वनतारा ला ‘प्राणी मित्र’ पुरस्कार 

Vantara received the “Prani Mitra” National Award

Subject : GS - पुरस्कार, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच ‘वनतारा’ या प्राणी पुनर्वसन केंद्राला केंद्र सरकारकडून ‘प्राणी मित्र’ पुरस्कार देऊन सन्मानित करण्यात आले, हे केंद्र खालील पैकी कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. महाराष्ट्र

2. गुजरात

3. कर्नाटक

4. आंध्र प्रदेश

उत्तर : गुजरात

बातमी काय आहे ? 

• उद्योगपती अनंत अंबानी यांच्या ‘वनतारा’ या प्राणी पुनर्वसन केंद्राला केंद्र सरकारकडून ‘प्राणी मित्र’ पुरस्कार देऊन सन्मानित करण्यात आले.

• नवी दिल्लीतील विज्ञान भवन येथे एका समारंभात केंद्र सरकारच्या मत्स्यव्यवसाय, पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय राज्यमंत्र्यांच्या हस्ते हा पुरस्कार देण्यात आला.  

‘वनतारा’ ला ‘प्राणी मित्र’ पुरस्कार का देण्यात आला ? 

• भारतातील 'कॉर्पोरेट' श्रेणी अंतर्गत ‘वनतारा’च्या राधे कृष्णा मंदिर प्राणी कल्याण ट्रस्टद्वारे हत्तींचे बचावकार्य, संरक्षण, उपचार तसेच त्यांची आजीवन काळजी घेतल्याबद्दल असाधारण योगदानासाठी हा पुरस्कार देण्यात आला.

• भारतात वन्य प्राण्यांची देखभाल, कल्याण या क्षेत्रात हा सर्वोच्च सन्मान समजला जातो. 

वनतारा पुनर्वसन केंद्रा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• वनतारा हे रिलायन्स इंडस्ट्रीजने रिलायन्स फाउंडेशनसह स्थापन केलेले प्राणी बचाव, संवर्धन आणि पुनर्वसन केंद्र आहे.

• हे भारतातील गुजरातमधील जामनगर येथील रिलायन्स जामनगर रिफायनरी कॉम्प्लेक्समध्ये स्थित आहे.

• या केंद्रातर्फे आत्तापर्यंत 240 हून हत्तींची सुटका करण्यात आली असून त्यांना साखळी-मुक्त करून, सुरक्षित आणि समृद्ध वातावरण उपलब्ध करून देण्यात आले आहे. 

• यामध्ये 30 सर्कशीतील हत्ती, वृक्षतोड उद्योगात ओंडके वाहून नेण्यासाठी वापरले जाणारे हत्ती तसेच पर्यटन आणि रस्त्यावर भीक मागण्यासाठी वापर करून वर्षानुवर्ष शोषण करण्यात येत असेलल्या हत्तींचा समावेश आहे.

• वनतारा’च्या प्राणी पुनर्वसन केंद्राच्या 998 एकर विस्तीर्ण नैसर्गिक जंगलात हत्ती मुक्तपणे वावरू शकतात. 

• त्यांच्यासाठी नैसर्गिकरित्या तलाव तयार करण्यात आलेले आहे. 

• येथे जखमी हत्तींचे रोग व्यवस्थापन आणि त्यांच्या वेदनाशमनासाठी ॲलोपॅथी, आयुर्वेदासह एक्यूपंक्चरसारख्या इतर पर्यायी औषधांसह प्रगत पशुवैद्यकीय व्यवस्थापन आहे. 

SEBI चे नवे अध्यक्ष कोण ? 

Who is the New Chairman of the SEBI ? 

Subject : GS - नियुक्ती, वैधानिक संस्था

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच, भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्डाचे (SEBI) नवे अध्यक्ष म्हणून कोणी पदभार स्वीकारला ? 

1. श्री तुहिन कांता पांडे

2. श्री संजय मल्होत्रा

3. श्री अनुराग गर्ग

4. श्री व्ही. रामसुब्रमण्यम

उत्तर : श्री तुहिन कांता पांडे (Tuhin Kanta Pandey) 

बातमी काय आहे ? 

