Substances Act, 1985

NDPS कायदा एखाद्या व्यक्तीला योग्य अधिकाऱ्यांच्या परवानगीशिवाय कोणतेही अंमली पदार्थ किंवा सायकोट्रॉपिक पदार्थांचे उत्पादन/शेती/ताबा/विक्री/खरेदी/वाहतूक/स्टोअर/उपभोग करण्यास मनाई करतो. 

नवेगाव-नागझिरा व्याघ्र प्रकल्प

Navegaon-Nagzira Tiger Reserve 

बातम्यांमध्ये : नवेगाव-नागझिरा व्याघ्र प्रकल्प येथे आपसी झुंजी मध्ये गंभीर जखमी होऊन नर T9 या वाघाचा मृत्यू झाला असल्याचा प्राथमिक अंदाज पशुवैद्यकीय अधिकारी यांनी वर्तविला आहे.

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नागझिरा व्याघ्र प्रकल्प --------- येथे आहे.

(SSC GD नोव्हेंबर 2021 )

1. गोवा

2. महाराष्ट्र

3. सिक्कीम

4. राजस्थान

उत्तर : महाराष्ट्र

• स्थान : नवेगाव-नागझिरा व्याघ्र प्रकल्प महाराष्ट्रातील गोंदिया आणि भंडारा जिल्ह्यात आहे.

• याला डिसेंबर 2013 रोजी प्रोजेक्ट टायगर अंतर्गत, भारताचा ४६ वा व्याघ्र प्रकल्प म्हणून अधिसूचित करण्यात आले.

• नवेगाव-नागझिरा हे महाराष्ट्र राज्यातील 5 वे व्याघ्र प्रकल्प आहे. 

• हे मध्य भारतीय वाघ लँडस्केपच्या मध्यभागी स्थित आहे, जे देशाच्या एकूण वाघांच्या लोकसंख्येपैकी जवळजवळ 1/6 योगदान देते.

• नवेगाव-नागझिरा व्याघ्र प्रकल्पामध्ये नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान, नवेगाव वन्यजीव अभयारण्य, नागझिरा वन्यजीव अभयारण्य, न्यू नागझिरा वन्यजीव अभयारण्य आणि कोका वन्यजीव अभयारण्य यांचा समावेश आहे.

• हा प्रकल्प मध्य भारतात आढळणाऱ्या जवळपास सर्व प्रमुख वनस्पती आणि प्राणी प्रजातींचे निवासस्थान आहे.

AFSPA काय आहे ?

Armed Forces Special Powers Act

बातम्यांमध्ये : केंद्र आणि मणिपूर सरकार ईशान्येकडील राज्यात सशस्त्र दल विशेष अधिकार कायदा (AFSPA) च्या व्याप्तीचे पुनरावलोकन करण्यासाठी सज्ज आहेत.

Subject : GS - कायदा व सुव्यवस्था, सशस्त्र दल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सशस्त्र दल विशेष अधिकार कायद्या (AFSPA) अंतर्गत खालील पैकी कोणते विशेष अधिकार दिले गेले आहे ?

1. वॉरंटशिवाय अटक करण्याचा तसंच एखाद्या परिसरात घुसून झडती घेण्याचा अधिकार

2. पाच किंवा पाचपेक्षा अधिक लोकांना न जमू देण्याचा अधिकार

3. जीव जाण्याइतपत गोळीबार किंवा बळाचा वापर करण्याचा अधिकार

4. वरील सर्व

उत्तर : वरील सर्व

सशस्त्र दल विशेष अधिकार कायदा (AFSPA - Armed Forces Special Powers Act) म्हणजे काय ?

• सशस्त्र दलांना अशांत क्षेत्रात (Disturbed Areas) सार्वजनिक सुव्यवस्था राखण्यासाठी सैन्यदलांना विशेष अधिकार हा कायदा देतो. संसदेने 1958 मध्ये लागू केलेला हा कायदा आहे. 

AFSPA कधी लागू केला जातो ? 

कायद्याच्या कलम 2 अंतर्गत एखादे क्षेत्र ’अशांत क्षेत्र' घोषित केल्यानंतरच हा कायदा लागू केला जाऊ शकतो.

अशांत क्षेत्र (Disturbed area) म्हणजे काय ?

विविध धार्मिक, वांशिक, भाषा किंवा प्रादेशिक गट किंवा जाती किंवा समुदाय यांच्यातील मतभेद किंवा विवादांमुळे एखादे क्षेत्र अशांत क्षेत्र (Disturbed area) झाले आहे असे मानले जाऊ शकते.

एखादे क्षेत्र अशांत क्षेत्र (Disturbed area) म्हणून कोण घोषित करतात ?