• श्री तुहिन कांता पांडे यांनी 1 मार्च 2025 रोजी मुंबईत भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्डाचे (SEBI) अध्यक्ष म्हणून पदभार स्वीकारला.

• श्री तुहिन कांता पांडे हे SEBI चे 11 वे अध्यक्ष बनले. 

• भारतीय प्रतिभूती व विनियम मंडळ म्हणजेच Securities and Exchange Board of India (SEBI)  

श्री तुहिन कांता पांडे यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• श्री तुहिन कांता पांडे हे 1987 च्या बॅचचे ओडिशा कॅडरचे IAS अधिकारी आहेत.

• त्यांची नियुक्ती पदभार स्वीकारल्यापासून 3 वर्षांसाठी असणार आहे.

• श्री तुहिन कांता पांडे यांना अर्थ मंत्रालयात वरिष्ठ अधिकारी म्हणून व्यापक अनुभव आहे. 

सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्डची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• 12 एप्रिल 1988 रोजी भारत सरकारच्या ठरावाद्वारे भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्डची स्थापना एक गैर-वैधानिक संस्था (Non-Statutory Body) म्हणून करण्यात आली. 

सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ला वैधानिक दर्जा केव्हा मिळाला ? 

• पुढे 1992 मध्ये भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्डची स्थापना एक वैधानिक संस्था (Statutory Body) म्हणून करण्यात आली.

• भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड कायदा, 1992 (Securities and Exchange Board of India Act, 1992 ) च्या तरतुदी 30 जानेवारी 1992 रोजी लागू झाल्या.

सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड चे मुख्यालय कोठे आहे ? 

मुंबई येथे SEBI चे मुख्यालय आहे. 

SEBI काय काम करते ? 

SEBI चे उद्दिष्ट काय ? 

• गुंतवणूकदारांच्या हिताचे रक्षण करणे आणि भांडवली बाजार चालवण्यासाठी नियम बनवणे.

• शेअर बाजारामधील मध्यस्थ, दलाल, गुंतवणूकदार, म्युच्युअल फंड, परकीय गुंतवणूकदार अशा सर्वांची नोंद करून, त्यांच्यावर देखरेख व नियंत्रण ठेवण्याचे काम SEBI करीत असते

डेझर्ट हंट-2025 युद्ध सराव

EXERCISE DESERT HUNT 2025

Subject : GS - संरक्षण - युद्ध अभ्यास 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच, भारतीय हवाई दलाच्या वतीने कोणत्या ठिकाणी डेझर्ट हंट-2025 युद्ध सरावाचे आयोजन करण्यात आले. 

1. पुणे

2. जोधपूर

3. नाशिक

4. गुवाहाटी

उत्तर : जोधपूर

बातमी काय आहे ? 

अलिकडेच, भारतीय हवाई दलाच्या वतीने राजस्थानातील जोधपूर येथील हवाई दलाच्या तळावर (Air Force Station) एक्सरसाइज डेझर्ट हंट 2025 (EXERCISE DESERT HUNT 2025) हा एकात्मिक त्रि-सेवा विशेष दलांच्या युद्धसरावाचे आयोजन करण्यात आले. 

एक्सरसाइज डेझर्ट हंट 2025 या सरावात कोण- कोण सहभागी झाले ? 

• या सरावात भारतीय लष्करातील एलिट पॅरा (Special Forces), भारतीय नौदलातील मरीन कमांडो (Marcos) आणि भारतीय हवाई दलातील गरुड (Special Forces) यांनी एकत्रितपणे विशेष युद्ध सरावात भाग घेतला. 

एक्सरसाइज डेझर्ट हंट 2025 या सरावाचे उद्दिष्ट काय ? 

उदयोन्मुख सुरक्षा आव्हानांना त्वरित आणि प्रभावी प्रतिकार करण्यासाठी तिन्ही विशेष दलांच्या तुकड्यांमध्ये परस्पर कार्यक्षमता आणि समन्वय वाढवणे, हेच या उच्च-तीव्रतेच्या सरावाचे उद्दिष्ट होते.

एक्सरसाइज डेझर्ट हंट 2025 : 

• या सरावात हवाई हल्ला, अचूक हल्ला, ओलिसांची सुटका, दहशतवादविरोधी कारवाया, पॅराशूटने खाली येणे आणि शहरी युद्ध परिस्थितीत सैन्याच्या सज्जतेच्या तयारीची चाचणी घेण्यात आली.

• वरिष्ठ लष्करी अधिकाऱ्यांनी या सरावाचे पर्यवेक्षण करत संयुक्त धोरणांवर शिक्कामोर्तब केले. 

ब्रिटेनचा प्रतिष्ठित 'नाइटहूड' पुरस्कार कोणत्या भारतीयाला देण्यात आला ? 

Which Indian was awarded Britain's Prestigious 'Knighthood' Award?

Subject : GS - पुरस्कार 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच कोणत्या भारतीयाला युनायटेड किंगडमचा राजा चार्ल्स तिसरे यांच्या कडून ‘ मानद नाइटहूड ’ हा किताब मिळाला ? 

1. श्री सुनील भारती मित्तल 

2. श्री मुकेश अंबानी

3. श्री गौतम अदानी

4. श्री राधाकिशन दमानी

उत्तर : श्री सुनील भारती मित्तल

बातमी काय आहे ? 

• भारती एंटरप्रायझेसचे अध्यक्ष आणि संस्थापक श्री. सुनील भारती मित्तल यांना ब्रिटनचे राजा चार्ल्स तिसरे (King Charles III) यांनी नाइट कमांडर ऑफ द मोस्ट एक्सेलेंट ऑर्डर ऑफ द ब्रिटिश एम्पायर (मानद नाइटहूड) पुरस्काराने सन्मानित केले आहे.

भारती एंटरप्रायझेसचे संस्थापक कोण आहे ? 

• भारती एंटरप्रायझेसचे अध्यक्ष आणि संस्थापक श्री. सुनील भारती मित्तल हे आहे. 

• भारती एंटरप्रायझेसचा व्यवसाय दूरसंचार, रिटेल विक्री, वित्तीय सेवा, विमा, उत्पादन आणि सॉफ्टवेअर क्षेत्रात पसरलेला आहे.

उदाहरणार्थ : 

• भारती एयरटेल लिमिटेड (Bharti Airtel Ltd.)

• भारती इंफ्राटेल (Bharti Infratel)

• भारती रिटेल लिमिटेड (Bharti Retail Ltd.)

• भारती टेलीटेक लिमिटेड (Bharti TeleTech Ltd.)

• भारती फाउंडेशन (Bharti Foundation)

श्री सुनील भारती मित्तल यांना मानद नाइटहूड पुरस्कार का देण्यात आला ? 

• युनायटेड किंग्डम आणि भारत यांच्यातील व्यावसायिक संबंध वाढविण्यात श्री सुनील भारती मित्तल यांच्या महत्वपूर्ण योगदानासाठी त्यांना हा मानद नाइटहूड पुरस्कार देण्यात आला आहे. 

नाइट कमांडर ऑफ द मोस्ट एक्सेलेंट ऑर्डर ऑफ द ब्रिटिश एम्पायर पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

(Knight Commander of the Most Excellent Order of the British Empire)

• नाइट कमांडर ऑफ द मोस्ट एक्सेलेंट ऑर्डर ऑफ द ब्रिटिश एम्पायर (KBE) हा युनायटेड किंग्डम कडून दिला जाणारा सर्वोच्च नागरी सन्मानांपैकी एक आहे.

• हे "ऑर्डर ऑफ द ब्रिटिश एम्पायर" मधील दुसरे सर्वोच्च स्थान आहे. 

• कला, विज्ञान, सार्वजनिक सेवा, धर्मादाय कार्य किंवा लष्करी सेवेत असाधारण योगदान देणाऱ्या व्यक्तींना हे पुरस्कार दिले जाते.

KBE पुरस्कार मिळाले ले भारतीय कोण ? 

• श्री जमशेद इराणी – टाटा स्टीलचे माजी संचालक.

• श्री रविशंकर – प्रसिद्ध सतारवादक.

• श्री रतन टाटा - टाटा सन्सचे माजी अध्यक्ष

• श्री सुनील भारती मित्तल - भारती एंटरप्रायझेसचे अध्यक्ष आणि संस्थापक

राष्ट्रीय विज्ञान दिवस

National Science Day

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी राष्ट्रीय विज्ञान दिवस खालील पैकी कोणाच्या सन्मानार्थ साजरी करतात ?