केंद्र सरकार, किंवा राज्याचे राज्यपाल किंवा केंद्रशासित प्रदेशाचे प्रशासक, राज्य किंवा केंद्रशासित प्रदेशाचा संपूर्ण किंवा काही भाग अशांत क्षेत्र म्हणून घोषित करू शकतात.

अशांत क्षेत्रात लष्कराचे विशेष अधिकार काोणते ?

• वॉरंटशिवाय अटक करण्याचा तसंच एखाद्या परिसरात घुसून झडती घेण्याचा अधिकार

• पाच किंवा पाचपेक्षा अधिक लोकांना न जमू देण्याचा अधिकार

• जीव जाण्याइतपत गोळीबार किंवा बळाचा वापर करण्याचा अधिकार

• अटक केलेल्या व्यक्तीला पोलिसांकडे देणे - सर्वसाधारणपणे पोलीस यंत्रणा अटक करते. पण AFSPA मुळे लष्कराला संशयितांना अटक करण्याचा अधिकार मिळतो आणि 'कमीत कमी उशीर करून' त्यांना पोलिसांकडे हजर करण्याच्या सूचना हा कायदा देतो.

• कायदेशीर कारवाईपासून संरक्षण- या कायद्याने दिलेल्या अधिकारांचा वापर करून केलेल्या कारवाईसाठी कोणत्याही प्रकारची चौकशी, खटला किंवा कायदेशीर कारवाई केंद्र सरकारच्या परवानगीशिवाय करता येणार नाही अशीही तरतूद या कायद्यात आहे.

पंडित दीनदयाल उपाध्याय

Pandit Deendayal Upadhyay

Subject : GS -दिनविशेष, व्यक्तीविशेष

• जन्म : पंडित दीनदयाल उपाध्याय यांचा जन्म 25 सप्टेंबर 1916 रोजी उत्तर प्रदेशातील मथुरा येथील नगला चंद्रभान नावाच्या गावात झाला.

• ते नागरी सेवा परीक्षेत पात्र झाले परंतु जिथे पारंपारिक धोती-कुर्ता आणि टोपी घालून परीक्षा हॉलमध्ये बसल्याबद्दल त्यांना पंडितजी असे टोपणनाव मिळाले.

• नागरी सेवा परीक्षा ( Civil Services Examination ) पास होऊनही ते सेवेत सामील झाले नाहीत.

• 1937 मध्ये ते राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे (RSS) आजीवन स्वयंसेवक बनले.

• पंडित दीनदयाळजींनी लखनौ येथे राष्ट्रधर्म प्रकाशन नावाची संस्था स्थापन केली आणि येथून “राष्ट्रधर्म” नावाचे मासिक प्रकाशित केले. 

• ते भारतीय जनसंघाचे सर्वात महत्वाच्या नेत्यांपैकी एक होते.

• निधन : 11 फेब्रुवारी 1968 या दिवशी पंडित दीनदयालजींचे आकस्मिक निधन झाले. मुघलसराय रेल्वे स्थानकाजवळ (सध्याचे पंडित दीनदयाळ उपाध्याय रेल्वे स्थानक) चालत्या ट्रेनमध्ये त्याचा संशयास्पद परिस्थितीत मृत्यू झाला.

पंडित दीनदयाळजींनी अंत्योदय संकल्पना मांडली. 

• अंत्योदय म्हणजे "समाजातील शेवटच्या माणसाची उन्नती."

• हे समाजातील सर्वात गरीब आणि उपेक्षित घटकांच्या राहणीमानात सुधारणा करण्यावर लक्ष केंद्रित करते.

• उपाध्याय यांचा असा विश्वास होता की खरा विकास केवळ दुर्बल घटकांच्या कल्याणावर मोजला जाऊ शकतो.

• या गटांच्या आर्थिक, सामाजिक आणि शैक्षणिक समावेशाच्या उद्देशाने धोरणांना चालना देऊन समाजातील शेवटच्या माणसाची उन्नती आपन साधू शकतो.

पंडित दीनदयाल उपाध्याय यांच्या या संकल्पनेपासून प्रेरणा घेऊन त्यांच्या सन्मानार्थ सरकारने भरपूर योजना सुरू केल्या आहेत.

उदाहरणार्थ : 

• दीनदयाल अंत्योदय योजना (DAY) - दारिद्र्य निर्मूलनासाठी.

• दीनदयाल उपाध्याय ग्रामीण कौशल्य योजना (DDU-GKY) - गरिबी कमी करण्यासाठी घरांना नियमित वेतनाद्वारे लाभदायक आणि शाश्वत रोजगार उपलब्ध करून देणे.

• दीनदयाल उपाध्याय ग्राम ज्योती योजना - ग्रामीण घरांना वीज पुरवण्यासाठी.

• पंडित दीनदयाल उपाध्याय श्रमेव जयते कार्यक्रम - प्रामुख्याने कौशल्य प्रशिक्षणाद्वारे औद्योगिक विकासासाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करणे.