1. चंद्रशेखर वेंकट रमण सर

2. श्रीनिवास रामानुजन सर

3. प्रशांत चंद्र महालनोबिस सर

4. डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम सर 

उत्तर : चंद्रशेखर वेंकट रमण सर

• चंद्रशेखर वेंकट रमण सर : 28 फेब्रुवारी - राष्ट्रीय विज्ञान दिन 

• प्रशांत चंद्र महालनोबिस सर : 29 जून - राष्ट्रीय सांख्यिकी दिवस 

• डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम : 15 ऑक्टोबर - जागतिक विद्यार्थी दिन, महाराष्ट्रात ‘वाचन प्रेरणा दिन’

• श्रीनिवास रामानुजन सर : 22 डिसेंबर - राष्ट्रीय गणित दिवस 

राष्ट्रीय विज्ञान दिवस केव्हा साजरी करतात ?

• देशभरात 28 फेब्रुवारी हा दिवस राष्ट्रीय विज्ञान दिवस म्हणून साजरा करण्यात येतो.

• 28 फेब्रुवारी 1928 रोजी भारतीय भौतिकशास्त्रज्ञ, सर चंद्रशेखर वेंकट रमण यांनी रमन इफेक्ट' (Raman Effect) हा शोध लावला. 

• यासाठी त्यांना 1930 मध्ये भौतिकशास्त्राच्या नोबेल पुरस्काराने गौरवण्यात आले.

• या दिनाचे महत्त्व ओळखून भारत सरकारने 1986 रोजी 28 फेब्रुवारी हा दिवस राष्ट्रीय विज्ञान दिवस म्हणून साजरा करण्याचे जाहीर केले. 

पहिला राष्ट्रीय विज्ञान दिवस कधी साजरा करण्यात आला ? 

• 28 फेब्रुवारी 1987 रोजी पहिला राष्ट्रीय विज्ञान दिवस साजरा करण्यात आला. 

राष्ट्रीय विज्ञान दिवस 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

• 'विकसित भारतासाठी विज्ञान आणि नवोपक्रमात जागतिक नेतृत्वासाठी भारतीय युवकांना सक्षम करणे' आहे, ही राष्ट्रीय विज्ञान दिवस 2025 ची संकल्पना (थीम) आहे.

रमण इफेक्ट शोध कसा लागला ? 

• एकदा सर सी.व्ही. रमन सर प्रवास करताना त्यांना भूमध्य समुद्राचे निळे पाणी दिसले. 

• ‘समुद्राचा रंग हा आकाशाच्या रंगाचे फक्त प्रतिबिंब होता’ आणि येथूनच रमण इफेक्ट संशोधनाला सुरुवात झाली. 

• त्यांनी क्वार्ट्ज प्रिझमने प्रकाशाच्या विखुरणाऱ्या परिणामाचा प्रयोग केला.

रमण इफेक्ट म्हणजे काय ? (Raman Effect) 

• सर सी.व्ही. रमन आणि त्यांचे विद्यार्थी के.एस. कृष्णन यांना असे आढळून आले की प्रकाश, पारदर्शक माध्यमातून गेल्यानंतर, विखुरताना त्याची तरंगलांबी (Wavelength) आणि ऊर्जा (Energy) बदलतो. या घटनेला रमन इफेक्ट किंवा रमन स्कॅटरिंग म्हणतात. 

• जेव्हा प्रकाश एखाद्या पारदर्शक म्हणजेच स्वच्छ माध्यमावर पडतो तेव्हा तो काही प्रमाणात तसाच पुढे जातो, काही प्रमाणात परावर्तित (Reflect) होतो आणि काही वेळा त्याच्या तरंगलांबी (Wavelength) मध्ये थोडासा बदल होतो. 

समुद्र निळा का दिसतो ? 

सूर्यप्रकाश पाण्यावर पडतो आणि त्यातील काही रंग शोषले जातात तर निळा रंग परावर्तित होतो त्यामुळे समुद्र निळा दिसतो.

रमन इफेक्टचे महत्त्व काय आहे ? 

• रमन इफेक्ट हा विज्ञानात महत्त्वाचा आहे कारण तो आपल्याला प्रकाश वेगवेगळ्या पदार्थांशी कसा संवाद साधतो हे समजून घेण्यास मदत करतो. 

• प्रकाशाचे वर्तन स्पष्ट करते : पृष्ठभागावर आदळल्यावर प्रकाश कसा पसरतो हे समजून घेण्यास मदत करते.

• विज्ञान आणि संशोधनात : साहित्य, रसायने आणि जैविक नमुन्यांचा अभ्यास करण्यासाठी महत्वाचे.

• वैद्यकीय क्षेत्रात : प्रगत इमेजिंग तंत्रांद्वारे रोगांचे निदान करण्यासाठी वापरले जाते.

• फॉरेन्सिक सायन्स : गुन्ह्याच्या ठिकाणाचे पुरावे, जसे की औषधे किंवा स्फोटके तपासण्यासाठी वापरले जाते.

• अंतराळ संशोधनात : शास्त्रज्ञांना दूरच्या ग्रहांच्या रचनेचे विश्लेषण करण्यास मदत करते.

सर चंद्रशेखर व्यंकट रमण यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• सर चंद्रशेखर व्यंकट रमण यांचा जन्म 7 नोव्हेंबर 1888 रोजी तामिळनाडूतील तिरुचिरापल्ली येथे झाला.

• वयाच्या 15व्या वर्षी त्यांनी भौतिकशास्त्रात सुवर्णपदक मिळवले.

• त्यांनी रमण रिसर्च इन्स्टिट्यूट, इंडियन जर्नल ऑफ फिजिक्स आणि इंडियन अकादमी ऑफ सायन्सेस ची स्थापना केली. 

पुरस्कार आणि सन्मान : 

• सर चंद्रशेखर व्यंकट रमण यांना 1930 मध्ये भौतिकशास्त्राच्या नोबेल पुरस्काराने गौरवण्यात आले.

• 1954 मध्ये भारतातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार भारतरत्न पुरस्काराने त्यांना गौरविण्यात आले.  

• 1957 मध्ये त्यांना लेनिन शांतता पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

गोल्ड कार्ड व्हिसा म्हणजे काय ? 

What is “Gold Card” Visa ? 

Subject : GS  

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच नागरिकत्व मिळवण्याची इच्छा असलेल्या व्यक्तींसाठी 'गोल्ड व्हिसा कार्ड स्कीम'ची घोषणा कोणत्या देशाने केली ? 

1. अमेरिका 

2. चीन 

3. फ्रान्स 

4. भारत

उत्तर : अमेरिका 

बातमी काय आहे ? 

नुकतीच अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी अमेरिकेचं नागरिकत्व मिळवण्याची इच्छा असलेल्या व्यक्तींसाठी 'गोल्ड कार्ड व्हिसा स्कीम'ची घोषणा केली आहे.

गोल्ड कार्ड व्हिसा म्हणजे काय ?

• या गोल्ड व्हिसा योजनेमध्ये परदेशी नागरिकांना 50 लाख अमेरिकन डॉलर म्हणजेच तब्बल 43.57 कोटी रुपये भरुन अमेरिकेचं नागरिकत्व मिळवता येणार आहे. 

• त्यामुळे त्यांना ग्रीन कार्ड आणि अमेरिकी नागरिकत्वाचे विशेषाधिकार प्रदान केले जातील. 

• ही योजना EB-5 व्हिसाच्या जागी सुरू करण्यात येणार आहे.

गोल्ड कार्डचा अमेरिकेला कसा फायदा होईल ? 

• राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प म्हणाले आहेत की, हा व्हिसा मिळवण्यासाठी जे पैसे घेतले जाणार आहेत त्यांचा वापर अमेरिकेवर असणारं राष्ट्रीय कर्ज लवकर फेडण्यासाठी केला जाईल.

• राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प यांच्या म्हणण्यानुसार, या योजनेंतर्गत एक दशलक्ष कार्डे विकली जाऊ शकतात; 

• ज्यामुळे अमेरिकेला अब्जावधी डॉलर्स मिळतील आणि राष्ट्रीय तूट कमी होण्यास मदत होईल. 

• राष्ट्राध्यक्ष ट्रम्प यांनी स्पष्टपणे सांगितले की, गोल्ड कार्ड योजना अशा व्यक्तींना आकर्षित करील, जे व्यवसाय आणि रोजगाराच्या संधी निर्माण करून अमेरिकन अर्थव्यवस्थेत अर्थपूर्ण योगदान देऊ शकतात.

डॉ. राजेंद्र प्रसाद 

Dr. Rajendra Prasad

भारताचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांना पुण्यतिथी दिनी मानवंदना 🙏💐💐

Subject : GS - राज्यशास्त्र, आधुनिक भारताचा इतिहास, दिनविशेष, व्यक्ती

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न ) भारताच्या घटना समितीचे अध्यक्ष कोण होते ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती - मुंबई पोलीस, ठाणे ग्रामीण पोलीस चालक 2023, चंद्रपूर पोलीस 2023, नांदेड पोलीस 2023, जालना पोलीस 2021, .....)

1. डॉ. राजेंद्र प्रसाद 

2. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

3. सरदार वल्लभभाई पटेल

4. पंडित जवाहरलाल नेहरू 

उत्तर : डॉ. राजेंद्र प्रसाद 

डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांच्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

जन्म आणि शिक्षण : 

• त्यांचा जन्म 3 डिसेंबर 1884 रोजी बिहारच्या सारन जिल्ह्यातील जीरादेई या खेड्यात झाला.

• ते 1902 मध्ये कलकत्ता प्रेसिडेन्सी कॉलेजमध्ये दाखल झाले.

• 1907 मध्ये कलकत्ता विद्यापीठातून अर्थशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी पूर्ण केल्यानंतर, त्यांनी कलकत्ता लॉ कॉलेजमध्ये कायद्याचा अभ्यास केला आणि कलकत्ता उच्च न्यायालयात प्रॅक्टिस केली.

• त्यांनी 1937 मध्ये अलाहाबाद विद्यापीठातून कायद्यात डॉक्टरेट पूर्ण केली.

भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीतील योगदान : 

1911 मध्ये, ते भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे सदस्य झाले.

चंपारण सत्याग्रह (1917) :

• बिहारच्या 1917 च्या चंपारण्य सत्याग्रहाच्या वेळी महात्मा गांधींशीं त्यांचा परिचय वाढला. 

• डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखालील चंपारण सत्याग्रहाला सक्रिय पाठिंबा दिला.

• असहकार चळवळीचा भाग म्हणून त्यांनी बिहारमध्ये असहकार पुकारला आणि राज्याचा दौरा केला, जाहीर सभा आयोजित केल्या आणि समर्थन मिळविण्यासाठी भाषणे दिली.

• रौलट कायदा रद्द व्हावा, म्हणून देशात 1919 मध्ये सत्याग्रहाची चळवळ सुरू झाली. त्यावेळी डॉ. राजेंद्र प्रसाद बिहार प्रांतिक परिषदेच्या अध्यक्षपदी निवडून आले.

• 1921 मध्ये पाटण्यात त्यांनी राष्ट्रीय विद्यापीठाची स्थापना करून स्वदेशी, मद्यपानबंदी, खादीचा प्रसार इ. कार्यक्रम हाती घेतले.

• 1931 मध्ये मिठाचा सत्याग्रह आणि 1942 च्या भारत छोडो आंदोलनात त्यांना तुरुंगवास भोगावा लागला होता.

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस अधिवेशनाचे अध्यक्ष : 

• डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी ऑक्टोबर 1934 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या मुंबई अधिवेशनाचे अध्यक्षपद भूषवले. 

• 1939 मध्ये सुभाषचंद्र बोस यांनी काँग्रेसच्या अध्यक्षपदाचा राजीनामा दिल्यानंतर डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांची अध्यक्षपदी निवड झाली. 

• 1947 मध्ये जे. बी. कृपलानी यांनी आपल्या पदाचा राजीनामा दिल्यावर डॉ. राजेंद्र प्रसाद हे तिसऱ्यांदा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्ष झाले.

डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांचा संविधान निर्मितीत सहभाग :

• 1946 मध्ये, राजेंद्र प्रसाद भारताच्या हंगामी सरकारमध्ये अन्न आणि कृषी मंत्री म्हणून पदभार सांभाळला. 

• 1946 ते 1950 या काळात संविधान सभेचे अध्यक्ष म्हणून त्यांनी काम पाहिले.

डॉ. राजेंद्र प्रसाद संविधान सभेच्या कोण कोणत्या समितींचे अध्यक्ष होते ? 

सुकाणू समिती, कार्यपद्धती नियम समिती, वित्त आणि कर्मचारी समिती या संविधान सभेच्या समितींचे डॉ. राजेंद्र प्रसाद हे अध्यक्ष होते.

भारताचे पहिले राष्ट्रपती कोण आहेत ? 

• डॉ. राजेंद्र प्रसाद हे स्वतंत्र भारताचे पहिले राष्ट्रपती आहेत.

• डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी 26 जानेवारी 1950 ते 13 मे 1962 पर्यंत भारताचे पहिले राष्ट्रपती म्हणून काम केले. 

• डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी 12 वर्षे भारताचे राष्ट्रपती होती. 

• भारत सरकारने 1962 मध्ये भारतरत्न हा सर्वश्रेष्ठ पुरस्कार देऊन त्यांच्या देशसेवेचा बहुमान केला.

• निवृत्तीनंतर ते बिहारमधील आपल्या सदाकत आश्रमात राहण्यास गेले.

• डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांचे 28 फेब्रुवारी 1963 रोजी निधन झाले.

डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी लिहिलेली काही पुस्तके : 

• "चंपारण येथील सत्याग्रह" (Satyagraha at Champaran)

• " इंडिया डिवायडेड" (India Divided)

• " आत्मकथा” (Atmakatha) 

• “महात्मा गांधी आणि बिहार, काही आठवणी” (Mahatma Gandhi and Bihar, Some Reminiscences), आणि

• “बापू के कदमों में” (Bapu ke Kadmon Mein)

चंद्रशेखर आझाद

Chandrashekhar Azad

भारत मातेचे थोर सुपुत्र, चंद्रशेखर आझाद यांना पुण्यतिथी दिनी विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास - आधुनिक भारताचा इतिहास, क्रांतीकारक

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) चंद्रशेखर आझाद यांच्या नेतृत्वाखाली सरदार भगतसिंग यांनी 1928 मध्ये कोणती संघटना स्थापन केली ?

(सरळसेवा भरती, PSI 2012, MPSC 2022) 

1. गदर

2. नवभारत

3. नवजीवन सैनिक संघ

4. हिंदुस्थान सोशॅलिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन

उत्तर : हिंदुस्थान सोशॅलिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन

चंद्रशेखर आझाद यांचा जन्म केव्हा आणि कोठे झाला ? 

• 23 जुलै 1906 रोजी मध्य प्रदेशातील भावरा या गावात चंद्रशेखर आझाद यांचा जन्म झाला.

• त्यांचे मूळ नाव चंद्रशेखर तिवारी असे होते. 

चंद्रशेखर तिवारी, चंद्रशेखर आझाद कसे बनले ? 

• 1921 मध्ये महात्मा गांधीजींनी सुरू केलेल्या असहकार चळवळीत चंद्रशेखर आझाद केवळ 15 वर्षांचे असताना सामील झाले. 

• यादरम्यान त्यांना अटक करण्यात आली.

• मॅजिस्ट्रेटसमोर हजर केल्यावर त्यांनी आपले नाव "आझाद" आपल्या वडिलांचे नाव "स्वातंत्र्य" आणि आपले निवासस्थान "तुरंग" असे सांगितले.

• आणि तेव्हा पासून त्यांना चंद्रशेखर आझाद म्हणून ओळखले जाऊ लागले.

कोणत्या भारतीय क्रांतिकारकाला "बलराज" या टोपणनावाने ओळखले जाते ?

• भारतीय क्रांतिकारी चंद्रशेखर आझाद यांना "बलराज" या टोपणनावाने ओळखले जाते.

• हिंदुस्तान सोशलिस्ट रिपब्लिकन आर्मीचे कमांडर इन चीफ म्हणून जारी केलेल्या पत्रकांवर स्वाक्षरी करताना चंद्रशेखर आझाद अनेकदा 'बलराज' हे टोपणनाव वापरत असत.

हिंदुस्तान रिपब्लिकन असोसिएशन आणि काकोरी कट :

• महात्मा गांधी यांनी असहकार चळवळ मागे घेतल्यानंतर ते क्रांतिकारी चळवळीकडे वळले गेले. 

• चंद्रशेखर आझाद, हिंदुस्तान रिपब्लिकन असोसिएशनमध्ये सामील झाले.

काकोरी कट (Kakori Train Robbery) :

• क्रांतिकारी कारवायांसाठी गोळा होणारा निधी बहुतेक वेळा सरकारी मालमत्तेच्या दरोड्यांमधून गोळा केला जात असे. 

• त्याचप्रमाणे, 1925 मध्ये लखनौमधील काकोरीजवळील काकोरी ट्रेन दरोडा हिंदुस्तान रिपब्लिकन असोसिएशन ने घडवून आणला.

• ही योजना चंद्रशेखर आझाद, राम प्रसाद बिस्मिल, अशफाकुल्ला खान, राजेंद्र लाहिरी आणि मन्मथनाथ गुप्ता यांनी राबवली.

हिंदुस्थान सोशॅलिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन ची स्थापना कोणी केली ?

• हिंदुस्थान सोशॅलिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशनची स्थापना 1928 मध्ये नवी दिल्लीतील फिरोजशाह कोटला येथे चंद्रशेखर आझाद, भगतसिंग, सुखदेव थापर, अशफाकुल्ला खान आणि जोगेशचंद्र चॅटर्जी यांनी केली. 

• हिंदुस्तान रिपब्लिकन असोसिएशनचे पुनर्गठन करून हिंदुस्थान सोशॅलिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन असे करण्यात आले. 

जे. पी. साँडर्सचा वध :

• सायमन कमिशन लाहोरमध्ये आल्याच्या निषेधार्थ "सायमन गो बॅक" असा नारा देत लाला लजपतराय यांनी 30 ऑक्टोबर 1928 रोजी अहिंसक निदर्शनाचे नेतृत्व केले. 

• पोलिसांच्या लाठीहल्ल्यात लाला लजपत राय यांचा मृत्यू झाला.

• त्यांच्या मृत्यूचा बदला म्हणून 1928 मध्ये (लाहोर कट प्रकरण) पोलिस अधिकारी जे. पी. साँडर्स याला भगतसिंग, राजगुरू आणि चंद्रशेखर आझाद यांनी गोळ्या घालून ठार केले.

चंद्रशेखर आझाद यांचा मृत्यू कसा झाला ? 

• चंद्रशेखर आझाद 27 फेब्रुवारी 1931 रोजी अलाहाबाद येथे आल्फ्रेड पार्कात क्रांतिकारीला भेटण्यासाठी गेले होते.

• फितुरी मुळे ब्रिटिश पोलिसांना ही बातमी समजली. 

• ब्रिटिश पोलिसांनी त्यांना पकडण्यासाठी पार्कांच्या भोवती वेढा घातला.

• या घटनेत पोलिसांमध्ये आणि त्यांच्यात गोळीबार झाला.

• चंद्रशेखर आझाद यांनी तीन पोलिसांना ठार केले. 

• आता त्यांच्या बंदुकीत शेवटची गोळीच उरली होती. 

• चंद्रशेखर आझाद यांनी निश्चय केला होता की प्राण गेले तरी चालेल पण इंग्रजांच्या हाती लागायचे नाही.

• त्यांनी ती गोळी स्वतःला मारून घेतली आणि त्यांच्या इच्छेनुसार, शेवट्पर्यंत पोलिसांच्या हाती लागले नाही. 

• चंद्रशेखर आझाद हे नावाप्रमाणेच कायम आझाद राहिले त्यांना जिवंत पणी कोणीच पकडू शकले नाही.

• 27 फेब्रुवारी 1931 रोजी चंद्रशेखर आझाद नावाचा धगधगता ज्वलंत अग्नी अनंतात विलीन झाला.